همانطور که در یادداشت قبل اشاره شد، راه‌اندازی سیستم‌های سرمایشی در فصل تابستان سبب افزایش مصرف و ثبت پیک مصرف در شبکه برق می‌شود.
به گزارش مسیر اقتصاد بالا بودن مقدار اوج مصرف نسبت به میانگین مصرف برق در کل سال، می‌تواند آثار مخربی در پی داشته باشد. افزایش خاموشی، کاهش صرفه سرمایه‌گذاری در صنعت برق، کاهش بازدهی تولید برق در بلندمدت و همچنین آسیب‌دیدگی تجهیزات از جمله آسیب‌های ناشی از بالا بودن پیک مصرف برق در کشور است.
ضریب بار شبکه، شاخص سنجش تفاوت اوج و میانگین مصرف
به‌صورت کمّی، اختلاف اوج مصرف برق و میانگین کل مصرف برق را با شاخص ضریب بار شبکه می‌سنجند:
مطلوب ترین حالت این است که مصرف برق در طول سال به صورت یکنواخت توزیع شده باشد تا از سویی به تجهیزات تولید و توزیع برق در ایام پیک فشار چندانی وارد نیاید و از سوی دیگر، واحدهای تولید برق در پاییز و زمستان بدون استفاده نباشند.
شکل زیر دو منحنی مصرف برق مطلوب و نامطلوب را مقایسه می‌کند:
ضریب بار نامطلوب شبکۀ برق در ایران
با استفاده از آمار سال ۹۵، مقدار اوج تولید برق در این سال برابر ۵۲۱۶۰ مگاوات و میانگین توان تولیدشده (۱) در طول سال حدود ۳۳۰۰۰ مگاوات بوده است [۱].
بر این اساس طبق فرمول فوق، ضریب بار شبکۀ ایران در سال ۹۵، اندکی بیش از ۶۳% بوده است. این رقم نشان می‌دهد از کل توان مفید تولید برق در کشور، تنها ۶۳% مورد استفاده قرار گرفته است.
در واقع بخش زیادی از تجهیزات تولید و توزیع برق صرفا در چند هفته (گرم‌ترین ایام سال) مورد استفاده قرار می‌گیرند و در سایر فصول بلااستفاده می‌مانند.
توزیع مناسب مصرف برق در ایام سال در کشور آلمان
بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب بار شبکه در کشورهای صنعتی پیشرفته بسیار بالاتر است. به عنوان مثال در کشور آلمان، طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در سال ۲۰۱۱ اوج تقاضای برق ۷۹۸۰۰ مگاوات و کل انرژی الکتریکی تولیده شده برابر ۶۰۲ تراوات ساعت بوده است [۲].
با فرض برابری اوج مصرف و اوج تولید، ضریب بار شبکه در سال ۲۰۱۱ در آلمان برابر ۸۶% محاسبه می‌شود. عدد ۸۶% نشان می‌دهد میزان اوج مصرف برق تفاوت زیادی با بار پایه نداشته به‌طوری که از کل ظرفیت تولید برق این کشور، ۸۶% آن مورد بهره‌برداری مفید قرار گرفته است.
ذکر این نکته ضروری است که با توجه به رشد تولید ناخالص داخلی [۳] و اجرای سیاست‌های بهره‌وری انرژی در آلمان، قاعدتاً رقم فوق در سال‌های اخیر بهبود پیدا کرده است. ضریب بار بالای شبکه در این کشور نشان می‌دهد مصرف برق به‌خوبی در طول سال توزیع شده و درنتیجه آسیب‌های بالا بودن پیک مصرف در کمترین حالت است.
ضرورت توزیع مناسب مصرف برق در طول ایام سال
پایین بودن ضریب بار شبکه، به معنای بالا بودن پیک مصرف در تابستان و پایین بودن مصرف برق در سایر ایام و فصول است.
بنابراین ضروری است با استفاده از روش‌های کاهش مصرف برق در بخش‌های پیک‌ساز (مانند خانگی، عمومی و تجاری) و همچنین حمایت از بخش‌های صنعتی که نقش چندانی در افزایش پیک ندارند، مصرف برق در طول سال توزیع گردد و از آسیب دیدگی صنعت برق جلوگیری شود.
پینوشت:
(۱) منظور از تولید ناویژه، کل برق تولیدی نیروگاه‌هاست بدون اینکه مصارف داخلی آن‌ها از کل تولید کسر شود.
منابع:
[۱] آمار تفصیلی صنعت برق ایران؛ ویژۀ مدیریت راهبردی- سال ۱۳۹۵
[۲] Energy Policies of EIA Countries, Germany, 2013
[۳] Germany- Energy System Overview, IEA, 2015
