به گزارش مسیر اقتصاد خانواده‌هایی که از گاز شهری استفاده می‌کنند در دو دهه گذشته افزایش چشمگیری یافته‌اند و در حال حاضر ۹۵ درصد خانه‌های ایرانی به گاز شهری متصل هستند.
این گزارش که بر اساس آمار بودجه خانوار بانک مرکزی تهیه شده نشان می‌دهد درصد بسیار بالایی از خانواده‌ها قبل انقلاب از نعمت گاز محروم بوده‌اند و در ابتدای انقلاب نیز شکست ساختاری اقتصاد ایران توسط جنگ مانع از ایجاد تسهیلات گسترده گازی برای خانوارهای ایرانی گردید؛ اما از آغاز دهه هفتاد و شروع دوره سازندگی تا سال‌های اخیر، تقریباً تمام خانه‌های شهری به گاز طبیعی دسترسی پیدا کرده‌اند.
گاز در ایران باستان
ایرانیان باستان بنا به اقتضای محیط مذهبی خویش آتش را گرامی می‌داشتند و در جهت پایدار بودن آن می‌کوشیدند، در فلات مرکزی و جنوبی ایران و در مناطقی که جنگل‌های انبوه وجود داشت برای روشن نگه‌داشتن آتش از امکانات دیگری به‌جز چوب‌های جنگلی استفاده می‌بردند و طبیعت این مناطق با ذخایر فراوان زیرزمینی خود این تلاش را آسان می‌کرد.
مناطق غرب، جنوب و جنوب غربی ایران، آن‌چنان‌که اکنون می‌دانیم بر روی دریایی از نفت و مشتقات آن قرار داشتند و دارند، بعضی از این منابع درگذشته به دلیل عمق بسیار کمی که داشتند با فرسایش خاک و یا حرکت گسل‌ها یا سایر عوامل طبیعی دیگر به‌صورت قطرات ناچیزی از دریای زیرزمینی به بیرون تراوش کرده و انسان متفکر را به بهره‌برداری از آن وادار می‌کردند و در ایران باستان نیز چنین شد.
برابر اسناد تاریخی، ایرانیان پیش از فلسطینی‌ها، سومری‌ها و چینی‌ها از نفت و گاز به گونه‌های بسیار ابتدایی، تصادفی و بدون برنامه‌ریزی استفاده می‌کردند و تلاش زیادی در جهت پایدار داشتن آتش‌های مقدس از خود نشان می‌دادند، اما با این همه، سخن بسیار زیادی درباره تاریخ پیدایش نفت و گاز در ایران نمی‌توان گفت، زیرا آنچه از این صنعت با امکانات ابتدایی آن در روزگار کهن ایران خبر می‌دهد بسیار اندک و غیر مستدل است.
بی‌تردید در سال‌های نه‌چندان دور یعنی از آغاز بهره‌برداری شرکت‌های خارجی نفتی در ایران، صنایع نفت و گاز در ایران رشد فراوانی داشته است.
شروع بهره‌برداری گاز به شکل اخیر
نخستین اسناد تاریخی از استفاده برنامه‌ای گاز در ایران به زمان قاجاریه و سلطنت ناصرالدین‌شاه مربوط می‌شود، هنگامی‌که ناصرالدین‌شاه در سال ۱۸۷۳ میلادی به لندن سفرکرده بود، چراغ‌های گازی که روشنی‌بخش معابر بودند تعجب وی را برانگیخت و علاقه‌مند به بازدید از کارخانه چراغ‌گاز شد.
وی پس از بازگشت به ایران، دستور احداث و استفاده از کارخانه چراغ‌گاز را صادر کرد، استفاده محدود گاز در ایران تا تاریخ ۱۹۰۸ میلادی که نخستین چاه ایران در مسجدسلیمان به نفت رسید کم‌وبیش ادامه داشت، پس از استخراج نفت، گازهای همراه اجباراً در محل سوزانده می‌شدند.
شرکت ملی نفت ایران از بدو تشکیل همواره به فکر چاره‌جویی و استفاده از گاز طبیعی بود که به علت بعد مسافت بین منابع تولید و نقاط مصرف و سنگینی سرمایه‌گذاری و کمی مصرف داخلی که تنها محدود به بعضی از مناطق نفت‌خیز جنوب می‌شد، این امر به تعویق افتاد و همچنان گازهای استحصالی سوخته و به هدر می‌رفت.
به‌تدریج که منابع نفت یکی پس از دیگری احداث و به بهره‌برداری می‌رسید، استفاده از گاز طبیعی برای تأمین سوخت و محرکه‌های کمپرسور و مولدهای برق، مصارف داخلی، منازل سازمانی در مناطق نفت‌خیز ازجمله مسجدسلیمان، آغاجری، هفتگل و آبادان موردتوجه قرار گرفت و در کنار فعالیت‌های اصلی تولید، انتقال و پالایش نفت خام در نواحی جنوبی ایران، فعالیت‌های محدودی برای تهیه و به عمل آوردن گاز طبیعی توسط شرکت‌های عامل در حوزه قرارداد به عمل می‌آمد.
گاز شهری (TOWN GAS) و گاز طبیعی (NATURAL GAS)
گاز شهری اصطلاحاً به گازی گفته می‌شود که از طریق خط لوله از یک مجتمع تولید گاز به مصرف‌کنندگان تحویل می‌شود. گاز شهری یا از زغال‌سنگ و یا از نفتا تولید و در مناطقی مصرف می‌شود که یا گاز طبیعی در دسترس نباشد و یا زغال‌سنگ ارزان به‌وفور یافت شود ترکیب گاز شهری هیدروژن %۵۰، متان%۲۰ تا %۳۰، کربن منواکسید %۷ تا %۱۷، کربن دی‌اکسید%۳، نیتروژن %۸، هیدروکربورها %۸ علاوه بر این ناخالصی‌های دیگری مانند بخارآب، آمونیاک، گوگرد، اسید سیانیدریک نیز در گاز شهری وجود دارد. به گاز شهری گاز زغال‌سنگ و یا گاز سنتز نیز می‌گویند. در ایران گازی که از طریق خط لوله به مشترکین در شهرها عرضه می‌گردد گاز طبیعی است.
گاز طبیعی عمدتاً از هیدروکربورها همراه با گازهایی مانند کربن دی‌اکسید، نیتروژن و در بعضی از مواقع هیدروژن سولفید تشکیل‌شده است؛ بخش عمده هیدروکربورها را گاز متان تشکیل می‌دهد و هیدروکربورهای دیگر به ترتیب عبارت‌اند از اتان، پروپان، بوتان، پنتان و هیدروکربورهای سنگین‌تر ناخالصی‌های غیر هیدروکربوری نیز مانند آب، کربن دی‌اکسید، هیدروژن سولفید و نیتروژن در گاز طبیعی وجود دارد.
وضعیت دسترسی خانواده‌ها به گاز شهری
به توجه به تاریخچه گاز طبیعی در ایران و نمود این گاز در دوران باستان به شکلی که در آتشکده‌ها هم استفاده می‌شده است، روشن می‌باشد که کشور ایران دارای ذخایر عظیمی از این منبع خدادادی هست. منتها عدم توجه به رفاه خانواده‌های ایرانی قبل انقلاب و تأکید بر فروش منابع طبیعی به کشورهای خارجی موجب بی‌بهره ماندن مردم روی زمین ایران از منابع زیرزمین بوده است.
با انقلاب اسلامی ایران و افزایش گستره شهرنشینی و استقرار مردم محروم ایران در مناطق شهری، ضرورت لوله‌کشی گاز در کشور به شکل جدی‌تری هویدا گشت و با اهمیتی که به این مسئله بعد از انقلاب داده شد، هر سال تعداد بیشتری از خانواده‌های ایرانی به شبکه گاز شهری متصل شدند.
آمارهایی که از دسترسی خانوارهای ایرانی به گاز شهری توسط بانک مرکزی منتشرشده است، نشان می‌دهد در سال ۷۱ و پس از جنگ تنها ۳۳ درصد از خانوارهای ایرانی به گاز شهری دسترسی داشته‌اند. لیکن در ادامه با تلاشی که در این حوزه صورت گرفت، هرساله تعداد قابل‌توجهی از خانواده‌های ایرانی از این منبع خدادادی بهره‌مند شده‌اند.
جدولی که بر اساس اطلاعات و آمارهای چند سال بانک مرکزی ترسیم شده نشان می‌دهد دسترسی به گاز برای خانوارهای ایرانی به ۹۵ درصد رسیده است. این در حالی است که حجم خانوارهای ایرانی در ۳۰ سال گذشته روند صعودی داشته است و جمعیت ایران از ۳۶ میلیون ابتدای انقلاب به ۸۵ میلیون در سال ۹۵ رسیده است.
این بدان معناست که حجم دسترسی به گاز با شدت چند برابری نسبت به رشد جمعیت و توانایی طبیعی یک کشور پیشرفت داشته است.
