جمهوری اسلامی ایران از بدو تاسیس تاکنون در مواجهه با طیف گستردهای از تهدیدات خارجی قرار گرفته است. این محیط، سیاست خارجی ایران را به سمت رویکردی دفاعی و واکنشی سوق داده است. تحولات سریع در نظام بینالملل، ظهور قدرتهای نوظهور، افزایش پیچیدگی مسائل جهانی و ظهور تهدیدات غیرمتقارن، ایجاب میکند که ایران با رویکردی منعطفتر و پویاتر به مسائل بینالمللی نگاه کند. در این راستا مهدی ازرقی کارشناس تجارت خارجی در گفتگو با مسیر اقتصاد گفت: رویکرد جذب فرصت به جای صرف تمرکز بر دفع تهدید، به عنوان یک راهبرد جدید در سیاست خارجی ایران باید دنبال شود.
اولویتدهی به رویکرد «جذب فرصت» به جای «دفع تهدید» در تعاملات خارجی
وی افزود: بعد از انقلاب اسلامی ایران آنچه از بیرون مرزها با جمهوری اسلامی رو به رو میشده غالبا از جنس تهدید در اشکال مختلف آن بوده است. طبیعتا و الزاما جمهوری اسلامی هم در این مواجهات باید به خود شکل «دفع تهدید» میگرفته است. البته این تهدیدات به پایان نرسیده و قطعا هم هیچ وقت تمام نخواهد شد. اما اساس و پایه تصمیماتی که یک سمت آن به بیرون از مرزها مربوط میشد، رویکردهای «دفع تهدید» بوده است. در واقع مسئله و دغدغه اصلی نهادهای حوزه بینالملل دفع حداکثری تهدیدات بوده است.
ازرقی گفت: در واقع نشانههای آن را در ادبیات غالب بزرگان انقلاب و حتی قانون اساسی نیز میتوان جست و جو کرد که یا وجود تاکید بر اهمیت شکل دادن امت واحد اسلامی، در مواجهه با همکاریهای اقتصادی خارجی دیدگاه تهدیدمحور غلبه پیدا کرده است. حتی در وزارت امور خارجه که به لحاظ چارچوب فکری و تربیتی، گرایش به نظام بینالملل رواج داده میشود، تصمیمات با رویکرد دفع تهدید غرب از طریق امتزاج در غرب بوده است.
این کارشناس تجارت خارجی ادامه داد: این رویکرد، خود را حتی در تعاملات خارجی اقتصادی نیز نشان میدهد و تحلیل الگوی تجارت با همسایگان هم نشان میدهد نگرانی از تهدیدات همواره مانع عبور صاحبان کالا از مرزها و حضور در کشورهای همسایه شده است. در مصداق دیگری از این رویکرد، مواجهه با اتباع افغانستانی مقیم ایران بوده است. در شرایطی که یکی از بهترین ظرفیتهای افزایش تجارت با کشورهای حوزه فارسی زبان همین افغانیها هستند، در مواجهه با آنها «دفع تهدید» اولویت بوده است. حال آن که بخش عمده صادرات ترکیه به دنیا را اتباع همان کشورها محقق میسازند.
بهره برداری حداکثری از فرصتهای اقتصادی در نظم نوین جهانی، ضرورت اصلی ایران
وی با بیان اینکه در دوره گذار به نظم جدید در جهان که اقتصاد قوی یکی از ضرورتهای قدرت برتر بودن است، فرصتهای زیادی پیشروی جمهوری اسلامی قرار گرفته است،افزود: در واقع در دوره آتی فرصتها به مراتب از تهدیدات بیشتر خواهند بود. شرط لازم برای حفظ دستاوردهای دوره گذشته، بهرهمندی حداکثری از فرصتهای انبوه دوره فعلی است.
ازرقی اضافه کرد: اولویتدهی به رویکرد جذب فرصت، خود را باید در ساختارهای متولی تعاملات خارجی نیز نشان دهد. با این رویکرد حتی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی در حوزه بین الملل هم خود را در نسبت با بهرهمندی حداکثری از فرصتها تعریف خواهند کرد. در حالی که اکنون نه تنها به دنبال بهرهمندی از فرصتها نیستند بلکه توسعه پیوندهای اقتصادی و اجتماعی را تهدید تلقی میکنند.
وی با بیان اینکه ضرورت اصلاحات ساختاری در نظام اقتصادی کشور بیش از پیش احساس میشود، تاکید داشت: از جمله مهمترین نیازمندیهای کشور برای بهرهمندی حداکثری و مواجهه فعالانه با فرصتهای پیشرو آن است که در طریقه راهبری تعاملات اقتصادی خارجی بازنگری شود. همچنین بازنگری در شیوه مدیریت و هدایت تعاملات اقتصادی خارجی نیز باید به گونهای بازطراحی شود که بتواند کشور را به بهترین نحو از فرصتهای موجود بهرهمند کند.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
