مسیر اقتصاد/ تصمیم برخی دولت‌های اروپایی برای به رسمیت شناختن فلسطین در ظاهر گامی تاریخی برای تحقق «راه‌حل دو دولتی» است. اما در عمل، این اقدام بیش از آنکه واقعیتی را تغییر دهد، یک حرکت سیاسی برای آرام کردن افکار عمومی اروپاست. پرسش مهمتر اینجاست: آیا چنین حرکتی واقعاً به نفع فلسطینی‌هاست یا برعکس، بیشتر جایگاه اسرائیل را تقویت می‌کند؟
به رسمیت شناختن فلسطین تنها یک حرکت سیاسی از سوی اروپاست
اروپا می‌خواهد نشان دهد به اصول انسانی و حقوق بین‌الملل پایبند است، اما فقط به یک اقدام نمادین بسنده کرده است و از اقدامات روی زمین که بازدارندگی ایجاد کند، خودداری می‌کند. اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین شرکای اقتصادی اسرائیل است. حجم مبادلات تجاری دو طرف در سال‌های اخیر به ده‌ها میلیارد یورو رسیده و شرکت‌های اروپایی در حوزه‌های فناوری، امنیت سایبری و صنایع دفاعی ارتباط نزدیکی با اسرائیل دارند. در چنین شرایطی، اروپا اگر اراده‌ای جدی برای اعمال فشار داشت، ابزارهای بسیار قدرتمندی در اختیار داشت؛ از محدود کردن کالاهای تولید شده در شهرک‌های واقع در مناطق اشغالی بعد از ۱۹۶۷ (از جمله کرانه باختری و بلندی‌های جولان) تا اعمال تحریم‌های هدفمند اقتصادی. اما در عمل چنین اقداماتی هرگز در دستور کار قرار نگرفته‌اند.
روابط تجاری و فناورانه با اسرائیل بدون وقفه ادامه دارد، هیچ تحریم جدی اقتصادی یا محدودیتی بر کالاهای مناطق اشغالی بعد از ۱۹۶۷ اعمال نشده است و هزینه اقدام نمادین در به رسمیت شناختن دولت فلسطینی نیز برای دولت‌های اروپایی بسیار اندک است و صرفاً به مصرف داخلی و آرام کردن افکار عمومی می‌رسد.
دلیل اصلی این بی‌عملی را باید در منافع و محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی اروپا جست‌وجو کرد. اروپا نمی‌خواهد روابط راهبردی خود با آمریکا را خدشه‌دار کند؛ روابطی که در بسیاری حوزه‌ها حیاتی است. علاوه بر این لابی‌های حامی اسرائیل در اروپا و آمریکا فشار زیادی بر دولت‌ها وارد می‌کنند تا از هرگونه اقدام بازدارنده پرهیز کنند. همچنین همکاری‌های اقتصادی و فناورانه با اسرائیل برای کشورهای اروپایی بسیار سودآور است و کنار گذاشتن آن‌ها هزینه‌ای سنگین در پی دارد.
راهکار دو دولتی مدنظر غرب به سود اسرائیل است
نکته بسیار مهم تر که از نگاه اغلب رسانه‌ها مغفول مانده اینکه نسخه غربیِ «دو دولت» بیشتر به نفع اسرائیل تمام میشود، چراکه یکی از نتایج اصلی آن مشروعیت‌بخشی به وضعیت موجود و رفع اتهام اشغالگری از اسرائیل است. علاوه بر این در شرایط فعلی که اسرائیل بخش زیادی از زمین‌های فلسطین را غصب کرده، راهکار دو دولتی می‌تواند به منزله تثبیت شهرک‌ها و مرزهای مدنظر اسرائیل باشد، در حالی‌که فلسطین دولتی کوچک و تکه‌تکه خواهد داشت.
کشورهای غربی با ترویج راهکار دو دولتی در پی این هستند که نشان دهند با این اقدام «مشکل حل خواهد شد» و عملا به کشورهای دنیا اعلام کنند اسرائیل را با همین وضعیتی که دارد (غصب زمین‌های فلسطین و جنگ افروزی متعدد) به رسمیت بشناسید؛ درحالیکه چنین امری به هیچ عنوان به سود فلسطین و کشورهای منطقه نیست. علاوه بر این ایجاد دولتی چندپاره در فلسطین در کنار دولت متمرکز اسرائیل (به فرض محال) به تشدید شکاف داخلی بین مناطق مختلف فلسطین می‌انجامد و در نهایت سودی برای مردم ندارد.
مشکل مهم راهکار دو دولتی این است که در نهایت، بدون در نظر گرفتن حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین و به صورت یکجانبه، به حذف گروه‌های مقاومت علیه اسرائیل مثل حماس منتهی میشود و به دنبال تثبیت حاکمیت تشکیلات خودگردان در مناطق فلسطینی نشین است که رابطه بدی با دولت اشغالگر اسرائیل ندارد. بنابراین راهکار دو دولتی یعنی تثبیت حضور تشکیلات خودگردان به عنوان پلیس اسرائیل در مناطق فلسطینی نشین و حذف سایر گروه‌ها مثل حماس، بدون در نظر گرفتن خواست مردم بومی فلسطین و حق تعیین سرنوشت به عنوان یکی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل.
چرا آمریکا با اقدام نمادین اروپایی‌ها هم مخالفت می‌کند؟
گرچه اقدام کشورهای اروپایی در به رسمیت شناختن دولت فلسطین و ترویج ایده «دو دولتی» بیشتر جنبه نمادین دارد و بیش از آنکه به سود فلسطین و منطقه باشد، به سود غرب و اسرائیل است، اما بازهم آمریکا این اقدام نمادین را نیز محکوم کرده است. دلیل اصلی مخالفت آمریکا را باید در چند محور جستجو کرد؛ اول از همه اینکه حتی اگر این اقدامات روی زمین تغییری ایجاد نکند، می‌تواند به تقویت موقعیت فلسطین در نهادهای بین‌المللی (سازمان ملل، دیوان کیفری بین‌المللی، دادگاه لاهه) منجر شود. آمریکا نگران است که این روند به مرور پایه‌های حقوقی قوی‌تری برای طرح دعاوی علیه اسرائیل بسازد.
علاوه بر این اگر آمریکا سکوت کند، این خطر وجود دارد که کشورهای بیشتری (در آمریکای لاتین، آسیا یا حتی اروپای غربی) به سمت اقدام علیه اسرائیل در عرصه بین‌الملل متمایل شوند. مخالفت علنی واشنگتن نوعی «بازدارندگی سیاسی» برای دیگر کشورها ایجاد می‌کند و این پیام را به آن‌ها می‌دهد که «این مسیر هزینه دارد». اما دلیل مهمتر مصرف داخلی چنین مخالفتی است؛ در آمریکا موضوع اسرائیل و فلسطین به‌شدت به مسئله‌ای قطبی تبدیل شده است؛ هر گونه تساهل از سوی دولت مستقر در برابر ابتکاراتی که به نفع فلسطین تعبیر شود، می‌تواند سوژه‌ای به دست مخالفان بدهد که در انتخابات بعدی از آن برای ضربه زدن به دولت فعلی استفاده کنند. بنابراین یکی از دلایل دولت آمریکا در مخالفت با اقدام نمادین اروپا، جلوگیری از چنین مسئله‌ای بوده است.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
