مسیر اقتصاد/ گمرک‌های مدرن جهت دستیابی همزمان به امنیت و تسهیل تجارت، از دو ابزار مدیریت ریسک[۱] و حسابرسی پس از ترخیص[۲] استفاده میکنند. گمرک با کمک این ابزارها میتواند با وجود محدودیت منابع و زمان، ضمن کاهش کنترلها، کارایی آن را حفظ و حتی بهبود بخشد. ترکیه یکی از کشورهایی است که از این ابزارها در گمرک خود بهره می‌برد. در این گزارش به بررسی ابزار مدیریت ریسک در گمرک ترکیه پرداخته خواهد شد.
تعریف ریسک و مدیریت ریسک در ترکیه
در قانون گمرکی کشور ترکیه تعاریف «ریسک» و «مدیریت ریسک» در قالب ماده ۳ توضیح داده شده است. بر این اساس مطابق با بند ۲۴ این ماده، «ریسک» به معنای احتمال وقوع یک رویداد در ارتباط با ورود، خروج، ترانزیت، انتقال و استفاده نهایی کالاهایی است که در گردش آزاد[۳] نیستند و بین قلمرو گمرکی ترکیه و سایر کشورها جابجا میشوند، به طوری که: (الف) از اجرای صحیح اقدامات بین المللی یا ملی جلوگیری میکنند، یا (ب) منافع مالی دولت را به خطر می اندازند، یا (ج) تهدیدی برای امنیت و ایمنی دولت، سلامت عمومی، محیط زیست یا مصرفکنندگان است.
در بند ۲۵ ماده سوم قانون گمرکی ترکیه آمده است: مدیریت ریسک به معنای شناسایی نظام‌مند ریسک و اجرای کلیه اقدامات لازم برای محدود کردن مواجهه با ریسک است. این امر شامل فعالیت هایی از قبیل: جمع آوری داده‌ها و اطلاعات، تجزیه و تحلیل و ارزیابی ریسک، تجویز و انجام اقدامات و نظارت و بررسی منظم فرآیند و نتایج آن بر اساس منابع و استراتژی‌های بین المللی و ملی است.
تحلیل ریسک گمرک زیر نظر وزارت بازرگانی است
به طور کلی، برنامه های تحلیل ریسک در ترکیه زیر نظر بخش تحلیل ریسک گمرک که در حال حاضر زیر نظر وزارت بازرگانی این کشور قرار دارد، به اجرا درآمد. در این راستا، سامانه بیلگی که مجموعه ای از ماژولها را به یکدیگر متصل می نماید و قادر به ردیابی فرآیندهای گمرکی از ابتدای اظهار تا ترخیص است، جهت انجام اقدامات مدیریت ریسک در گمرک این کشور مورد استفاده قرار می گیرد.
ماژول اظهارنامه اجمالی، ماژول اظهارنامه تفصیلی، ماژول حسابداری، ماژول وسایل نقلیه، ماژول مرز زمینی، ماژول تعرفه، ماژول پرس‌وجو[۴] و ماژول تحویل سریع[۵] از جمله ماژولهای تعبیه شده در سیستم بیلگی جهت مدیریت ریسک در گمرک این کشور است.
جهت تبیین بیشتر موضوع با ذکر مثالی از سازوکار مدیریت ریسک با استفاده از ماژولهای مذکور، چگونگی فرآیند مدیریت ریسک در ماژول اظهارنامه اجمالی اشاره می گردد.
فرایند مدیریت ریسک در گمرک‌های ترکیه
بر این اساس، هر یک از وارد کنندگان باید حداکثر تا ۲۴ ساعت قبل از رسیدن کالا به گمرک از طریق سامانه جامع گمرکی اظهار نامه اجمالی خود را وارد کند.[۶] این اظهارنامه شامل اطلاعات کلی از قبیل نام گیرنده، نام فرستنده، تعریف کالا، وزن خالص، شماره کانتینر، کشور، محل بارگیری، روش پرداخت، نام نماینده (شناسه مالیاتی) و از این دست است. بعد از وارد کردن اطلاعات، سامانه ماژولهای ریسک خود را بر روی این اظهارنامه فعال مینماید. چنانچه کالا با هر یک از شاخصهای ریسک تعریف شده در سامانه مطابقت پیدا کند برای ارزیابی فیزیکی (X-ray scaning) با شناسه “FK” معرفی میگردد.
وقتی کالا به گمرک مقصد وارد میشود، واردکننده یا نماینده قانونی وی باید اظهارنامه تکمیلی را از طریق سامانه اعلام نماید. اطلاعاتی که در این مرحله مورد ارزیابی قرار میگیرند عبارتند از:
اصالت، نظام وارداتی، ارزش، شناسه HS، ارسال‌کننده، دریافت‌کننده، کشور خارجی، تعریف کالا، مقدار کالا، نماینده، کارگزار گمرکی، روش پرداخت، حقوق مالکیت فکری، کشور تولیدکننده و تسهیلات رویهای.
این اطلاعات با داده های موجود در سایر پایگاههای داده کشور ترکیه[۷] که بر اثر گسترش دولت الکترونیک ایجاد شده است مقایسه و ارزیابی ریسک بر روی آنها انجام میگردد.
هدایت اظهارنامه‌های گمرکی به مسیرهای مشخص در نتیجه تحلیل ریسک
در نتیجه تجزیه و تحلیل ریسک، اظهارنامه ها به مسیرهای قرمز، زرد، آبی و سبز هدایت میشوند. علاوه بر کنترل‌های ریسک‌محور که به‌طور انتخابی اعمال میشوند، کنترل‌های «تصادفی» نیز انجام میشوند. همچنین، حتی اگر اظهارنامه توسط سیستم تحلیل ریسک به خط زرد ارجاع داده شده باشد، مأموران بازرسی میدانی در صورت تشخیص مغایرت با اسناد، موظف اند کنترل دقیقتری را انجام دهند. دستور العمل این موارد در ماده ۱۸۰ آییننامه گمرکی کشور ترکیه آمده است.
سه پایه ارزیابی ریسک در مدیریت ریسک گمرکی ترکیه
به طور کلی ارزیابی ریسک بر سه پایه تحلیل ریسک واقعیت‌مبنا،[۸] تحلیل ریسک بالقوه[۹] و انتخاب تصادفی[۱۰] استوار است.
در تحلیل واقعیت-مبنا، داده های تاریخی از تخلفات و عدم رعایت قوانین و مقررات گمرکی و قوانین ضد قاچاق مورد ارزیابی قرار میگیرند که بر اساس برآیند این ارزیابی محموله به یکی از مسیرهای چهارگانه هدایت می شود.
در روش تحلیلی دوم، اطلاعات موجود در اظهارنامه و سایر منابع اطلاعاتی مرتبط با هر کالا یا محموله وارداتی مورد ارزیابی قرار میگیرند. این اطلاعات به عنوان نشانگر ریسک عمل کرده و به عنوان یک پروفایل ریسک وارد سیستم مدیریت ریسک میگردند. چون در این روش احتمال کشف ریسک در هر پروفایل به صورت بالقوه وجود دارد ولی هنوز اثبات نشده، به روش تحلیل بالقوه معروف است. اساس این روش بر این موضوع استوار است که هر اظهارنامه ای در هر زمانی میتواند مورد ارزیابی فیزیکی قرار بگیرد.
روش سوم نیز بر اساس انتخاب تصادفی و ارزیابی استوار است. سامانه مدیریت ریسک بر اساس شاخصها و دستورالعمل‌هایی که از قبل برای آن مشخص شده است به صورت تصادفی و بر اساس اطلاعات اظهارنامه های ورودی، برخی از اظهارنامه ها را برای بازرسی انتخاب مینماید.
پی‌نوشت:
[۱] Customs Risk Management (CRM)
[۲] Post Clearance Audits
[۳] Release for free circulation: هنگامی که کالاها به اتحادیه اروپا وارد میشوند، میبایست تحت رویه گردش آزاد قرارگیرند. گردش آزاد به این معنی است که کالا توسط گمرک ترخیص میشود و قابل استفاده یا قابل فروش در اتحادیه اروپا است.
[۴] Queries Module
[۵] Express Delivery Module
[۶] مطابق با قوانین جاری در ترکیه برای ورود برخی از کالاها از جمله انرژی برق، کالاهایی که از خط لوله وارد میشوند، نامه‌ها و کارت پستالها، کالای مسافری، کانتینر و پالت، کالاهایی که باید به صورت شفاهی اظهار گردند و کالاهای تحت پیمان TIR نیازی به تسلیم اظهارنامه اجمالی نیست.
[۷] برنامه‌های گوواس،کی دی اس و بانک اطلاعات ضد قاچاق از جمله مهمترین پایگاههای داده مورد استفاده در زمینه اقدامات مدیریت ریسک ترکیه هستند. گوواس بانک اطلاعاتی است که در آن داده‌های همه برنامه‌های مورد استفاده توسط اداره گمرک ترکیه بیلگی، بانک اطلاعات ضد قاچاق، برنامه تعقیب خودرو دروازه‌های مرزی، ردیابی تیر/ترانزیت و غیره ذخیره میشود. گوواس را میتوان به عنوان یک آرشیو الکترونیکی از تمام معاملات گمرکی شناسایی کرد. گوواس با هدف بایگانی اطلاعات گمرکی به روشی کارآمد و مؤثر ایجاد شده است. کی دی اس مشابه گوواس است. با این حال، مزایایی نسبت به گوواس در مورد کیفیت داده، استانداردسازی داده‌ها، سرعت پرس و جو، دقت داده‌ها و غیره دارد. همچنین، بانک اطلاعات مبارزه با قاچاق کالا از سال ۱۹۹۴ ایجاد شده و از منابع ملی و بین المللی برای گردآوری اطلاعات مربوط به اقدامات قاچاق استفاده میکند.
[۸] Fact-based risk analysis
[۹] Potential risk analysis
[۱۰] Random selection
منبع: مرکز پژوهشهای مجلس، مطالعه تطبیقی و بررسی فرایندها، ساختار و عملکرد گمرک در کشورهای چین، ترکیه و امارات، ۲۵۶۲
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
