مسیراقتصاد/ تأمین غذای جمعیت رو به رشد جهان و در عین حال بهره‌برداری مخرب از منابع طبیعی، یک چالش بزرگ برای کشورهای بزرگی مثل چین است که تنها در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۴۰ میلیون تن گندم تولید کرده و با این وجود مجبور به واردات بیش از ۱۰ میلیون تن گندم شده است.
چالش ناپایداری تولید مواد غذایی در صورت ادامه شرایط موجود
تولید محصولات کشاورزی چین در ۳۰ سال گذشته ۷۴ درصد افزایش یافته، اما این امر با افزایش بیش از ۳۰۰ درصدی مصرف کودهای شیمیایی همراه بوده است. همچنین انتشار گازهای گلخانه ای چین مرتبط با تولید مواد غذایی به شدت افزایش یافته است. ادامه همین شرایط تولید غذا را پیچیده‌تر می‌کند و آن را در معرض خطرات آب و هوایی و نگرانی‌های بهداشت محیطی قرار می‌دهد.
تناوب کشت؛ روشی برای افزایش پایداری تولید مواد غذایی
نتایج پژوهش تیمی از دانشمندان دانشگاه کشاورزی چین، آکادمی علوم کشاورزی چین و دانشگاه ایالتی میشیگان بر روی برخی از محصولات مهم چین از جمله گندم و ذرت نشان می دهد تناوب زراعی که به معنای کشت متوالی محصولات مختلف در یک قطعه زمین است، می‌تواند به عنوان یک استراتژی برای افزایش پایداری کشاورزی و تامین غذا مورد استفاده قرار گیرد.
تناوب زراعی متنوع به معنای کشت متنوع چندین محصول مختلف در یک قطعه زمین در دوره های زمانی مختلف است. در این روش، از تنوع بیشتری از محصولات زراعی از جمله غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، علوفه و سبزیجات استفاده می‌شود.
افزایش بهره وری اکوسیستم و سلامت خاک با تناوب کشت
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد تناوب زراعی و متنوع سازی محصولات کشت شده در یک دوره زمانی، به طور قابل توجهی مواد آلی خاک، تنوع زیستی میکروبی و ظرفیت نگهداری آب را در مقایسه با روش های سنتی افزایش داده است. این امر به دلیل تنوع زیستی بیشتر در سیستم‌های زراعی متنوع است که به افزایش مقدار مواد آلی خاک، تنوع زیستی میکروبی و ظرفیت نگهداری آب کمک می‌کند و در نتیجه شاهد افزایش تاب آوری اکوسیستم در برابر تنش‌های محیطی مانند خشکسالی، سیل و تغییرات آب و هوایی خواهیم بود.
افزایش تولید و سودآوری محصولات مختلف از طریق کشت تناوبی
استفاده از تناوب زراعی تا ۲۰ درصد افزایش در تولید گندم و ذرت را در مقایسه با تولید تک محصولی نشان داد که نتیجه جذب بهتر مواد مغذی، کنترل آفات و بیماری‌ها و افزایش مقاومت به تنش‌های محیطی در کشت تناوبی است.
همچنین در نتیجه تناوب زراعی حاصلخیزی و حفاظت خاک بهبود داده می‌شود که می تواند منجر به افزایش سودآوری در سیستم‌های تولید غلات شود. به طور مثال مطالعات در برزیل نشان می‌دهد سود سیستم‌های دارای تنوع کشت به طور متوسط ۳۷ درصد بیشتر از سیستم‌های کشت مضاعف سنتی است[۱].
در اینجا چند نمونه از تناوب زراعی و مزایای آن آورده شده است:
- تناوب ذرت و سویا: این تناوب به تثبیت نیتروژن در خاک و کاهش نیاز به کودهای شیمیایی کمک می‌کند.
- تناوب گندم و یونجه: این تناوب به حفظ مواد آلی خاک و بهبود زهکشی خاک کمک می‌کند.
- تناوب ذرت، گندم و شبدر: این تناوب به کنترل آفات و بیماری‌ها و افزایش تنوع زیستی خاک کمک می‌کند.
استفاده از تناوب زراعی می‌تواند در کشاورزی ایران تحول آفرین باشد
هر ساله در حدود نیمی از زمین‌های زراعی ایران (حدود ۶ میلیون هکتار) محصول گندم کشت می‌شود. همچنین با وجود بحران آب و سایر تنش های محیطی استفاده از روش های نوین مدیریت کشت در این محصولات از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از تناوب کشت علاوه بر اینکه منجر به رشد تولید محصولات اساسی همچون گندم، سویا و ذرت خواهد شد، می تواند در حفظ اکوسیستم خاک و پایداری تولید در شرایط پرتنش موثر واقع شود.
منابع:
