مسیر اقتصاد/ صنعت پتروشیمی هند، یک صنعت رو به رشد و در حال توسعه است. افزایش قابل توجه ظرفیت پالایشی هند در سال‌های گذشته، موجب تأمین خوراک پایدار و فراهم سازی زیرساخت‌های مورد نیاز توسعه صنعت پتروشیمی در این کشور شده است.
هند محصولات پایه پتروشیمی را در پالایشگاه تولید می‌کند
بخش عمده‌ای از محصولات پایه پتروشیمی در هند، در پالایشگاه‌های این کشور تولید می‌شود. شرکت رلیانس[۱] و شرکت نفت هند[۲] از بزرگترین واحدهای تولید کننده محصولات پالایشی در هند هستند و محصولاتی همچون اتیلن، پروپیلن، بنزن، تولوئن و پارازایلن مورد نیاز صنایع پایین‌دستی را تولید می‌کنند.
البته، رویکرد هند برای توسعه صنعت پتروشیمی در سال‌های گذشته متفاوت بوده است و تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران صنعت پتروشیمی هند انتخاب هوشمندانه‌ای برای سرمایه‌گذاری در تولید محصولات پایین‌دستی و تخصصی داشته‌اند.
در ابتدا تولیدکنندگان مواد شیمیایی تخصصی با عرضه محصولات پتروشیمی با پایین‌ترین قیمت برای مشتریان خود مزیت ویژه ایجاد می‌کردند؛ لازم به ذکر است که عموما این محصولات کیفیت کمتری نسبت به محصولات عرضه شده در بازارهای جهانی داشتند. اما به صورت تدریجی شرکت‌های تولیدکننده مواد شیمیایی تخصصی به جای تمرکز بر کاهش قیمت و به طبع آن کاهش کیفیت محصولات، برای ارتقای فناوری، ایجاد برند و شبکه توزیع، توسعه مقیاس تولید و افزایش بازدهی تلاش کردند. در واقع، تولیدکنندگان هندی در ابتدا سرمایه‌های خود را رشد داده و در ادامه کیفیت تولید خود را افزایش دادند.
ارزش ۶۰ میلیارد دلاری بازار محصولات پتروشیمی هند
در حال حاضر، صنعت پتروشیمی هند، رشد قابل توجهی داشته است. ارزش بازار صنعت پتروشیمی هند، از ۴۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰، با نرخ رشد مرکب سالانه ۱۳ درصدی به ۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ رسیده است. علت این میزان رشد، توسعه بر مبنای نیاز داخلی و افزایش سرمایه گذاری بر واحدهای تحقیق و توسعه و بومی سازی لایسنس‌ها و تجهیزات مورد نیاز صنعت پتروشیمی است.
اما نکته مهم این است که صنعت پتروشیمی هند در دو بخش تولید محصولات پایه پتروشیمی و محصولات پایین دستی صنعت پتروشیمی، توسعه پیدا کرده است ولی بخش میان دستی در صنعت پتروشیمی این کشور مغفول مانده است.
در نتیجه، عمده محصولات پایه پتروشیمی تولید شده در هند به کشورهایی همچون چین و کشورهای شمال شرق آسیا صادر شده و به شکل «اتیل بنزن، استایرن مونومر، ترفتالیک اسید، بیس فنول آ» و دیگر محصولات میان دستی به هند باز می‌گردد. همان‌طور که در نمودار زیر نشان داده می‌شود، هند در رتبه دوم بزرگترین صادرکنندگان بنزن جهان قرار دارد و بیش از ۱.۶ میلیارد دلار بنزن صادر می‌کند.
هند در تولید محصولات میان دستی صنعت پتروشیمی ضعف دارد
محصولات میاندستی صنعت پتروشیمی عموما به صورت مستقیم کاربردی ندارند و سنگ بنای تولید مواد شیمیایی تخصصی و پایین دستی هستند. اما هند به شدت به واردات محصولات واسطه‌ای پتروشیمی وابسته است. میزان واردات محصولات میان دستی صنعت پتروشیمی هند، در نمودار زیر نشان داده شده است.
به عنوان نمونه، هند در تولید پلی‌اتیلن ترفتالات که یک محصول نهایی است، پیشرفت‌های قابل قبولی داشته است. هند بخشی از مواد اولیه مورد نیاز برای تولید این پلیمر یعنی ترفتالیک اسید و مونو اتیلن گلایکول را از طریق واردات تأمین می‌کند. با این وجود، مطابق نمودار زیر یک کشور صادرکننده پلی‌اتیلن ترفتالات است و ارزش افزوده بسیار زیادی از تولید این محصول ایجاد کرده است.
هند برای تولید محصولات میاندستی سرمایه‌گذاری می‌کند
به دلیل توسعه صنعت پالایشی و تولید محصولات پایه پتروشیمی در پالایشگاه‌ها، هند مشکلی برای تأمین پایدار خوراک صنایع پتروشیمی میاندستی ندارد. خوراک این واحدهای پالایشی نفت خام است که به دلیل صادرات گسترده کشورهای تولیدکننده نفت در دسترس هند است.
علاوه بر این، هند پس از توسعه صنعت پالایشی و ایجاد ارزش افزوده مطلوب، برای توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز صنعت پتروشیمی و تولید محصولات میاندستی و پایین دستی سرمایه گذاری گسترده‌ای انجام داده و در حال افزایش ظرفیت تولید این واحدها است. به عنوان نمونه واحد تولید ترفتالیک اسید خالص این کشور که از پارازایلن به عنوان خوراک استفاده می‌کند در سال ۲۰۲۴، به بهره‌برداری خواهد رسید تا خوراک پایدار واحدهای پلی‌اتیلن ترفتالات را تأمین کند.
در نهایت می‌توان گفت که هند ابتدا با توسعه واحدهای پالایشی، واردات مواد میاندستی پتروشیمی و توسعه واحدهای پایین دستی، ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کرده و اکنون می‌خواهد محصولات میاندستی صنعت پتروشیمی را نیز تولید کند.
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «اریابی الگوی توسعه زنجیره ارزش بنزن، تولوئن و زایلن‌ها در ایران»
پی‌نوشت:
[۱] Reliance Industries Ltd
[۲] Indian Oil Corporation Ltd
انتهای پیام/ انرژی
