نهادهای اعتبارسنجی چگونه اعتبار مالی افراد را اندازه گیری می کنند؟

نمره اعتباری یک شماره است که اعتبار اشخاص را تعیین می‌کند و اشخاص برای مبادلات اقتصادی خود در کشورهای مختلف از آن استفاده می کنند. این نمره بر مبنای گزارشات اعتباری محاسبه می‌شود و ویژگی به روز بودن[۱] را دارد.[۲]

به گزارش مسیر اقتصاد، گزارشات اعتباری[۳] توسط دفاتر اعتباری تهیه می‌شود و برای تامین کنندگان اعتبارات که همواره خواستار تعیین اعتبار اشخاص هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از شرکت هایی که با استفاده از گزارشات اعتباری اشخاص اقدام به اعتبارسنجی و ارائه نمره اعتباری می کند، شرکت FICO است که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد:

شرکت اعتبارسنجی FICO

مورد استفاده ترین نمره اعتباری در سطح جهان، نمره FICO می‌باشد که تخمین خوبی از اعتبار اشخاص را نشان می‌دهد. ۹۰ درصد از موسسات مالی برتر آمریکا از این نمره در ارزیابی ریسک مشتریان خود استفاده می‌کنند. این نمره توسط گروه fair issac corporation محاسبه می‌شود.

الگوریتم محاسبه این نمره اعتباری توسط شرکت مخفی است و در تارنمای شرکت فقط به ذکر اجزایی که در محاسبه نمره مورد استفاده قرار می گیرد پرداخته شده است.

این موارد عبارتند از:

1. اطلاعات شخصی: این اطلاعات شامل آدرس محل سکونت، شماره اجتماعی هر شخص و وضعیت شغلی افراد می‌باشد.
2. خلاصه ای از سابقه اعتباری اشخاص: این اطلاعات شامل تعداد و انواع حساب‌های فرد و بدهی های وی است و با استعلام از دفاتر جمع آوری دیون تهیه می گردد. بدین معنا که شخص چه تعداد دیون خود را در موعد مقرر نپرداخته است.
3. اطلاعات جزئی حساب‌ها: این مورد شامل تراکنش‌های مالی از یک حساب و همین طور میزان مالیات اخذ شده از وجوه آن میباشد.
4. تعداد پرس و جوها از گزارش اعتباری متقاضی: این مورد شامل تعداد و انواع پرس وجوها پیرامون گزارش اعتباری اشخاص می‌باشد. بدین مفهوم که شخص در طول یک دوره معین چه تعداد تقاضا برای درخواست انواع وام و اعتبار کرده است و موسسات مالی و تامین کنندگان چه میزان درخواست و پرس و جو برای تهیه گزارش اعتباری وی کرده اند.
5. جزئیات هر نوع بدهی مرتبط با حساب‌ها: این اطلاعات اعم از انواع و تعداد بدهی، مواردی که بدهی وصول نشده و وثیقه اشخاص به حراج گذاشته شده، جرایم مربوط به دیرکردها، محکومیتهای مالی به دلیل تخلفات مالی و میزان پرداخت خسارت می‌باشد.
6. میزان اعتراض اشخاص به گزارشات اعتباری افراد: این مورد نشان از عدم شفافیت مالی اشخاص دارد و مقدار تکمیل گزارش های وی را نشان می دهد.

اطلاعات این موارد عموما توسط دفاتر اعتباری Equifax ،Transunion  و Experian تهیه می‌شود و در اختیار شرکت های اعتبارسنجی قرار می گیرد. این سه شرکت، شرکت‌های فراملیتی می باشند که حجم قابل توجهی از این بازار را در سطح جهان تصرف کرده‌اند[۴] و در اکثر کشورها دارای شعبه هستند.

یکی از مزایای شرکت فیکو بر شرکت‌های مشابهی همچون credit karma و quizzle این است که فیکو با توجه به هر گزارشی که از سه شرکت Transunion و  Experian و Equifax می‌گیرد، نمره اعتباری را به صورت روزانه محاسبه می‌کند.

مزایای بهره مندی از نمرات اعتباریFICO

دلیل استفاده از نمرات اعتباری شرکت فیکو، ریشه در فواید این امر دارد. مهترین فواید این نمرات از قرار زیر است:

1. ارزیابی با سرعت وام گیرندگان که سبب می شود ارزیابی شوندگان بتوانند به سرعت به وام خود دست پیدا کنند.
2. این شرکت در اکثر کشورها ارائه دهنده نمره اعتباری است. لذا یک نظام واحد ارزشیابی اعتباری ایجاد کرده است و تقریبا تمامی شرکتهای مالی و ارائه دهنده خدمات پولی، از این موسسه در ارزیابی ریسک استفاده می‌کنند.
3. شرکت به صورت مستمر نمرات اعتباری اشخاص را به روز کرده و بنابراین، سوابق اعتباری نامساعد گذشته از بین می رود و نمره نمایانگر وضعیت فعلی افراد خواهد بود.

شروط لازم برای دریافت نمره FICO

1. داشتن حداقل یک حساب که به مدت شش ماه فعال بوده باشد.
2. داشتن حداقل یک حساب که گزارشات مرتبط با آن در طول شش ماه یا بیشتر به دفاتر اعتباری ارسال شده باشد.
3. هیچ نشانه ای مبنی اینکه شخص در قید حیات نباشد، وجود نداشته باشد. ( این امر در جایی که دو نفر با هم یک حساب مشترک دارند و یکی از آنها فوت شده است کاربرد دارد.)

موارد موثر در نمره FICO

این نمره بر مبنای گزارشات اعتباری تهیه میشود. اطلاعات گزارشات اعتباری در ۵ کلاس در نظر گرفته می شود که عبارت است از:

• تاریخچه پرداختها[۵]
• میزان بدهی‌ها[۶]
• میزان زمان داشتن سابقه اعتباری[۷]
• ترکیب اعتبارات در حال استفاده[۸]
• اعتبارات جدید[۹]

هر یک از این موارد میزان مشخص اهمیتی دارند که در جدول زیر آمده است:

لازم به ذکر است که این اعداد برای عموم افراد می باشد و اگر هر شخصی یکی از موارد فوق را دارا نباشد، میزان وزن دهی متفاوت خواهد بود. در ادامه به شرح هریک از این پنج مورد پرداخته می شود:

۱- تاریخچه پرداختها:

اولین مورد مهم برای هر موسسه مالی این است که بداند آیا شخص از ویژگی خوش حسابی برخوردار است یا نه؟ این امر در محاسبه نمره FICO یک وزن ۳۵ درصدی دارد. در این زمینه موارد متعددی درنظر گرفته می‌شود که در در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تاریخچه بازپرداخت اعتبارات انوع حسابها اعم از:

1. کارتهای اعتباری: این مورد شامل انواع کارتهای اعتباری مانند کارت ویزا، مستر کارت، آمریکن اکسپرس و دیسکاور می‌باشد. البته شامل سایر موسساتی که کارت اعتباری صادر می‌کنند نیز می‌باشد که سهم کمتری دارند.[۱۰]
2. حساب‌های جزئی[۱۱]: شامل انواع اعتبار از فروشگاه‌ها و مکان‌های خرید می‌باشد. توضیح اینکه فروشگاه‌ها نیز کارتهای اعتباری صادر می‌کنند به گونه ای که شخص می‌تواند در طول یک ماه خرید کرده و در پایان ماه آن‌ را بپردازد.
3. اقساط وام[۱۲]: شامل وام‌هایی می‌باشد که شخص باید اقساط آن را مانند وام ماشین به طور منظم بپردازد.
4. حساب‌های شرکتی مالی[۱۳]: بعضی از شرکت‌ها به متقاضیان خود وام بدون وثیقه ارائه می‌کنند. این موسسات بیشتر برای کسانی است که از هرگونه اخذ وام از طریق موسسات مالی متداول همچون بانک‌ها محرومند. معمولا اولین وام اخذ شده از این موسسات در نمره اعتباری اشخاص تاثیر زیادی ندارد ولی هر چه قدر که تعداد وام های گرفته شده از این موسسات بالاتر رود، یک امتیاز منفی بالایی در نمره اعتباری محسوب می‌شود.[۱۴]

گزارشات عمومی و موارد نزدیک به تخلفات مالی[۱۵]: این بخش امتیاز منفی برای یک نمره اعتباری محسوب می‌شود و شامل اطلاعات زیر می‌باشد:

1. کلاهبرداری مالی[۱۶]: عموما ۷ الی ۱۰ سال در گزارشات اعتباری اشخاص باقی می‌ماند. این امر بسته به نوع کلاهبرداری دارد.
2. تعداد اجرائیه‌های سند رهنی[۱۷]: به معنی فروش زودهنگام اجباری دارایی هنگامی که شخص توانایی در بازپرداخت اقساط را از دست بدهد.
3. تعداد دعوی قضایی[۱۸]: منظور این است که شخص چه میزان مورد شکایت برای خسارت دهی قرار گرفته است.
4. تعداد استفاده از حق حبس علیه اشخاص^[۱۹]: این مورد بیشتر برای تجار و بازرگانان در نظر گرفته می‌شود. حق حبس یعنی اختیاری که برای هر یک از طرفینقرارداد وجود دارد که بر اساس آن حق دارند اجرای تعهد خود را موکول به اجرای تعهد دیگری کنند. برای مثال در عقد بیع خریدار می‌تواند پرداخت پول را به دریافت کالا منوط کرده و فروشنده نیز تحویل کالا را به تسلیم پول موکول کند. اجرای این حق به تعلیق قرارداد بدون فسخ آن منجر می‌شود؛ لذا هر چه قدر که میزان استفاده از حق حبس علیه اشخاص بالاتر باشد بدین معنی است که شخص، از اعتماد کمتری برخوردار است.
5. قضاوت در دادگاه[۲۰]: منظور این است که یک شخص چقدر در دادگاه‌های قضایی محاکمه شده است.

جزئیات در مورد دیرکرد و یا اقساط شکست خورده[۲۱]: شرکت در محاسبه نمره اعتباری برای این بخش موارد زیر را در نظر می‌گیرد:

1. چه میزان زمان دیر شد؟
2. برای چه مبلغی دیر شد؟
3. در چه زمانی این تاخیر در بازپرداخت رخ داد؟
4. چند بار این تاخیر و دیرکرد به وجود آمده است؟

تعداد حساب‌های بدون دیرکرد: این مورد به عنوان یک امتیاز مثبت در محاسبه نمره اعتباری قلمداد می‌شود.

۲- میزان بدهی‌ها:

این بخش یک تاثیر ۳۰ درصدی در نمره اعتباری دارد. این بخش مرتبط با حساب‌های اعتباری و کارتهای اعتباری است[۲۲]. هر چه قدر که میزان بدهی‌ها بیشتر باشد، احتمال دیرکرد و عدم بازپرداخت بدهی‌ها بالاتر می‌رود و به همین سبب درجه ریسک شخص بالاتر می‌رود. فاکتورهای زیر در این زمینه در نظر گرفته می‌شود:

• کل میزان اعتبار مصرف شده در همه حساب‌های اعتباری: در همه گزارشات اعتباری، میزان مصرف کل اعتبارات یک شخص در ماه از طریق انوع حساب‌های اعتباری و کارت‌های اعتباری موجود می‌باشد. این امر نشان‌دهنده تمایل افراد به مصرف اعتبار می‌باشد و اینکه آنها تا چه حد نیازمند اعتبار می‌باشند.
• ملاحظه میزان اعتبار خرج شده در بعضی حسابهای اعتباری خاص: علاوه بر در نظر گرفتن موارد مطرح در بخش قبلی، این شرکت اعتبارات خرج شده در بعضی موارد خاص همچون کارت‌های اعتباری و حساب‌هایی که شخص ملزم به پرداخت منظم وجه[۲۳] به آنها می‌باشد است[۲۴].
• نسبت اعتبار استفاده شده به سقف اعتبار در حساب‌های گردان[۲۵]: این نسبت به معنای میزان اعتبار استفاده از کل سقف اعتبار میباشد. هر چه قدر این نسبت بالاتر باشد منجر به نمره اعتباری کمتری می‌شود. این مورد مربوط به کارت‌های اعتباری میشود.[۲۶]
• تعداد حساب‌های با بدهی وصول نشده[۲۷]: هر چه تعداد حساب‌های با بدهی بیشتر باشد، تاثیر منفی‌تری بر نمره اعتباری دارد.
• میزان بدهی به تعویق انداخته به دوره های بعد در حساب‌های اعتباری: بالا بودن این عدد به معنای عدم استطاعت مالی فرد در پرداخت بدهی هایش است.
• نسبت مجموع اقساط پرداخت شده به اصل وام در وام‌های با اقساط پرداخت[۲۸]: تصور کنید یک شخص برای خرید یک ماشین ۱۰ هزار دلار وام گرفته است و تنها توانسته است ۲ هزار دلار را بازپرداخت کند. این امر به معنای قرض ۸۰ درصدی اصل وام است. هر چه قدر شخص بتواند در طول زمان، این نسبت را با بازپرداخت منظم اقساط کمتر کند، یک نشانه خوب اعتباری برای او محسوب شده است و می‌تواند نمره اعتباری او را ارتقا دهد.

۳- میزان زمان داشتن سابقه اعتباری

هر چه میزان زمان دارا بودن از سابقه اعتباری بالا باشد، نمره اعتباری بالاتر خواهد بود. در این باره سه عامل زیر درنظر گرفته می‌شود:

• بلندترین و کوتاهترین زمان حساب‌های اعتباری اشخاص و میانگین عمر همه حساب‌های اعتباری.
• میزان عمر حساب‌های اعتباری خاص همچون کارت‌های اعتباری و وامهای با بازپرداخت اقساط ثابت.
• از چه زمانی شخص استفاده از حساب‌های اعتباری خاص همچون مورد دوم را شروع کرده است.

لازم به ذکر است که میزان اهمیت این عامل در نمره اعتباری در حدود ۱۵ درصد است.

۴- ترکیبات اعتبارات درحال استفاده

این مورد یک وزن ۱۰ درصدی را در محاسبه نمره اعتباری شخص دارا است. در تارنمای شرکت فیکو آمده است که هدف از این مورد تشخیص میزان مدیریت اشخاص بر روی حساب‌های متفاوت است. هر قدر که تنوع و تعداد اعتبارات مورد استفاده بیشتر باشد، نشان از کارآمدی اشخاص و به تبع نمره اعتباری بالاتر برای آنها در قیاس با کسانی است که تعداد خطوط اعتباری کمتری را استفاده می‌کنند.

۵- درخواست اعتبارات جدید

این مورد یک وزن ۱۰درصدی در محاسبه نمره اعتباری دارد. اینکه هر فرد در یک دوره زمانی معمولا ۱۲ ماهه دنبال اعتبارات جدیدی بوده باشد، به معنای نیاز او برای دریافت اعتبارات و در نتیجه بدهی بیشتر او خواهد بود. از این رو هر تعداد درخواست اعتبار جدید، در گزارشات اعتباری ثبت شده و برای نمره اعتباری، یک نقطه منفی به حساب می آید. همچنین زمان‌های میان دو درخواست متوالی اعتباری نیز در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر در نظر گرفتن درخواست‌های اعتباری، تعداد کارت‌های اعتباری جدید صادر شده برای فرد نیز در نظر گرفته می‌شود.

موارد بی تاثیر در نمره FICO

در رابطه با محاسبه این نمره، مواردی مانند میزان درآمد سالانه و میزان سنوات اشتغال اشخاص در نظر گرفته نمی‌شود. همچنین زمانی که شخص تعهد پشتیبانی از اشخاصی برای دریافت وام می‌کند (ضمانت شخص ثالثی را بر عهده می‌گیرد) در این نمره محاسبه نمیشود. (این مورد البته برای بعضی موسسات مالی مهم است چرا که درجه ریسک افراد را بالا می‌برد.)

مورد دیگری که در محاسبه این نمره مورد استفاده قرار نمی‌گیرد وضعیت سایر حسابهای بانکی اشخاص همچون کارت عابربانک[۲۹] است. همچنین نرخ بهره ای که بابت عدم تصفیه کارتهای اعتباری به مقدار بدهی افزوده می‌شود، در تعیین این نمره محاسبه نمی‌شود.[۳۰]

پینوشت:

[۱] Point in time

[۲] منظور این است که بر اساس هر فعالیت مالی، این نمره واکنش نشان می‌دهد و احتمال تغییر در آن وجود دارد.

[۳] Credit report

[۴] http://www.investinganswers.com/financial-dictionary/debt-bankruptcy/credit-bureau-109

[۵] History payments

[۶] Amounts owed

[۷] Length of credit history

[۸] Credit mix in use

[۹] New credit

[۱۰]  دلیل این امر بی کیفیت بودن مدیریت سامانه های این نوع کارتها در قیاس با ۴ شرکت مذکور می‌باشد.

[۱۱] Retail account

[۱۲] Instalment loans

[۱۳] Finance company account

[۱۴] http://www.debtorsunite.org/many-consumer-finance-company-accounts-will-lower-scores/

[۱۵] Public record and collection item

[۱۶] Bankruptcy

[۱۷] Foreclosures

[۱۸] lawsuit

[۱۹] liens

[۲۰] Judgment

[۲۱] Details on late or missed payments

[۲۲] منظور حسابهایی است که بین یک شخص و موسساتی همچون فروشگاه‌های خرید بسته می‌شود و شخص می‌تواند از اعتبارات آن استفاده کرده و در یک بازه ۳۰ روزه، به بازپرداخت آن اعتبارات خرج شده مبادرت ورزد. تفاوت این حسابها با کارت‌های اعتباری اولا در این است که دیون یک ماه را نمی‌توان تعویق به ماه بعد کرد و بدین ترتیب به این حسابها بهره تعلق نمی‌گیرد. ثانیا، سقف برداشت موجود در این حساب‌ها بیشتر از کارت‌های اعتباری است. البته با توجه به تحقیق انجام شده، یکی دیگر از معانی حساب‌های اعتباری، کارت‌های اعتباری است.

(منبع: www.investopedia.com و www.businessdictionary.com )

[۲۳] Installment loans

[۲۴] نوعی از وام‌ها هستند که در یک دوره زمانی معین شخص باید یک لیست از اقساط را بپردازد. این نوع وامها، همان وام‌های متداول می باشد که در طی یک دوره زمانی با یک نرخ بهره ثابت، شخص مکلف به پرداخت آنها می باشد.

(منبع: https://en.wikipedia.org/wiki/Installment_loan)

[۲۵] Credit utilization ratio on revolving accounts

[۲۶] حساب‌های گردان، نوعی از حساب می‌باشد که به وسیله تامین کنندگان مالی درست شده و به منظور نمایش میزان بدهی وصول نشده قرض گیرندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع حساب‌ها قرض گیرنده باید یک مقدار حداقلی بر اساس مقدار بدهی بپردازد. اگر شخص نتواند کل بدهی را وصول کند، این میزان به دوره بعدی به علاوه بهره، انتقال می یابد. رایج ترین نوع استفاده از حساب‌های گردان، کارت‌های اعتباری می‌باشد.

(منبع: www.wikipedia.com)

[۲۷] Number of account with balance

[۲۸] منظور همان installment loan است.

[۲۹] Debit card

[۳۰] برای این قسمت باید مقداری پیرامون کارت‌های اعتباری توضیح داده شود. کارت‌های اعتباری نوعی کارت است که یک موسسه ارائه دهنده خدمت مالی آن را برای متقاضی آن صادر کرده و به او اختیار میدهد تا در لحظه خرید، از اعتبارات آن استفاده کند بدون اینکه وجهی در کارت موجود باشد. از این رو دارنده کارت بدهکار شده و ملزم است تا طی مدتی معمولا یک ماهه تمام بدهی خود را تصفیه کند. بعد از طی این مدت و عدم تصفیه در این دوره، به میزان بدهی با توجه به رتبه اعتباری، بهره تعلق گرفته و میتوان این مقدار بدهی را به ماه بعد به تعویق انداخت. هر قدر تاخیر، سطح بهره بالا را می‌برد. البته در طی این مدت، یک حداقل پرداختی نیز وجود دراد که باید توسط دارنده کارت حتما وصول شود.