مسیر اقتصاد/ آنچه که در محافل کارشناسی و جلسات سیاستی به عنوان یک تحقیق تطبیقی مطرح می‌شود این است که قاچاق در دیگر کشورها به قاچاق کالاهای ممنوع[۱] از جمله اسلحه، مواد مخدر و انسان محدود می‌شود یا برای اهداف خاصی از جمله «حفاظت از حقوق مالکیت معنوی»[۲] است؛ اما در اقتصاد ایران مفهوم قاچاق در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز[۳] شامل کالاهای دیگر، ارز و متعاقباً شیوه‌ها و شگردهای اختصاصی متفاوتی نیز است. نکته قابل توجه این است که برخی مصادیق مبارزه با قاچاق کالا و ارز در ایران -از جمله خلاف‌اظهاری، کم‌اظهاری و بیش‌اظهاری- ذیل مفهوم دیگری به نام «پولشویی مبتنی‌بر تجارت»[۴] شناخته شده است. این گزارش برگرفته از گزارش گروه ویژه اقدام مالی (FATF) است که به این موضوع پرداخته خواهد شد.
پولشویی مبتنی بر تجارت روشی جایگزین برای تامین مالی تروریسم
گروه ویژه اقدام مالی[۵] در سال ۲۰۰۶ گزارشی تحت عنوان «پولشویی مبتنی بر تجارت» منتشر کرده است که در آن به ۳ روش تامین مالی سازمان‌های جنایتکار[۶] که برای «جابجایی پول به منظور پنهان کردن منشأ[۷] آن و ادغام مجدد آن در اقتصاد رسمی» اشاره می‌کند. روش اول شامل انتقال ارزش از طریق سیستم مالی با استفاده از چک و حواله بانکی[۸] است. روش دوم شامل انتقال فیزیکی اسکناس با «پیک‌های حمل پول نقد»[۹] و قاچاق عمده پول نقد است. روش سوم شامل انتقال ارزش با استفاده از جعل اسناد و اظهارات کالاها و خدمات تجاری است.
در طول سال‌های اخیر، گروه ویژه اقدام مالی توجه زیادی به دو مورد اول از این روش‌ها داشته است. این گروه در سال ۲۰۰۳، به طور قابل توجهی استانداردهایی را که برای سیستم مالی و واسطه‌های غیرمالی مختلف اعمال می‌شود، تشدید کرد. ۲ سال بعد، این استانداردها را برای پوشش فعالیت‌های پیک‌های حمل پول نقد گسترش داد. با این حال، تا به امروز توجه محدودی به فعالیت‌های مرتبط با تجارت شده است. تحقیقات نشان داده است که بدیهی است، هنگامی که دولت‌ها علیه روش‌های خاصی از پولشویی یا تأمین مالی سازمان‌های جنایتکار اقدام می‌کنند، فعالیت‌های مجرمانه به سمت روش‌های دیگر منتقل می‌شوند. این امر تا حدودی نشان‌دهنده این واقعیت است که اقدامات سیاستی تهاجمی‌تر و تدابیر اجرایی، مخاطره کشف را افزایش می‌دهد و در نتیجه هزینه اقتصادی استفاده از این روش‌ها را بالا می‌برد.
فرار یا اجتناب مالیاتی و فرار سرمایه از انگیزه‌های پولشویی مبتنی‌بر تجارت
فرار و اجتناب مالیاتی[۱۰]: نرخ‌های مالیاتی متفاوت بر انگیزه شرکت‌ها برای انتقال درآمد مشمول مالیات از حوزه‌های حاکمیتی با نرخ مالیات نسبتاً بالا به حوزه‌های حاکمیتی با نرخ مالیاتی نسبتاً پایین برای به حداقل رساندن پرداخت مالیات بر درآمد می‌افزاید.
کم فروشی و گران فروشی صادرات و واردات می‌تواند پیامدهای مالیاتی قابل توجهی داشته باشد. یک صادرکننده که ارزش کالاهای ارسالی خود را بیش‌فاکتورسازی کند، ممکن است بتواند به طور قابل توجهی ارزش اعتبار مالیات صادرات یا استرداد مالیات بر ارزش افزوده را که دریافت می‌کند افزایش دهد. به طور مشابه، یک واردکننده که برای ارزش کالاهایی که دریافت می‌کند کم‌فاکتورسازی شده باشد، ممکن است بتواند به طور قابل توجهی ارزش حقوق ورودی واردات یا مالیات گمرکی را که پرداخت می‌کند، کاهش دهد. هر دو مورد نشان دهنده ارتباط بین پولشویی مبتنی بر تجارت و سوء استفاده از نظام مالیاتی است. «بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری در ارزش کالاها و خدمات» یکی از روش‌های پولشویی مبتنی‌بر تجارت است.
تحقیقات نشان می‌دهد که کم فروشی صادرات یکی از رایج ترین روش‌های پولشویی مبتنی بر تجارت برای انتقال پول است. این امر نشان دهنده این واقعیت است که تمرکز اصلی بیشتر آژانس‌های گمرکی جلوگیری از «واردات قاچاق»[۱۱] و اطمینان از دریافت حقوق ورودی واردات مناسب است. بنابراین آژانس‌های گمرکی به طور کلی صادرات را با دقت کمتری نسبت به واردات کنترل می‌کنند.
فرار سرمایه[۱۲]: شرکت‌ها و افراد نیز برای تنوع بخشیدن به مخاطرات و محافظت از ثروت خود در برابر تأثیر بحران‌های مالی یا سیاسی، پول را از یک کشور به کشور دیگر منتقل می‌کنند. چندین مورد از این مطالعات همچنین نشان می‌دهد که یک تکنیک رایج برای دور زدن محدودیت‌های ارزی، بیش‌فاکتور کردن واردات یا کم‌فاکتور کردن صادرات است.
محدودیت بازرسی‌های گمرکی از جذابیت‌های سوء استفاده از تجارت بین‌الملل
نظام تجارت بین‌الملل در معرض طیف وسیعی از مخاطرات و آسیب‌پذیری‌ها قرار دارد که به سازمان‌های جنایتکار فرصت می‌دهد تا عواید حاصل از جرم را پولشویی کنند و با مخاطره نسبتاً پایین کشف برای سازمان‌های جنایتکار تامین مالی کنند. یکی از جذابیت‌های نظام تجارت بین‌الملل برای پولشویی، منابع محدودی است که اکثر آژانس‌های گمرکی برای کشف معاملات تجارت غیرقانونی در اختیار دارند. بیشتر آژانس‌های گمرکی کمتر از ۵ درصد از کل محموله‌های ورودی یا خروجی از حوزه قضایی خود را بازرسی می‌کنند. علاوه بر این، بیشتر آژانس‌های گمرکی قادرند منابع تحلیلی نسبتاً محدودی را برای بهبود هدفمندسازی و شناسایی معاملات تجاری مشکوک اختصاص دهند.
منبع:
گزارش «پولشویی مبتنی‌بر تجارت»، گروه ویژه اقدام مالی، ۲۰۰۶
پینوشت:
[۱] در قوانین ایران نیز کالاهای ممنوع در تبصره ۱و ۲ ماده ۲ قانون «مقررات صادرات و واردات»، بند (ف) ماده ۱ قانون «امور گمرکی» و در بند (ث) ماده ۱ قانون «مبارزه با قاچاق کالا و ارز» تعریف شده‌اند.
[۲] در اتحادیه اروپا و به ویژه کشور آلمان وظیفه ادارات گمرک حفاظت از حقوق مالکیت معنوی (نشان‌های تجاری تقلبی) است.
[۳] در ماده ۲ و ماده ۲ مکرر قانون «مبارزه با قاچاق کالا و ارز» به ترتیب مصادیق قاچاق کالا و ارز ذکر شده است.
[۴] Trade-Based Money Laundering
[۵] Financial Action Task Force
[۶] Terrorism
[۷] Origins
[۸] Check & Wire Transfers
[۹] Cash Couriers پیک‌های حمل پول نقد متخصصان امنیت پول نقد هستند که برای تحویل گرفتن پول شما از محل شما و واریز آن به بانک از طرف شما فرستاده می‌شوند. این پیک‌ها افسران لباس شخصی هستند که آموزش دیده‌اند تا پول شما را به روشی محتاطانه جمع‌آوری کنند.
[۱۰] Tax Avoidance & Evasion
[۱۱] Importation of Contraband از عبارت «ورود قاچاق» استفاده نشده است به این دلیل که این تخلف از مبادی رسمی انجام می‌گیرد.
[۱۲] Capital Flight
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
