به گزارش مسیر اقتصاد یکی از اصول اساسی اقتصاد مقاومتی عدم وابستگی ایران به کشورهای دیگر در زمینه انجام فعالیت‌های مهم و حیاتی است. انجام تبادلات مالی جهانی نیز یکی از همین امور مهم و حیاتی محسوب میشود. در شرایط فعلی نظام تجارت خارجی ایران بر اساس دلار پایه ریزی شده و ایران در اغلب مبادلات خارجی خود با تمامی کشورهای جهان از دلار آمریکا استفاده میکند.
استفاده از دلار آمریکا به معنی تسلط کامل این کشور به تبادلات خارجی ایران است و در عمل هر تبادل مالی ایران با دیگر کشورهای خارجی نیازمند اخذ مجوز مستقیم و یا غیر مستقیم از آمریکاست. علاوه بر این به دلیل تحریم‌های مالی استفاده ایران از دلار آمریکا نیز با مشکلات جدی مواجه است. بنابراین یکی از اقدامات اساسی که در زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی از اولویت برخوردار است، حذف دلار از نظام تجارت خارجی کشور است.
در دو یادداشت قبل به بررسی برخی از مسائلی که درخصوص استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه مطرح شده و پاسخ‌های آن‌ها پرداخته شد. در این یادداشت نیز به توضیح درخصوص مسائل دیگری که به پیمان‌های پولی مرتبط است پرداخته میشود.
۷- بسیاری از کشورهای جهان به سمت استفاده از ظرفیت‌های پیمان‌های پولی دوجانبه به منظور حذف دلار حرکت کرده‌اند
گفته می شود استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه روشی منسوخ در مبادلات جهانی است و چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. درحالیکه حقیقت اینطور نیست. در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان ازجمله چین، روسیه، ترکیه، کره‌جنوبی و بسیاری از کشورهای دیگر به دلیل مزایایی که استفاده از پول‌های ملی در تجارت برای آن‌ها دارد وارد عرصه استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه شده‌اند. گرچه این کشورها دسترسی محدودی به نظام پرداخت دلاری در تبادلات خارجی خود ندارند اما مزایای دیگر پیمان‌های پولی دوجانبه این کشورها را نیز به سمت حذف دلار از تبادلات مالی سوق داده است. در یادداشتی جداگانه به بررسی وضعیت استفاده از ظرفیت‌های پیمان‌های پولی دوجانبه در حذف دلار در تجارت جهانی اشاره خواهد شد.
۸- در شرایط انعقاد تحریم‌های مالی آمریکا هم پیمان‌های پولی دوجانبه اجرا می شود
برخی از مسئولین بانک مرکزی این مسئله را مطرح کرده‌اند که ایران برای انجام هرگونه تعامل مالی با کشورهای خارجی، نیازمند رفع تحریم دلار است. درحالیکه این گزاره صحیح نیست. برای اینکه ایران بتواند تبادلات مالی خود با دیگر کشورهای جهان را با پول‌های ملی ساماندهی نماید، هیچ نیازی به مجوز آمریکا ندارد؛ چراکه اصولا در صورت عدم استفاده از دلار، آمریکا هیچ اطلاعی از جزئیات تبادلات مالی ایران نخواهد داشت و در هیچ مرحله‌ای نیاز به مجوز آمریکا نخواهد بود.
۹- تعلل در عدم انعقاد پیمان‌های پولی دوجانبه از سوی ایران است و بسیاری از کشورها تمایل دارند در تجارت با ایران دلار را کنار بگذارند
مسئله دیگری که در این زمینه مطرح شده آن است که درحال حاضر هیچ کشوری حاضر نیست با ایران پیمان پولی دوجانبه منعقد نماید. در این خصوص لازم است توجه شود که گرچه مسائلی همچون تورم بالاتر ایران در مقایسه با استاندارد جهان، ترس کشورها از آمریکا و دست پایین ایران به دلیل تحریم‌های مالی آمریکا، در وضعیت کنونی کار ایران را برای دستیابی به پیمان پولی دوجانبه در تجارت خارجی دشوار کرده است، اما اول اینکه این مشکلات لاینحل نیستند و برای رفع آن‌ها راهکارهای متعددی وجود دارد و دوم اینکه با وجود این شرایط نیز بسیاری از کشورها تقاضای استفاده از پول ملی در تجارت با ایران را مطرح کرده‌اند.
چنانچه گفته شد استفاده از پول‌های ملی در تجارت دوجانبه علاوه بر حذف سلطه دلار، مزایای فراوان دیگری دارد که موجب شده‌است بسیاری از کشورها به سمت استفاده از ظرفیت‌های پیمان‌های پولی دوجانبه حرکت نماید. در این میان تعدادی از کشورها از ایران درخواست کرده‌اند با انعقاد یک پیمان پولی دوجانبه و ایجاد زیرساخت‌های قانونی و مالی لازم، زمینه را برای استفاده از پول‌های ملی در تجارت دوجانبه فراهم آورند.
به طور مثال کشورهای روسیه و ترکیه در سطح رییس جمهور این موضوع را به ایران پیشنهاد داده‌اند و کشورهایی همچون پاکستان و عراق نیز از این مسئله استقبال می‌کنند. با اینحال این بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است که به عنوان مسئول مستقیم تبادلات خارجی کشور، تمایل چندانی به حذف سلطه دلار نشان نمیدهد و کماکان منتظر رفع تحریم دلار و بازگشت به دوران متزلزل پیش از تحریم‌هاست.
در یادداشت بعدی آخرین مسئله در خصوص پیمان‌های پولی دوجانبه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
