به گزارش مسیر اقتصاد (مسیر اقتصاد)، بند ۵-۲ سیاست‌های کلی علم و فناوری کشور به تعیین هدف كمی سهم صنایع دانش‌بنیان در اقتصاد كشور پرداخته است: «حمایت مادی و معنوی از فرآیند تبدیل ایده به محصول و افزایش سهم تولید محصولات و خدمات مبتنی بر دانش پیشرفته و فناوری داخلی در تولید ناخالص داخلی با هدف دستیابی به سهم ۵۰ درصد.» این در حالی است كه باوجود رشد و توسعه علمی مناسب كشور طی سال‌های اخیر، جلوه عملی این توسعه علمی در اقتصاد كشور و زندگی مردم مشاهده نمی‌شود.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سهم صادرات محصولات صنعتی با فناوری پیشرفته از کل صادرات صنعتی کشور، در سال‌های اخیر بسیار اندک و در برخی سال‌ها، کمتر از یک درصد بوده است. با این وجود این حوزه در کشور نوپا بوده و در حال پیشرفت است.
كشور در شاخص اقتصاد دانش‌بنیان (که مبتنی بر محصولات و خدمات نوآورانه و فناورانه پیشرفته است) در سال ۲۰۱۶ رتبه ۷۸ را کسب کرده است. همچنین بنا بر گزارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در سال ۲۰۱۶ وضعیت ایران در حوزه اقتصاد دانش بنیان و نوآور در شاخص‌های جهانی ۴۲ رتبه بهبود یافته و از رتبه ۱۲۰ در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۷۸ در سال ۲۰۱۶ رسیده است.
بر این اساس، ایران در بهبود معیار خروجی دانش و فناوری ۴۸ رتبه، در زمینه بهبود در خروجی‌های خلاق ۵۳ رتبه و در زمینه بهبود بلوغ بازار و کسب و کار به ترتیب ۱۹ و ۲۵ رتبه رشد داشته است.
با این حال رئیس مرکز توسعه فناوری و صنایع پیشرفته وزارت صنعت، معدن و تجارت، در این باره گفته است: متاسفانه ایران در منطقه از لحاظ دارا بودن شاخصه های مهم اقتصاد دانش بنیان رتبه چهاردهم را دارد که بسیار قابل تامل است و نشان می دهد که در این راستا باید گام های بزرگی از سوی دولتمردان برداشته شود.
وی با اشاره به فرمایشات رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی بیان نموده است که ضروری است با برنامه ریزی و تعیین راهبردهای عملیاتی بتوانیم رتبه ایران در شاخص های اقتصاد دانش بنیان را در ده سال آینده به زیر ۵ برسانیم. یکی از پایه‌های محکم اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است؛ اساس کار در اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است، اقتصادی که متّکی باشد به علم، این خیلی مهم است.
در حال حاضر و با تلاش‌هایی كه در سال های اخیر در راستای توسعه شركت‌های دانش‌بنیان و افزایش نقش آنها در اقتصاد كشور صورت گرفته است، سهم این شركت‌ها در تولید ناخالص داخلی كشور به حدود ۵/ ۰ درصد رسیده است. این سهم کم حاكی از آن است كه به‌منظور تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و دستیابی به هدف چشم‌انداز ۱۴۰۴ باید حمایت‌های گسترده‌تری از شركت‌های دانش‌بنیان و بازارسازی برای آنها صورت گیرد.
به منظور تسهیل در فعالیت شرکت های دانش بنیان، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اقدامات متعددی را انجام داده که از جمله آن می توان به حمایت های مالی مستقیم و غیرمستقیم اشاره کرد.
حمایت‌های مالی مستقیم شامل انواع تسهیلات قرض‌الحسنه، تسهیلات با نرخ پایین، تسهیلات توسعه بازار (تسهیلات توسعه صادرات، تضمین خرید و…) و خدمات سرمایه‌گذاری و مشاركت است. ازجمله حمایت‌های مالی غیرمستقیم نیز می‌توان به معافیت‌های مالیاتی و گمركی، تخفیف در واگذاری اراضی صنعتی، تخفیف در آگهی‌های تبلیغاتی و تخفیف حضور در نمایشگاه‌های مرتبط اشاره كرد.
با این حال، به نظر می رسد که مهمترین چالش پیش روی شرکت های دانش بنیان در حال حاضر بازار و تقاضا است. شرکت های دانش بنیان عمدتا از دانش و فناوری لازم و قابل توجهی برخوردارند اما در بازارسازی و فروش محصولاتشان با مشکل مواجه هستند.
از جمله برنامه های معاونت علمی وفناوری برای حل این مشکل، بازارسازی برای محصولات دانش‌بنیان با هدف دستیابی به ده هزار میلیارد تومان درآمد تا پایان سال ۹۶ است.
با این وجود، ضروری است این معاونت با همکاری دولت به عنوان یک اقدام در این زمینه، شرایط جهت دهی خریدهای عمده دولتی و عمومی کشور به سمت شرکت های دانش بنیان را فراهم آورد تا بتواند برنامه خود را به صورت قطعی محقق نماید. بازارسازی برای شرکت های دانش بنیان و جهت دهی تقاضای موجود کشور به سمت این شرکت های داخلی به جای واردات، مهمترین حمایتی است که می توان از شرکت های دانش بنیان داشت و این شرکت ها نیز معمولا به آن اشاره می کنند.
امیدواریم که با برنامه ریزی بهتر و عمل به برنامه ها و پیشنهاهای ارائه شده و حمایت های دولت از این حوزه مانند گذشته و به نوعی تسریع در انجام امور شاهد تقویت اقتصاد دانش بنیان در کشور باشیم.
