مسیر اقتصاد/ نهادهای بین‌المللی از سال‌ها پیش تأکید کرده‌اند که تحقق اهداف اقلیمی در گذار انرژی بدون افزایش گسترده سرمایه‌گذاری تقریباً غیرممکن است. گزارش گروه مستقل متخصصان سطح‌بالای تامین مالی اقلیم (HLIEP 2024) تخمین می‌زند که جهان باید: تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۶.۳ تا ۶۷۰۰ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۳۵ حدود ۸ هزار میلیارد دلار در بخش انرژی پاک و زیرساخت‌های مرتبط سرمایه‌گذاری کند.
این ارقام به معنای آن است که جهان باید ۲.۵ تا ۳ درصد از کل تولید ناخالص داخلی خود را صرف گذار انرژی کند؛ رقمی بی‌سابقه که حتی در دوره‌های بازسازی پس از جنگ جهانی دوم نیز مشاهده نشده است.
چالش کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته در تامین مالی گذار انرژی
کشورهای فقیر و درحال‌توسعه با وجود اینکه بیشترین نیاز را به سرمایه‌گذاری در انرژی پاک دارند، در سخت‌ترین وضعیت مالی قرار گرفته‌اند: طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، ۵۶ درصد کشورهای کم‌درآمد با ریسک بالای بحران بدهی مواجه‌اند؛ و توان مالی دولت‌ها برای ایجاد زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر بسیار محدود است. حتی تامین هزینه اتصال به شبکه برق، نیروگاه، ذخیره‌سازی و زنجیره تأمین مواد اولیه نیازمند میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری جدید است. نتیجه آن است که بخش اعظم بار مالی گذار انرژی به دوش کشورهای ثروتمند افتاده، اما همین کشورها نیز با محدودیت‌های جدی مواجه‌اند.
کشورهای توسعه‌یافته که از آنها انتظار می‌رود بخش عمده هزینه گذار انرژی را پرداخت کنند، خود در وضعیت مالی شکننده‌ای قرار دارند: میانگین بدهی عمومی در اقتصادهای پیشرفته اکنون بیش از ۱۰۰ درصد تولید ناخالص داخلی است که بالاترین سطح بدهی ثبت‌شده از پایان جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود. هزینه‌های اجتماعی، بهداشتی و نظامی در دهه اخیر رشد کرده و فضای مالی دولت‌ها را محدود کرده است. به همین دلیل، هرچند کشورهای غربی از نظر سیاسی از اهداف «کربن صفر» حمایت می‌کنند، اما توان عملی تامین مالی این طرح‌ها را ندارند.
هزینه‌های پنهان شبکه و ذخیره‌سازی در کنار مواد معدنی
فراتر از هزینه نصب پنل خورشیدی و توربین بادی، شبکه برق جهان نیازمند بازآفرینی کامل است: ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر در شبکه نیازمند توسعه خطوط انتقال جدید است؛ ذخیره‌سازی انرژی (باتری، هیدروژن، پمپاژ) خود ده‌ها برابر گران‌تر از تولید برق است و سرمایه‌گذاری لازم برای توسعه شبکه‌های برق جهان تا ۲۰۳۵ به ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد افزایش نسبت به امروز نیاز دارد. بدون این شبکه و ذخیره‌سازی، حتی اگر ظرفیت تجدیدپذیر نصب شود، قابلیت استفاده پایدار نخواهد داشت.
علاوه بر این گذار انرژی نیازمند جهش در تولید فلزاتی مانند لیتیوم، نیکل، کبالت و مس است. اما توسعه یک معدن جدید به‌طور متوسط ۲۰ سال زمان می‌برد و نیازمند میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری است. کمبود سرمایه‌گذاری در بخش معادن، خود یک گلوگاه بزرگ برای آینده انرژی پاک است و هزینه‌ها را بیش‌ازپیش افزایش می‌دهد.
بنابراین گذار انرژی، بیش از آن‌که درگیر مانع فنی باشد، با دیوار بزرگ مالی روبه‌رو است: رقم سرمایه‌گذاری لازم بسیار فراتر از توان اقتصاد جهانی است و شکاف میان اهداف اقلیمی و توان پرداخت کشورها هر روز بزرگ‌تر می‌شود. به‌عبارتی، بدون یک انقلاب بزرگ در منابع مالی جهانی، اعم از بازطراحی سیاست‌های مالی، افزایش سرمایه‌گذاری خصوصی یا تغییر بنیادی در فناوری ذخیره‌سازی، اهداف «صفر خالص» دست‌یافتنی نخواهد بود.
منابع:
High-Level Expert Group on Climate Finance (HLIEP), Global Climate Finance Requirements 2024.
International Monetary Fund (IMF), Fiscal Monitor 2024 و World Economic Outlook 2024.
International Energy Agency (IEA), Energy Investment Report 2024.
United Nations, Financing the SDGs 2024.
انتهای پیام/ انرژی
