مسیر اقتصاد/ وام ازدواج به عنوان یکی از مهم‌ترین سیاست‌های حمایتی برای تسهیل شروع زندگی مشترک جوانان شناخته می‌شود. با این حال، آخرین آماری که معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در تاریخ ۹ شهریور ۱۴۰۴ اعلام کرده، نشان می‌دهد حدود ۶۵۰ هزار نفر در صف دریافت وام ازدواج قرار دارند.[۱] این در حالی است که بانک مرکزی تاکنون گزارشی رسمی از تعداد افراد در صف منتشر نکرده و آمار رسمی در این زمینه در دسترس نیست.
از سوی دیگر، بر اساس اظهارات معاون اداره عملیات اعتباری بانک مرکزی، در ۶ ماهه نخست سال جاری بالغ بر ۹۷.۲ هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به حدود ۲۹۰ هزار نفر از متقاضیان پرداخت شده است.[۲] مقایسه این عدد با حجم بالای متقاضیان نشان می‌دهد که روند پرداخت‌ها با نیاز واقعی فاصله دارد و بخش قابل توجهی از صف موجود تا پایان سال به‌طور کامل جمع‌آوری نخواهد شد.
در قانون بودجه سال ۱۴۰۴، با وجود تورم حدود ۴۰ درصدی، به دلیل اصرار بانک مرکزی به کمبود منابع بانکی، سقف وام ازدواج افزایش نیافت تا تمرکز بانکها روی کاهش افراد حاضر در صف باشد. اما به نظر می‌رسد این عدم افزایش سقف وام ازدواج نیز نتوانسته است حتی به کاهش تعداد متقاضیان در صف منجر شود؛ چه برسد به آنکه افراد حاضر در صف را به صفر برساند.
برآورد صف بیش از ۷۵۰ هزار نفری وام ازدواج تا پایان سال
با توجه به روند سالانه متقاضیان وام ازدواج، برآورد می‌شود که در نیمه دوم سال دست‌کم ۳۵۰ هزار متقاضی جدید به صف وام ازدواج اضافه شوند. در مقابل، پیش‌بینی می‌شود بانکها بتوانند در بالاترین حالت ۲۵۰ هزار وام ازدواج جدید را در این مدت پرداخت کنند که ۱۰۰ هزار نفر کمتر از تعداد برآوردی متقاضیان است. بنابراین، انتظار می‌رود که تعداد افراد در صف وام ازدواج تا پایان سال به بیش از ۷۵۰ هزار نفر برسد؛ رقمی که به‌خوبی نشان می‌دهد صف موجود نه تنها برطرف نمی‌شود، بلکه همچنان بخش بزرگی از متقاضیان در انتظار باقی خواهند ماند. به بیان دیگر ظرفیت پرداخت سالانه وام ازدواج، در حال حاضر ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر کمتر از متقاضیان جدید است و انتظار می‌رود هرساله دست کم ۲۰۰ هزار نفر بر تعداد صف افزوده شود؛ روندی که در دو سال اخیر رخ داده است.
به این ترتیب در حال حاضر تعداد افراد حاضر در صف بیشتر از میزانی است که بانکها در یک سال وام می‌دهند این مسئله میزان انتظار برای دریافت وام ازدواج را به طور میانگین به بیشتر از یک سال افزایش داده است. باید توجه داشت که تأخیر در پرداخت وام ازدواج فقط یک موضوع اقتصادی نیست، بلکه تبعات اجتماعی گسترده‌ای دارد. جوانانی که ماه‌ها و حتی بیش از یک سال در انتظار دریافت تسهیلات می‌مانند، عملاً از مزایای حمایتی قانون‌گذار در زمان مناسب محروم می‌شوند. این وضعیت می‌تواند آغاز زندگی مشترک را به تأخیر بیندازد، هزینه‌های خانوار را افزایش دهد و در نهایت اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت را تضعیف کند.
چالش نبود آمار رسمی از جزئیات پرداخت‌ها و افراد حاضر در صف
اولین گام برای اصلاح وضعیت فعلی، اطلاع دقیق از میزان پرداخت وام ازدواج توسط هریک از بانکها و همچنین تعداد دقیق متقاضیان در صف وام ازدواج است. در عین حال یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، نبود شفافیت آماری است. تا پیش از سال ۱۴۰۳، مجلس در قانون بودجه بانک مرکزی را ملزم کرده بود که آمار تعداد وام‌های اعطاشده را به صورت دوره‌ای منتشر کند؛ اما با حذف این الزام، انتشار منظم آمارها نیز متوقف شده است. گفتنی است درخصوص وام فرزندآوری، به دلیل الزام موجود در «قانون حمایت از جوانی جمعیت» بانک مرکزی آمار تسهیلات اعطایی را به طور منظم و به تفکیک بانکها منتشر می‌کند، اما درخصوص وام ازدواج به دلیل عدم وجود الزام قانونی، بانک مرکزی نیز هیچ آماری به طور رسمی منتشر نمی‌کند و در این زمینه تنها مصاحبه مسئولین بانک مرکزی قابل استناد است.
با این حال، در هیچ‌یک از دو وام ازدواج و فرزندآوری، الزام قانونی برای انتشار تعداد افراد در صف وجود ندارد و مسئولین نیز جز در موارد معدود، اشاره‌ای به متقاضیان در صف نمی‌کنند. به همین دلیل، این بخش همچنان مبهم است و نمی‌توان به طور دقیق درخصوص آن اظهار نظر کرد. درخصوص وام ازدواج، بانک مرکزی مدعی است با ایجاد «لیست رزرو» امکان ثبت نام را برای همه متقاضیان در هر زمان فراهم کرده است تا برآورد دقیق‌تری درخصوص تعداد متقاضیان در صف داشته باشد. اما در وهله اول مشاهدات میدانی نشان می‌دهد حتی ثبت نام در لیست رزرو نیز همواره امکان پذیر نیست و بخشی از متقاضیان حتی به این لیست هم راهی ندارند؛ و در وهله دوم آمار این صف نیز از سوی مسئولین بانک مرکزی در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌گیرد و بنابراین محل ابهام است.
پی‌نوشت:
[۱] خبرگزاری مهر؛ شناسه خبر: ۶۵۷۵۷۹۹
[۲] خبرگزاری ایسنا؛ شناسه خبر: ۱۴۰۴۰۷۰۳۰۱۷۸۷
انتهای پیام/ پول و بانک
