به گزارش مسیر اقتصاد امارات و عربستان مانند سایر کشورهای خلیج فارس به شدت به واردات مواد غذایی وابسته هستند. همه‌گیری کووید-۱۹، جنگ اوکراین و تأثیرات منفی تغییرات آب و هوا، این چالش را تشدید و آسیب‌پذیری زنجیره‌های تامین مواد غذایی آن‌ها را آشکار کرد. در این راستا، امارات و عربستان به ترتیب ۹۰ و ۸۰ درصد به واردات مواد غذایی متکی هستند. بر اساس برخی برآوردها، پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، عربستان تمام نیازهای غذایی خود را وارد کند. از همین روی، جای تعجب نیست که دو کشور در حال گسترش دیپلماسی کشاورزی خود به خصوص در آفریقا برای بهبود دسترسی به مواد غذایی هستند.
اهمیت آفریقا در کشت فراسرزمینی
آفریقا با داشتن ۶۰ درصد از زمین‌های زراعی کشت نشده جهان، به عنوان یک متحد بالقوه در این زمینه است. آن‌ها امیدوارند با سرمایه‌گذاری در پتانسیل عظیم کشاورزی این قاره، واردات بلندمدت مواد غذایی را تضمین و اقتصادهای خود را متنوع کنند و نفوذ خود را از طریق قدرت نرم گسترش دهند. علاوه بر این، راهبرد «امنیت غذایی ملی امارات متحده عربی ۲۰۵۱» به دنبال رهبری شاخص جهانی امنیت غذایی از طریق تولید مواد غذایی پایدار، فناوری‌های نوآورانه و همکاری بین‌المللی است. همچنین، عربستان در حال تغییر استراتژی امنیت غذایی خود با تخصیص منابع مالی بیشتر برای تقویت شیوه‌های کشاورزی، ارتقای رشد اقتصادی و حفظ ثبات است. البته چون ریاض و ابوظبی برای همکاری کشاورزی با آفریقا رقابت می‌کنند، بدون تردید منافع آن‌ها همپوشانی خواهد داشت.
امارات پیشگام در کشاورزی آفریقا
امارات در خط مقدم استفاده از منابع کشاورزی آفریقا قرار دارد. بر اساس داده‌های منتشر شده، امارات دارای ۱۴ معامله خرید زمین عمدتاً در آفریقا و ۵۶ قرارداد تکمیل شده است که نخستین قرارداد نیز به بیش از ۵۰ سال قبل در سودان باز می‌گردد. سرمایه گذاری‌های قابل توجه اخیر امارات شامل سرمایه‌گذاری مشترک بین «Dubai Ventures» و «E۲۰ Investment» برای ساخت یک مجموعه بزرگ در آنگولا است. همچنین، پیش بینی می‌شود که «الدهرا»، یک گروه کشاورزی اماراتی، زمین‌هایی را در مصر برای کشت غلات ضروری خریداری یا اجاره کند.
همچنین یک شرکت مستقر در امارات به نام «Global Carbon Investments»، در زیمبابوه حقوق حفاظت از ۷.۵ میلیون هکتار شامل ۲۰ درصد از خشکی‌های کشور را به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار تضمین کرده است. علاوه بر این، شرکت «EAP»، یک شرکت کشاورزی اماراتی، در حال مذاکره با دولت اتیوپی برای پروژه ۲۰۰ میلیون دلاری مزرعه گندم است.
عربستان سعودی؛ یک رقیب در حال رشد
تلاش عربستان برای تامین منابع کشاورزی در آفریقا نسبتا جدید اما به همان اندازه بلندپروزانه است. ریاض، نیاز حیاتی به حل چالش‌های کمبود آب و غذا را با سرمایه‌گذاری هوشمند در سرزمین‌های غنی آفریقا تشخیص داده است. یکی از پیشرفت‌های قابل توجه در این راستا، سرمایه‌گذاری مشترک ۴۰۰ میلیون دلاری عربستان و امارات در بخش کشاورزی سودان است. عربستان همچنین ۳ میلیارد دلار به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک برای کمک به شکوفایی اقتصاد سودان کمک کرده است. این صندوق تلاش می‌کند تا تولیدات کشاورزی را افزایش دهد و سرمایه‌گذاری بیشتری را جذب کند.
فراتر از سودان، عربستان با غنا برای افزایش چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در راستای بهبود روابط و افزایش سرمایه‌گذاری در کشاورزی، امنیت غذایی، شیلات و دام همکاری دارد. مشارکت عربستان در مجامع بین المللی تعهد این کشور به سرمایه گذاری‌های کشاورزی در خارج از کشور را تقویت می‌کند. در واقع، سفر عبدالرحمن الفادلی، وزیر کشاورزی، به آفریقا متمرکز بر انعقاد قرارداد جهت تشویق سرمایه‌گذاری و افزایش تولیدات کشاورزی بود. این سفر شامل سنگال، ساحل عاج، نیجریه و غنا بود که ارتباطات بین عربستان و این کشورهای آفریقایی را تقویت می‌کند.
رقابت، همکاری و پیامدهای راهبردی
پیامدهای راهبردی دیپلماسی کشاورزی امارات و عربستان در آفریقا چند وجهی است و مولفه‌هایی از رقابت و همکاری را در بر می‌گیرد. هر دو کشور به دلیل توانایی‌های کشاورزی محدود داخلی خود، در پی تأمین منابع غذایی هستند که این امر منجر به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در کشاورزی آفریقا می‌شود.
امارات با رویکرد پیشگیرانه و از نظر فناوری پیشرفته خود، جای پای محکمی ایجاد کرده و از سرمایه گذاری‌های مالی گسترده و شیوه‌های کشاورزی نوآورانه استفاده می‌کند. اگرچه عربستان در این زمینه تازه واردتر است، اما به سرعت در حال رسیدن به سرمایه گذاری‌های سطح بالا و مشارکت‌های راهبردی است. هر چند این اقدامات رقابت به ویژه در تامین زمین و منابع را تقویت می‌کند، اما فرصت‌های همکاری به ویژه در زمینه‌هایی مانند انتقال فناوری و ثبات منطقه‌ای را فراهم می‌کند.
از نظر ژئوپلیتیکی، فعالیت‌های دو کشور در آفریقا در حال تغییر شکل اتحادها و چشم‌اندازهای اقتصادی است؛ زیرا هر دو کشور به دنبال افزایش نفوذ خود از طریق سرمایه‌گذاری‌های کشاورزی و توسعه زیرساخت‌ها هستند. رقابت برای تسهیلات بندری و تسلط بر لجستیک، بر تهدیدهای استراتژیک تأکید می‌کند که شبکه لجستیکی پیشرفته امارات به آن برتری می‌دهد. البته تلاش‌های عربستان سعودی برای ایجاد ظرفیت بندری نشان دهنده تلاشی برای کاهش این شکاف است.
از لحاظ منطقه‌ای نیز احتمالا رقابت درون خلیج‌فارس تشدید شود، زیرا عربستان و امارات هر دو در حال تلاش برای اصلاحات ساختاری با هدف تنوع اقتصادی در راستای کاهش اتکای خود به صادرات نفت هستند. از همین روی، دیدگاه‌های دو کشور، آن‌ها را به رقابت در چندین منطقه استراتژیک از جمله آفریقا سوق می‌دهد که در نهایت شکاف بین آن‌ها احتمالا افزایش می‌یابد.
تاثیر مثبت پویایی خلیج فارس بر اقتصاد آفریقا
بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، جمعیت شورای همکاری خلیج‌فارس (GCC) تا سال ۲۰۲۵ به ۵۷ میلیون نفر خواهد رسید که نیاز غذایی آن را به شدت افزایش می‌دهد. به دلیل داشتن زمین‌های قابل کشت محدود، این کشورها شدیدا به واردات متکی هستند. تغییرات آب و هوایی و بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی این وابستگی را تشدید می‌کند. بنابراین، تثبیت سرمایه‌گذاری‌های کشاورزی در مناطق حاصلخیز آفریقا یک اولویت استراتژیک حیاتی برای این کشورها تبدیل شده است.
امارات متحده عربی با مشارکت سیاسی، اقتصادی و امنیتی تاریخی خود در آفریقا، از دیپلماسی کشاورزی برای بهبود امنیت غذایی و گسترش نفوذ خود بهره می‌گیرد. اما، بازیابی قدرت عربستان در غرب آسیا و شمال آفریقا و همچنین تشدید روزافزون دیپلماسی کشاورزی در آفریقا، احتمال اصطکاک آن‌ها را افزایش می‌دهد. البته این اصطکاک احتمالا تقابلی نخواهد بود، و اگر هر دو کشور بپذیرند که این رقابت به عنوان یک بازی «مجموع صفر» نیست، این امر به نفع هر دو اقتصاد خواهد بود. همچنین، اقتصاد منطقه‌ای بازتر و پویاتر در خلیج فارس برای آفریقا نیز تاثیر مثبتی خواهد داشت.
منبع: بنیاد تحقیقاتی آبزرور هند
انتهای پیام/ کشاورزی
