رضا غلامعلی پور معاون توسعه بازار فرابورس ایران درگفتگو با مسیر اقتصاد ضمن اشاره به قابلیت ابزارهای متعدد بازار سرمایه در تامین مالی پروژه ها، صندوق پروژه و اوراق مشارکت را ابزارهای مناسب برای استفاده در صنعت نفت دانست.
صندوق پروژه، مدلی مبتنی بر مشارکت مردم
غلامعلی پور درخصوص ظرفیت بازار سرمایه در حوزه تامین مالی گفت: برای بررسی ظرفیت بازار سرمایه در تامین مالی، بایستی ببینیم که با چه مدلی می خواهیم پیش برویم. اگر بخواهیم از مدل های مشارکتی (equity) استفاده کنیم، می توان از صندوق پروژه استفاده کرد.
وی ادامه داد: در صندوق پروژه، ساختار دقیقا مطابق با مشارکت است که در آن بخشی از منابع را سرمایه گذار موسس می آورد و بخش دیگرِ آن را عموم سرمایه گذاران می آورند. خاصیت مدل های مبتنی بر مشارکت که یکی از مصادیق آن صندوق پروژه است، این است که عملا همگی در سود و زیان شریک می شوند.
معاون توسعه بازار فرابورس ایران با اشاره به اینکه هیچ سود علی الحسابی در طول دوره در ابزار صندوق پروژه وجود ندارد، خاطرنشان کرد: می توان برای جذابیت آن، ازطریق مکانیزم بازارگردانی، بازده علی الحسابی برای سرمایه گذاران در نظر گرفت. این کار شاید هزینه هایی را تحمیل کند اما اگر پروژه ای بازده خوب و مطمئنی داشته باشد که پروژه های نفتی عموما این طور هستند، این نگرانی دیگر وجود نخواهد داشت.
مسئله نرخ سود
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص نرخ سود تامین مالی که از طریق مردم انجام می شود، گفت: این نرخ بستگی زیادی به نرخ متوسط بازار دارد. در حال حاضر نرخ تامین مالی از بازار سرمایه در بازه ۱۶ تا ۱۹ درصد است.
وی ادامه داد: با وجود فرآیند طولانی تر و نظارت بیشتری که بر تامین مالی از طریق بازارسرمایه وجود دارد، باز هم برای خیلی از شرکت ها به صرفه تر است که از این طریق، اقدام به تامین مالی کنند. در دنیا هم به طور معمول، تامین مالی های بزرگ از طریق بازار سرمایه انجام می شود و تامین مالی های متوسط و کوچک از طریق بانک صورت می گیرد زیرا به طور معمول، نرخ تامین مالی از بازار سرمایه اندکی پایین تر از بانک است.
اقتصاد مبتنی بر بازار سرمایه یا بانک؟
غلامعلی پور با اشاره به اینکه تا به امروز اقتصاد ما بانک محور و مبتنی بر وام های بانکی بوده است، گفت: اما چند سالی که ظرفیت بازار سرمایه با روند خوبی در حال رشد است اما کماکان سهم کوچکتری را نسبت به بانک دارد. حالت بهینه این است که حداقل نیمی از تأمین سرمایه از طریق بازار سرمایه باشد.
وی در مورد ظرفیت تامین مالی از بازار سرمایه، خاطرنشان کرد: برای مثال در ژاپن چندین برابر تولید ناخالص داخلی این کشور، اوراق بدهی وجود دارد؛ در آمریکا نیز به همین شکل است که ۲ تا ۳ برابر تولید ناخالص داخلی، اوراق بدهی وجود دارد.
معاون توسعه بازار فرابورس ایران در پاسخ به این سوال که زیاد بودن حجم اوراق مشارکت، خللی را در اقتصاد ایجاد می کند یا نه، گفت: به طور کلی در دنیا به نحوی تامین مالی را مهندسی می کنند که بازپرداخت بخش قابل توجهی از اقساط از طریق عایدات پروژه انجام شود. مشکل زمانی ایجاد می شود که منابع حاصل از انتشار اوراق صرف مصارف جاری شود.
هدایت اوراق به سمت تولید به جای هزینه در بودجه جاری
وی ادامه داد: به عنوان مثال اگر شما برای یک پروژه پتروشیمی اقدام به تامین مالی کنید، با توجه به اینکه در سال های اولیه، پروژه در مراحل اولیه ساخت است و عایداتی ندارد، بعد از یک استمهال، بازپرداخت اقساط مثلا از سال پنجم تنظیم می شود و عایدات خود شرکت و پروژه، می تواند جوابگوی بازپرداخت اقساط باشد.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به سودآور بودن پروژه های نفتی، گفت: در صورتی که منابع برای پروژه های موثر، سودآور و دارای توجیه اقتصادی صرف شده باشد، به راحتی می توان فرآیند تامین مالی را تکرار کرد. پروژه های نفتی در کشور ما، واقعا توجیه دارند و می توان از عایدات آن ها در سال های آتی، سود تامین مالی انجام شده را پرداخت کرد.
وی با تاکید بر اهمیت مدیریت درست منابع در پروژه ها، خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم منابع را در بخش جاری خرج کنیم و یا با مدیریت نامناسب، منابع به پروژه های نیمه تمام تبدیل شود، عملا به رشد و شکوفایی مورد نظر نرسیده ایم.
غلامعلی پور ادامه داد: در آن صورت با شرایطی مواجه می شویم که نه دیگر پولی برای تکمیل پروژه وجود دارد و نه پروژه به مرحله ای رسیده است که بتواند به تولید و بازپرداخت از طریق عایدات پروژه برسد. در واقع انگار که پول، بلوکه شده است و ضرر آن به کشور تحمیل شده است.
درخواست ضمانت های بانکی به دلیل نبود رتبه بندی شرکت ها
معاون توسعه بازار فرابورس ایران به مسئله ضمانت های مورد نیاز تامین مالی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر برای پروژه هایی که نیاز به تامین مالی از طریق بازار سرمایه دارد، یک ضامن بانکی نیز در نظر گرفته می شود. در این مرحله یک بانک با درصد کارمزدی که از آن شرکت می گیرد، تامین مالی را ضمانت می کند.
وی ادامه داد: البته شاید خیلی روش مناسبی نباشد که از یک شرکت سهامی معتبر که قصد تامین مالی از بازار سرمایه دارد، ضامن بانکی نیز درخواست شود. حتی در برخی موارد که دارایی ثابتی نیز به عنوان پشتوانه اوراق وجود دارد، باز هم ضامن گرفته می شود. این موضوع به دلیل آن است که هنوز در کشور ما موسسات رتبه بندی اعتباری شرکت ها فعالیت شان را شروع نکرده اند اما اقداماتی در خصوص تدوین مقررات و اعطای مجوز به چنین موسساتی، در سازمان بورس و اوراق بهادار در جریان است.
غلامعلی پور با اشاره به اینکه در دنیا موسسات رتبه بندی وجود دارد که رتبه بندی اعتباری شرکت ها را انجام می دهند، گفت: رتبه اعتباری هر شرکت تعیین کننده نرخ مالی برای یک شرکت است. اگر شرکتی در این فرآیند، رتبه خوبی بگیرد به این معناست که شرکتی است شفاف که با ظرفیت خوب در بازپرداخت تلقی می شود و می تواند با نرخ های پایین تر تامین مالی کند؛ اما اگر شرکتی رتبه خوبی نداشته باشد، نرخ تامین مالی برای آن به دلیل احساس ریسک و عدم بازگشت پول برای سرمایه گذاران، بالاتر می رود.
صنایع صادرات محور در اولویت تامین مالی ارزی
وی در مورد راهکارهای جلوگیری از ریسک های مربوط به نوسانات نرخ ارز، خاطرنشان کرد: در تامین مالی ارزی، بهتر این است که به سمت صنایعی برویم که دارای محصولات صادراتی هستند و عایدات آن ها نیز به صورت ارزی است.
غلامعلی پور افزود: صنعت نفت یک مصداق بارز آن است.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به مزیت درآمد های ارزی پروژه های نفتی، گفت: به طور کلی به دلیل صادرات محور بودن پروژه های نفتی، مسئله نرخ ارز مشکل ساز نخواهد بود چراکه به طور مثال خرید تجهیزات را به ارز انجام می دهید و محصولات را نیز به ارز می فروشید و در این حالت نیازی به تبدیل ریل به دلار وجود ندارد.
وی با اشاره به نقدینگی سرگردان قابل توجه موجود در جامعه، گفت: در خصوص استفاده از این منابع، فرهنگ سازی درستی در میان مردم انجام نشده است. بایستی روی این مسائل کار شود که مردم به جای اینکه به سمت خرید سکه و ارز بروند، پولشان را در پروژه های دارای توجیه اقتصادی مانند نفت که آبادانی و اشتغال به همراه دارد، ببرند.
غلامعلی پور با تاکید بر اهمیت ورود سرمایه مردم به بخش تولید در کشور، گفت: منابع مردم زمانی ارزش آفرین خواهد بود که مثلا در خرید اوراق پروژه های نفتی استفاده شود.
وی افزود: این امر موجب می شود صنعت نفت و پتروشیمی که تامین کننده بخشی از منابع بودجه کشور است توسعه یابد و در نتیجه اشتغال و تولید در کشور، رونق گیرد؛ اما زمانی که پول های مردم که رقم کوچکی هم نیست به سمت بازار های مختلف مثل سکه و ارز برود، عملا در آن جا بدون کارآیی، بلوکه و منجمد شده است.
مردم را به سودهای بدون حساب و کتاب عادت داده ایم
معاون توسعه بازار فرابورس ایران با اشاره به پیش بینی پذیر بودن آینده اقتصادی، گفت: مسئله ای که در حال حاضر در تامین مالی از مسیر اوراق وجود دارد، این است که پیش بینی روندهای اقتصادی در کشور قدری مشکل است زیرا در گذشته نوسانات قابل توجهی در پارامترهای کلان اقتصادی داشته ایم و این نوسانات باعث شده است که عموم جامعه به جای سرمایه گذاری های بلند مدت به سمت بازده های کوتاه مدت در بازارهایی مانند ارز و طلا رو بیاورند.
وی ادامه داد: در این صورت، عملا منابع صرف شده در این بازارها تاثیری در رونق و آبادانی اقتصاد کشور ندارد.
این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اهمیت فرهنگ سازی برای مردم در مورد نحوه سرمایه گذاری، گفت: ما مردم را به سودهای مقطعی و بدون حساب و کتاب عادت داده ایم؛ در حالی که بایستی برای مردم تبیین شود که سودآوری برخی پروژه ها پس از چند سال شروع می شود و باید تا آن زمان از سودهای مقطعی صرف نظر کرد و منتظر بازگشت سرمایه با نرخ های منطقی بود.
