مسیر اقتصاد/ مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) به عنوان یکی از مهمترین مدل‌های همکاری در پروژه‌های زیرساختی، دارای خصوصیات منحصر به فردی است که در مقالات علمی به طور جامع تبیین شده‌اند. در این مدل همکاری، بخش خصوصی به دنبال حداکثرسازی سود و منافع تجاری است، در حالی که دولت تحقق ارزش اجتماعی و منافع عمومی را دنبال می‌کند. این دوگانگی اهداف، ضرورت طراحی دقیق ساختار همکاری را دوچندان می‌کند.
تأمین نیازهای عمومی و خدمات زیربنایی
عمده پروژه‌های PPP در بخش‌های حیاتی و زیرساختی مانند آب و فاضلاب، سلامت، امنیت، انرژی و آموزش اجرا می‌شوند. اگرچه ارائه خدمات توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد، اما دولت همچنان مسئولیت نظارت بر مقرون به صرفه بودن، دسترسی‌پذیری و تطابق با استانداردهای کیفی را بر عهده دارد. این نظارت مستمر، تضمین‌کننده حفظ منافع عمومی در طول اجرای پروژه است.
قراردادهای بلندمدت و ساختار تأمین مالی
پروژه‌های PPP معمولاً در بازه‌های زمانی ۳۰ ساله و در برخی موارد تا ۵۰ سال اجرا می‌شوند. این مدت زمان طولانی برای پوشش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و کسب سود منطقی ضروری است. مشارکت بخش خصوصی در تأمین مالی، که می‌تواند کل یا بخشی از هزینه‌ها را شامل شود، انگیزه‌ای قوی برای افزایش بهره‌وری ایجاد می‌کند. این مشارکت مالی همچنین باعث می‌شود سرمایه‌گذار خصوصی با دقت بیشتری ریسک‌های پروژه را مدیریت کند.
رویکرد نتیجه‌محور و تمرکز بر خروجی‌ها
برخلاف روش‌های سنتی که عمدتاً بر مشخصات فنی، استانداردهای طراحی و جزئیات اجرایی تمرکز دارند، پروژه‌های PPP بر خروجی‌ها و حداکثر بهره‌وری متمرکز هستند. در این مدل، واگذارکننده باید بر تعریف دقیق نوع و ویژگی‌های خدمات مورد نظر تمرکز کند. این رویکرد، انعطاف‌پذیری بیشتری به بخش خصوصی برای نوآوری و بهینه‌سازی می‌دهد.
یکپارچگی مراحل پروژه و مدیریت چرخه عمر
چرخه عمر یک پروژه زیرساختی شامل چهار مرحله اصلی است:
- برنامه‌ریزی: شامل مطالعات اولیه، تحلیل هزینه-فایده و تدوین پیش‌نویس مشخصات پروژه که معمولاً ۳ تا ۵ سال به طول می‌انجامد.
- طراحی: تدوین مشخصات فنی در سطح اجرایی و جزئیات مورد نیاز برای ساخت
- ساخت: اجرای پروژه، انجام تست‌های کیفی و اخذ گواهینامه‌های لازم (معمولاً ۲ تا ۳ سال)
- بهره‌برداری: طولانی‌ترین مرحله که شامل تعمیر، نگهداری، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت می‌شود.
این یکپارچگی در دو محور اصلی نمود می‌یابد:
- طراحی-ساخت: که امکان شناسایی سریع مشکلات و رفع آنها را تسهیل می‌کند.
- ساخت-نگهداری: که به بهینه‌سازی روش‌ها و انتخاب مواد با هدف کاهش هزینه‌های نگهداری می‌انجامد.
تقویت نوآوری و راهکارهای ابتکاری در مشارکت عمومی-خصوصی (PPP)
در پروژه‌های PPP، انتقال مؤثر ریسک به بخش خصوصی، انگیزه‌ای قوی برای ارائه راهکارهای نوآورانه ایجاد می‌کند. این امر به ویژه در مرحله طراحی اهمیت می‌یابد، زیرا صاحب‌امتیازی که مسئولیت بهره‌برداری را نیز بر عهده دارد، به دنبال راهکارهایی برای کاهش هزینه‌های چرخه عمر خواهد بود. برخلاف روش‌های سنتی که خلاقیت محدود به تیم طراحی مناقصه است، در PPP امکان نوآوری در تمام مراحل وجود دارد.
مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) مدلی کارآمد برای اجرای پروژه‌های زیرساختی
مشارکت عمومی-خصوصی با ترکیب توانمندی‌های دو بخش و ایجاد ساختاری منسجم، مدلی کارآمد برای اجرای پروژه‌های زیرساختی ارائه می‌دهد. موفقیت این مدل مستلزم درک صحیح ویژگی‌های آن، از جمله ماهیت بلندمدت، رویکرد نتیجه‌محور، یکپارچگی مراحل و تقویت نوآوری است. این خصوصیات در کنار یکدیگر، چارچوبی منسجم برای تحقق اهداف هر دو بخش عمومی و خصوصی فراهم می‌آورند و زمینه را برای اجرای موفق پروژه‌های زیرساختی مهیا می‌سازند.
منبع: حیدرزاده، سجاد، (۱۳۹۸)، «مشارکت عمومی_خصوصی در زیرساخت‌های شهری: شواهدی از کشورهای منتخب و رهنمودهایی برای ایران»
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
