به گزارش مسیر اقتصاد با وجود ۱۰۰ سال از ورود راه آهن به کشور و خودکفایی در همه مراحل توسعه زیرساخت مانند ساخت پل و تونل و همه اجزای خطوط ریلی، هنوز کشور در تولید ریل به عنوان اصلی ترین جزء خطوط ریلی به نتیجه لازم نرسیده است.
مذاکره راه آهن و ذوب آهن برای تولید ریل
برای رسیدن به خودکفایی در تولید ریل، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی و شرکت ذوب آهن اصفهان بیش از ۲ دهه پیش وارد مذاکره شدند.
شروع مذاکره بین راه آهن و ذوب آهن به سال ۷۳ باز می گردد. در این سال دو طرف توافق کردند ریل مورد نیاز کشور که در آن سال از نوع U33 بود، توسط شرکت ذوب آهن تولید گردد. اما در نهایت، خرید این محصول از طرف شرکت راه آهن به دلیل آنچه کیفیت پایین ریل تولیدی نامیده شد، متوقف گردید.
سالها بعد و در سال ۸۷ مجددا دو شرکت توافق جدیدی برای تولید ریل U33 به امضا رساندند که این بار راه آهن به دلیل نیاز به ریل جدید از نوع UIC60 که از استاندارد بالاتری برخوردار است، از ادامه خرید سر باز زد که در واکنش به این اقدام، ذوب آهن این اقدام طرف مقابل را غیر مسئولانه دانسته و تولید خود را متوقف نمود.
هزینه های زیاد و موانع موجود بر سر واردات ریل باعث شد مجددا در سال ۹۳ توافق جدیدی شکل بگیرد و این بار ذوب آهن با سرمایه ۲۰۰ میلیارد تومانی اقدام به خرید کارخانه ای مدرن از کشور آلمان نمود که در صورت راه اندازی بزرگترین خط تولید ریل در خاور میانه محسوب می گردد.[۱]
تعهد ذوب آهن به راه اندازی خط تولید UIC60
بر اساس این تفاهم نامه، شرکت ذوب آهن متعهد شد که مطابق برنامه زمان بندی از پیش تعیین شده نسبت به اجرای قرارداد تجهیز و راه اندازی خط تولید ریل UIC60 تا شهریور ماه ۹۴ اقدام کند.
در بند دوم این تفاهم نامه قید شده بود که با توجه به ضرورت توسعه و نگهداری شبکه ریلی بین شهری، توسعه خطوط جدید، بهسازی، نوسازی و دو خطه کردن خطوط موجود که نیاز مبرم راه آهن به ریل را بدیهی می‌کند، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور با تایید راه آهن نسبت به انعقاد قرارداد پیش خرید ریل از شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان بر مبنای قیمت و زمان بندی مورد توافق اقدام کند .
عدم تحقق تعهد ذوب آهن
اما ابتدای شهریورماه ۹۴ علی نورزاد معاون وزیر راه و شهرسازی در بازدید از روند اجرای پروژه تولید ریل ملی، خبر از آماده شدن آن در زمستان سال ۹۴ داد. اما این وعده نیز محقق نشد و دی ماه سال ۹۴ محسن پورسید آقایی مدیر عامل شرکت راه‌آهن، خبر از تعویق مجدد زمان تحویل ریل ملی داد و اعلام کرد به دلیل مشکلات مالی و تغییرات مدیریتی در شرکت ذوب آهن، این پروژه تا پایان سال ۹۴ هم به مرحله نهایی خود نمی رسد.
عدم تولید ریل در شرکت ذوب آهن در زمان مقرر و نیاز خطوط ریلی کشور به این کالا باعث شد تا ۲۱ فروردین ماه سال ۹۵، سید مسعود نصر آزادانی معاون ساخت و توسعه راه‌آهن کشور اعلام کند: «برای تولید ریل ملی با ذوب‌آهن اصفهان تفاهم‌نامه به امضاء رسید و قرار بود آنها ریل را تا شهریور ۹۴ به تولید برسانند و ما هم از آن تاریخ خریدهای خارجی را متوقف کنیم. اما پروژه به اجرا نرسید و مجوز ترک تشریفات خرید ۱۵۰ هزار تن ریل از خارج را از دولت قبل داشتیم که فعلاً ۳۰ هزار تن آن انجام شد.»
نصر آزادانی با تاکید بر نیاز کشور به بیش از ۲۰۰ هزار تن ریل در سال تا ۵ سال آینده و همچنین با اشاره به کاهش قابل توجه ارزبری با تولید ریل ملی و اظهار امیدواری درباره تکمیل پروژه احداث این ریل تا پایان تابستان ۹۵ گفت: «با عملیاتی شدن خط تولید کارخانه ذوب‌آهن، قطعاً در مقایسه با ریل‌های خارجی، کاهش قابل توجهی در هزینه‌ها خواهیم داشت».
چند روز بعد (۶ اردیبهشت ماه) هم محسن پورسیدآقایی، مدیرعامل شرکت راه آهن با اعلام اینکه واردات ریل تا زمانی که تولید داخل نباشد ادامه دارد، گفت: «هر زمان ذوب آهن بتواند ریل را تولید کند تمام ظرفیت این کارخانه را خریداری می کنیم اما این شرکت هنوز نتوانسته است ریل تولید کند».
پورسیدآقایی با اشاره به اینکه تاریخ مشخصی از سوی ذوب آهن برای تولید ریل اعلام نمی شود و بخش قابل توجهی از هزینه های قرارداد جدید خرید ریل به شکل فاینانس از سوی دولت هند تامین می‌شود، گفت: «قیمت هر تن ریل هم تقریبا ۷۰۰ دلار است اما از چین خرید ریل نداریم».
وی با بیان اینکه طرح خط آهن از تهران تا همدان آماده ریل گذاری است، افزود: «بخشی از راه آهن کرمانشاه نیز آماده ریل گذاری است اما به دلیل کمبود ریل نتوانسته ایم ریل گذاری کنیم و آنها که شعار می دهند مقداری هم ریل تولید کنند و تحویل دهند تا ببینند که در داخل مصرف می شود. اگر ریل به موقع تامین شود، واردات ریل را کاهش می دهیم و می خواهیم روی زمین ریل به ما تحویل شود نه اینکه فقط شعار داده شود»[۲]
امضای قرارداد خرید ریل U33
مهرماه سال ۹۵ محسن پورسید آقایی در مراسم عقد قرارداد خرید ۴۰ هزار تن ریل ما بین شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان و راه آهن جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: «قرار بود که ریل U33 از خارج از کشور خریداری شود اما هنگامی که ذوب آهن اصفهان اعلام کرد می‌تواند ریل U33 تولید کند قرارداد خرید این نوع ریل با ذوب آهن اصفهان بسته شد.»
وی افزود: «بر اساس این قرارداد، ذوب آهن اصفهان ماهیانه ۱۰ هزار تن ریل U33 به راه آهن تحویل می‌دهد و با تحویل این قرارداد، شروع مذاکرات برای قرارداد خرید ۱۰۰ هزار تن ریل UIC60 از ذوب آهن اصفهان پیگیری می‌شود.»[۳]
تولید ریل U33 پس از چند ماه تاخیر
اواخر شهریورماه امسال، ذوب آهن از آغاز تولید انبوه ریل ملی خبر داد. به گزارش سایت ذوب آهن، بر اساس قرارداد فروش ریل بین ذوب آهن اصفهان و راه آهن جمهوری اسلامی، ۴۰ هزار تن ریل U33 تولید می شود تا در خط آهن کشور مورد استفاده قرار گیرد.
ضمن این که قرارداد جدید برای تحویل ۲۵ تا ۳۰ هزار تن ریل UIC60 (جهت خطوط بسیار پرسرعت) نیز به زودی بین ذوب آهن اصفهان و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور منعقد می شود [۴].
وضعیت تولید ریل پیشرفته UIC60 کماکان مشخص نیست
نکته مهم آن است که تولید انبوه ریل قدیمی U33 که مناسب خطوط فرعی و سرعت پایین است، اتفاق جدیدی محسوب نمی شود و به دهه ۷۰ بر می گردد.
در حال حاضر، اصلی‌ترین نوع ریل مورد نیاز شبکه ریلی کشور، ریل با استاندارد UIC60 است که مناسب سرعت‌های بالا تا ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت می‌باشد.
با گذشت ۲ ماه از اعلام تولید ریل ملی از سوی ذوب آهن هنوز خبری از تولید ریل UIC60 منتشر نشده است و مشخص نیست که چه زمانی تولید ریل UIC60 آغاز خواهد شد.
پینوشت:
[۱]: http://navadeeghtesadi.ir/Content/Detail/2107939
[۲]: http://www.iribnews.ir/fa/news/1166029
[۳]: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/07/27/1215636
[۴]: https://www.esfahansteel.com/news1?id=2179
