مسیراقتصاد/ سال گذشته، هند از چین پیشی گرفت و طبق برآوردهای سازمان ملل متحد به پرجمعیت‌ترین کشور جهان تبدیل شد. با وجود جمعیتی نزدیک به ۱.۴۵ میلیارد نفر، انتظار می‌رود روند افزایش جمعیت هند، کند شود. اما برعکس، این موضوع به شکلی گسترده مطرح شده است.
رهبران دو ایالت جنوبی، «آندرا پرادش» و «تامیل نادو»، اخیراً خواستار افزایش فرزندان شده‌اند. آندرا پرادش در حال بررسی ارائه مشوق‌هایی برای افزایش زاد و ولد است و علت آن، کاهش نرخ باروری و افزایش جمعیت سالمند عنوان شده است. این ایالت همچنین سیاست «دو فرزند» را برای انتخابات محلی لغو کرده و گزارش‌ها حاکی از آن است که ایالت همسایه، تلانگانا، نیز ممکن است اقدام مشابهی انجام دهد. تامیل نادو نیز سیاست‌های مشابهی را با شدت بیشتری دنبال می‌کند.
کاهش نرخ باروری در هند
نرخ باروری هند به شکل قابل توجهی کاهش یافته است؛ از ۵.۷ تولد به ازای هر زن در سال ۱۹۵۰ به نرخ کنونی ۲ در حال حاضر، نرخ باروری در ۱۷ ایالت از ۲۹ ایالت و قلمروهای هند به زیر سطح جایگزینی (۲ تولد به ازای هر زن) کاهش یافته است. سطح جایگزینی، سطحی است که تولدهای جدید برای حفظ جمعیت کافی هستند.
پنج ایالت جنوبی هند پیشتاز گذار جمعیتی کشور هستند. این ایالت‌ها پیش از سایر مناطق به سطح باروری جایگزینی دست یافته‌اند. کرالا در سال ۱۹۸۸، تامیل نادو در ۱۹۹۳ و سایر ایالت‌ها تا اواسط دهه ۲۰۰۰ به این نقطه رسیده‌اند.
امروزه، نرخ باروری در پنج ایالت جنوبی زیر ۱.۶ است؛ به‌عنوان مثال، نرخ باروری در کارناتاکا ۱.۶ و در تامیل نادو ۱.۴ است. این ارقام با نرخ باروری بسیاری از کشورهای اروپایی برابری می‌کند یا حتی کمتر است. این ایالت‌ها نگرانند که تغییرات جمعیتی با سهم متفاوت جمعیت بین ایالت‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر تخصیص کرسی‌های پارلمانی و منابع مالی فدرال داشته باشد.
«این ایالت‌ها بیم دارند که به دلیل سیاست‌های موفق کنترل جمعیت، با کاهش تعداد نمایندگان پارلمانی مواجه شوند، با وجود آنکه در زمینه اقتصادی عملکرد بهتری دارند و سهم قابل‌توجهی در درآمدهای فدرال ایفا می‌کنند.» این گفته از «سرینیواس گولی»، استاد جمعیت‌شناسی در موسسه بین‌المللی علوم جمعیتی است.
چالش‌های بازتوزیع نمایندگان و آینده سیاست‌گذاری
ایالت‌های جنوبی همچنین با چالش دیگری مواجه هستند، زیرا هند در حال آماده‌سازی برای اولین بازنگری در مرزبندی کرسی‌های انتخاباتی در سال ۲۰۲۶ است. این نخستین بازنگری از سال ۱۹۷۶ خواهد بود.
این بازنگری که به منظور بازتاب تغییرات جمعیتی انجام می‌شود، احتمالاً باعث کاهش کرسی‌های پارلمانی ایالت‌های جنوبی با عملکرد اقتصادی بهتر خواهد شد. از آنجا که منابع مالی فدرال بر اساس جمعیت ایالت‌ها تخصیص می‌یابد، بسیاری بیم دارند که این تغییرات مشکلات مالی آن‌ها را تشدید کرده و آزادی عمل در سیاست‌گذاری را محدود کند.
جمعیت‌شناسان «کِی.اِس. جیمز» و «شوبرا کریتی» پیش‌بینی می‌کنند که ایالت‌های پرجمعیت شمالی مانند اوتار پرادش و بیهار از بازنگری نمایندگی سود ببرند، در حالی که ایالت‌های جنوبی نظیر تامیل نادو، کرالا و آندرا پرادش با کاهش نمایندگی مواجه خواهند شد و این تغییرات، تعادل سیاسی را بیشتر به نفع شمال تغییر می‌دهد.
نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی و دیگر مقامات اشاره کرده‌اند که تغییرات در سهمیه‌های مالی و تخصیص کرسی‌های پارلمانی به سرعت اعمال نخواهد شد.
سالمندی سریع هند؛ چالش اصلی پیشِ رو
طبق نظر جمعیت‌شناسان، کاهش سریع نرخ باروری موجب شده هند با پدیده سالمندی جمعیت به شکلی شتاب‌زده روبه‌رو شود. در حالی که کشورهایی مانند فرانسه و سوئد به ترتیب ۱۲۰ و ۸۰ سال زمان نیاز داشتند تا جمعیت سالمندان خود را از ۷ درصد به ۱۴ درصد افزایش دهند، پیش‌بینی می‌شود هند این مسیر را تنها در ۲۸ سال طی کند.
این سالمندی سریع، موفقیت منحصربه‌فرد هند در کاهش نرخ باروری را منعکس می‌کند. در اکثر کشورها، بهبود استانداردهای زندگی، آموزش و شهرنشینی به طور طبیعی باروری را کاهش می‌دهد، زیرا بقا و سلامت کودکان افزایش می‌یابد. اما در هند، کاهش نرخ باروری با وجود پیشرفت‌های محدود اجتماعی و اقتصادی به لطف برنامه‌های رفاه خانواده و تشویق خانواده‌های کوچک از طریق اهداف، مشوق‌ها و محرومیت‌ها بسیار سریع رخ داد.
پیامدهای ناخواسته کاهش باروری
نمونه‌ای از پیامدهای این سیاست‌ها، ایالت آندرا پرادش است. نرخ باروری در این ایالت ۱.۵ است که مشابه سوئد است، اما درآمد سرانه آن ۲۸ برابر کمتر است. «سرینیواس گولی»، استاد جمعیت‌شناسی، می‌گوید: «با وجود بدهی‌های فزاینده و منابع محدود، آیا ایالت‌هایی مانند آندرا پرادش می‌توانند از عهده پرداخت مستمری‌های بیشتر یا تأمین اجتماعی برای جمعیت سالمند در حال افزایش برآیند؟»
بر اساس گزارش سازمان ملل متحد در مورد سالمندی هند، بیش از ۴۰ درصد سالمندان (۶۰ سال به بالا) در فقیرترین ۲۰ درصد جمعیت قرار دارند. کاهش تعداد فرزندان همچنین به افزایش نسبت وابستگی سالمندان منجر می‌شود و تعداد مراقبان برای جمعیت سالمند رو به افزایش را کاهش می‌دهد. جمعیت‌شناسان هشدار می‌دهند که سیستم بهداشت، مراکز اجتماعی و خانه‌های سالمندان در هند برای این تغییرات آمادگی ندارند.
شهرنشینی، مهاجرت و تغییرات بازار کار نیز به تضعیف حمایت سنتی خانواده در هند انجامیده است. اگرچه مهاجرت از ایالت‌های پرجمعیت به ایالت‌های کمتر پرجمعیت می‌تواند شکاف نیروی کار را پر کند، اما نگرانی‌هایی درباره پیامدهای مهاجرت نیز وجود دارد.
«سرمایه‌گذاری‌های قوی در پیشگیری، مراقبت‌های تسکینی و زیرساخت‌های اجتماعی برای مراقبت از سالمندان به شدت ضروری است.» این نکته‌ای است که آقای گولی بر آن تأکید می‌کند.
نگرانی از کاهش نرخ باروری و آینده جمعیت هند
در همین حال، رهبر سازمان ملی‌گرای هندو «راشتریا سوایام‌سواک سانگ» (شاخه ایدئولوژیک حزب بی‌جی‌پی) اخیراً از زوج‌ها خواسته حداقل سه فرزند داشته باشند تا آینده هند تأمین شود. «بر اساس علم جمعیت‌شناسی، وقتی رشد جمعیت به زیر ۲.۱ برسد، جامعه به خودی خود از بین می‌رود.» این سخنانی است که به «موهان بهاگوات» نسبت داده شده است.
اما جمعیت‌شناسان می‌گویند که این نگرانی‌ها کاملاً دقیق نیستند. «تیم دایسون»، جمعیت‌شناس از مدرسه اقتصاد لندن، به بی‌بی‌سی گفت که «سطوح بسیار پایین باروری، پس از یک یا دو دهه به کاهش سریع جمعیت منجر می‌شود.» وی اضافه کرد: «نرخ باروری ۱.۸ تولد به ازای هر زن به کاهش آرام و قابل مدیریت جمعیت منجر می‌شود. اما نرخ ۱.۶ یا کمتر می‌تواند کاهش سریع و غیرقابل مدیریت جمعیت را در پی داشته باشد.»
این امر در برخی کشورها اتفاق افتاده است. در ماه مه، رئیس‌جمهور کره جنوبی، «یون سوک یول»، نرخ تولد بی‌سابقه پایین کشور را «وضعیت اضطراری ملی» اعلام کرد و برنامه‌هایی برای ایجاد یک وزارتخانه اختصاصی ارائه داد. نرخ باروری در یونان به ۱.۳ کاهش یافته است که نیمی از رقم سال ۱۹۵۰ است و نخست‌وزیر «کریاکوس میتسوتاکیس» این موضوع را به‌عنوان یک تهدید «وجودی» برای جمعیت کشور توصیف کرده است.
تغییرات اجتماعی و اثرات غیرقابل بازگشت
جمعیت‌شناسان معتقدند تشویق مردم به داشتن فرزندان بیشتر بی‌فایده است. تیم دایسون می‌گوید: «با توجه به تغییرات اجتماعی، از جمله کاهش قابل توجه نابرابری‌های جنسیتی و شبیه شدن زندگی زنان به مردان، این روند بعید است معکوس شود. تعداد کمتری از افراد وارد سنین باروری و اصلی کار خواهند شد و این می‌تواند از نظر اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فاجعه‌بار باشد. این یک فرآیند جمعیتی است که بازگشت آن بسیار دشوار است.»
چرا برخی در هند خواهان افزایش تعداد فرزندان هستند؟
برای ایالت‌هایی مانند «تامیل نادو» و «کرالا» که با کاهش نیروی کار مواجه‌اند، پرسش اصلی این است: «چه کسی جای خالی نیروی کار را پر خواهد کرد؟» کشورهای توسعه‌یافته که نتوانسته‌اند کاهش نرخ باروری را معکوس کنند، بر سالمندی سالم و فعال متمرکز شده‌اند؛ به این معنا که با افزایش ۵ تا ۷ سال به عمر کاری افراد و ارتقای بهره‌وری جمعیت مسن‌تر، این مشکل را مدیریت می‌کنند.
جمعیت‌شناسان معتقدند هند باید به طور معناداری سن بازنشستگی را افزایش دهد و سیاست‌ها باید اولویت را به افزایش سال‌های سالم زندگی از طریق بهبود غربالگری‌های بهداشتی و تقویت تأمین اجتماعی بدهند تا جمعیت سالمند فعال و پربازدهی داشته باشد؛ پدیده‌ای که می‌توان آن را «سود نقره‌ای» نامید.
هند همچنین باید از «مزیت جمعیتی» خود بهتر بهره‌برداری کند؛ رشد اقتصادی زمانی اتفاق می‌افتد که یک کشور جمعیت زیادی در سن کار داشته باشد. به گفته آقای «گولی»، هند تا سال ۲۰۴۷ فرصت دارد تا اقتصاد خود را تقویت کند، برای جمعیت در سن کار شغل ایجاد کند و منابع لازم برای جمعیت سالمند را تخصیص دهد. او می‌گوید: «ما تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد از این مزیت را استفاده می‌کنیم؛ در حالی که می‌توانیم عملکرد بسیار بهتری داشته باشیم.»
منبع: بی‌بی‌سی
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
