به گزارش مسیر اقتصاد نظام سرمایه داری که توسط سیاست مدارانی همچون مارگارت تاچر و ریگان در کشورهای غربی حاکم شده است، امروز با مشکلات زیادی مواجه است و از پاسخ به ابهامات و سئوالات مطرح شده از سوی مخالفان عاجز است.
انکار نقش دولت مهم ترین مشکل نظام سرمایه داری و بازار آزاد است
مهم ترین ابهام در اقتصاد نظام سرمایه داری و بازار آزاد انکار نقش دولت و توصیه به عدم دخالت دولت در بازارهاست. عدم دخالت دولت که طبق توصیه طرفداران سرمایه داری و بازار آزاد قرار بوده به بهترین نظم در بازارها منجر شود در عمل منجر به بروز مشکلاتی جدی در اقتصاد کشورهای غربی شده و از این رو مخالفان قصد دارند نقش دولت در نظارت و راهبری اقتصاد را بار دیگر افزایش دهند.
به طور خاص در کشور بریتانیا حزب کارگر به رهبری جرمی کوربین در طول سال های اخیر ابهامات و سئوالات زیادی را در خصوص نظام سرمایه داری و بازار آزاد مطرح کرده و شعارهای متعددی بر ضد آن داده است. این شعارها به طور گسترده ای مورد توجه مردم و به خصوص جوانان بریتانیایی قرار گرفته و اکنون طرفداران نظام سرمایه داری راهی جز متقاعد کردن افکار عمومی در رابطه با مشکلات ساختاری نظام سرمایه داری و بازار آزاد ندارند.
افزایش فقر و کاهش درآمد کارگران نتیجه اجرای سیاست های سرمایه داری و نئولبیرالیسم
مخالفان نظام سرمایه داری در حزب کارگر کشور بریتانیا معتقدند نظام سرمایه داری و حتی نظام نئولیبرالیسم که سال هاست در کشور بریتانیا پیاده شده، به افزایش بی خانمان ها، فقر بیشتر در کودکان و کاهش دستمزد نسبی کارگران به عنوان قشر زحمت کش ولی کم درآمد جامعه منجر شده است.
با اینحال اقتصاددانان و سیاستمداران طرفدار نظام سرمایه داری از حزب محافظه کاران بریتانیا به رهبری ترزا می، نخست وزیر این کشور، تنها به سر دادن شعار بسنده کرده اند و از پاسخ به ابهامات عاجز هستند.
پیاده شدن سرمایه داری در تعدادی از کشورهای جهان نشان دهنده کارایی آن نیست
ترزا می در پاسخ به ابهامات ساختاری مطرح شده از سوی جرمی کوربین به نظام سرمایه داری و بازار آزاد تنها به اظهار این مسئله بسنده کرده است که: «این روندی است که در بسیاری از کشورهای جهان در حال پیاده شدن است.»
در حالیکه پیاده شدن سرمایه داری در تعدادی از کشورهای جهان نشان دهنده کارایی آن نیست؛ چراکه در کشور بریتانیا که یکی از همین کشورهاست پیاده سازی نظام سرمایه داری و بازار آزاد مشکلات متعددی را ایجاد کرده است.
تفکرات نظام سرمایه داری با چالش های جدی مواجه شده است
بحث بر سر نظام ایده آل اقتصادی که کمترین مشکلات را برای کشورها به وجود آورد پیش از این نیز در دنیا مطرح بوده است. اما از زمان فروپاشی شوروی سابق تا به حال این مسئله تاحدودی فروکش کرده بود. با اینحال در سال های اخیر و با جدی تر شدن مشکلات ساختاری نظام سرمایه داری و بازار آزاد، دوباره بحث بر سر ابهامات این نظام بالا گرفته است.
در این مدت قدرت گرفتن کشوری همچون چین این عقیده طرفداران نظام سرمایه داری و بازار آزاد مبنی بر «استراتژی رهبری دولت محکوم به شکست است» را به کلی کنار زده است. ظهور کشور چین به کلی تفکرات طرفدران نظام سرمایه داری را با چالش جدی مواجه کرده است.
کشورهای با رشد اقتصادی بالا نظام سرمایه داری ندارند
در سال ۲۰۱۷ میلادی تعداد معدودی از کشورهایی که رشد اقتصادی بالایی دارند، همچون اتیوپی، ازبکستان، نپال، هند، تانزانیا، جیبوتی، لائوس، کامبوج، میانمار و فیلیپین، از اصول نظام سرمایه داری و بازار آزاد تبعیت می کنند. و در مقابل بسیاری از کشورهایی که نظام سرمایه داری و بازار آزاد را اجرایی کرده اند از کاهش رشد اقتصادی و نابرابری گسترده و روز افزون رنج می برند.
طرفداران سرمایه داری تغییر رویکرد داده اند
این چالش های جدید موجب شده است طرفداران نظام سرمایه داری تغییر رویکرد بدهند. در واقع اکنون دیگر طرفداران این نظام بر خلاف گذشته از منظر رشد اقتصادی بالا به طرفداری از نظام سرمایه داری و بازار آزاد نمی پردازند؛ و به جای آن به مطرح کردن نظرات فرصت های شخصی روی آورده اند.
در این زمینه طرفداران نظام سرمایه داری معتقدند این نظام مواردی همچون کاهش مرگ و میر نوزادان، افزایش امید به زندگی، کاهش فقر مطلق، افزایش درآمدها، افزایش دسترسی به آموزش و پرورش و کاهش نرخ بی سوادی را برای کشورها به ارمغان آورده است.
اما این ادعاها به هیچ عنوان با حقیقت سازگار نیست چراکه بسیاری از این موارد در کشورهایی که نظام سرمایه داری و بازار آزاد ندارند همچون آلبانی و چین هم محقق شده است. در مقابل آمارها نشان می دهد وضعیت برخی از این شاخص ها در کشوری همچون آمریکا که نمونه کامل نظام سرمایه داری محسوب می شود روندی معکوس دارد.
اصلاحات ساختاری پیشنهادی مخالفان سرمایه داری در پنج محور
در چنین شرایطی مخالفان نظام سرمایه داری و بازار آزاد معتقدند برای اصلاح مشکلاتی که این نظام برای کشورها به ارمغان آورده لازم است در اولین گام نقش دولت در کنترل و نظارت بر فعالیت ها افزایش یابد. در واقع دولت با درک بهتر از شرایط موجود حضور هدفمند و هوشمندانه خود در کنترل و قاعده گذاری برای اقتصاد را دریافته و نقشی مهم تر در بهبود وضعیت اقتصادی کشورها ایفا نماید.
پیشنهاد دوم مخالفان نظام سرمایه داری در بریتانیا تغییر و تحول در نظام مدیریت بخش خصوصی است به نوعی که از تفکرات کوتاه مدت، فرصت گرایی و تنها نفع شخصی را دیدن کاسته شود. این درحالیست که در تفکر نظام سرمایه داری و بازار آزاد اینطور تصور می شود که شرکت های بزرگ انگیزه کافی برای تفکر بلندمدت را دارند و دادن اختیار عمل به آن ها بهترین نتیجه را رقم خواهد زد.
پیشنهاد سوم مخالفان نظام سرمایه داری بهبود وضعیت کارگران از طریق افزایش حقوق و مزایای آن هاست. در حالیکه طرفداران نظام سرمایه داری با هرگونه قیمت گذاری دولتی در بازارها مخالفند.
چهارمین پیشنهاد مخالفان سرمایه داری مداخله مستقیم دولت در حل بحران کنونی بخش مسکن کشور بریتانیا از طریق برنامه های کمک به خرید و کنترل نرخ های اجاره در بازار مسکن است. در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی در هر سال به طور میانگین ۳۰۰ هزار منزل مسکونی در کشور بریتانیا ساخته شده است. این درحالیست که امروزه با وجود افزایش جمعیت این میزان به نصف کاهش یافته است.
برنامه پنجم و آخرین پیشنهاد مخالفان نظام سرمایه داری بهبود دسترسی مردم به خدماتی است که در حال حاضر ارائه آن به بخش خصوصی واگذار شده است.
منبع: گاردین
