مسیر اقتصاد/ یکی از الزامات توسعه زنجیره ارزش آروماتیک‌ها و تولید محصولات پایه آروماتیکی در کشور، ارزیابی رویکردهای توسعه این زنجیره در جهان است. چرا که توسعه زنجیره ارزش آروماتیک‌ها با جغرافیا و ژئوپلتیک کشورهای جهان مرتبط است و هر کشور براساس اقتضائات داخلی خود این زنجیره را توسعه داده و محصولات پایین‌دستی آن را تولید می‌کند.
عرضه و تقاضای محصولات زنجیره ارزش آروماتیکی در سالهای آتی چگونه است؟
در صنعت پتروشیمی، بنزن که ساده‌ترین آروماتیک است در تولید استایرن‌مونومر، آلکیل بنزن خطی، کلرو بنزن‌ها، نیترو بنزن، کیومن و غیره کاربرد دارد. کاربرد اصلی تولوئن به عنوان حلال است و حتی از تولوئن برای تولید بنزن و زایلن هم استفاده می‌شود؛ همچنین برای تولید تولوئن دی‌ایزوسیانات و نیتروتولوئن‌ها از تولوئن استفاده می‌شود. زایلن‌ها هم به سه گروه پارازایلن، اورتوزایلن و متازایلن تقسیم می‌شوند و تنها اختلاف این سه مدل در قرارگیری محل گروه‌های متیل است. ۸۰ درصد از زایلن‌های تولید شده را پارازایلن تشکیل می‌دهد که برای تولید ترفتالیک اسید و دی‌متیل ترفتالات کاربرد دارد.
بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از منابع معتبر جهانی که در نمودار زیر نشان داده شده است، روند تولید و تقاضای جهانی همه محصولات پایین‌دستی آروماتیک، صعودی است. اما نرخ رشد برخی از این محصولات، مانند پلی‌اتیلن ترفتالات و آکریلونیتریل بوتادین استایرن نسبت به سایر محصولات بیشتر است.
راهبرد کشورهای جهان در توسعه زنجیره ارزش آروماتیک‌ها چیست؟
اما برای توسعه زنجیره ارزش آروماتیک‌ها در هر منطقه، الگوهای متفاوتی وجود داشته و همه کشورها این محصولات پایین دستی را تولید نمی‌کنند. برخی از تولیدکنندگان بزرگ محصولات پایه آروماتیکی در جهان همچون عربستان، هلند و هند که در واحدهای پالایشی محصولات پایه آروماتیکی را تولید می‌کنند، زنجیره میان‌دستی این محصولات را توسعه نداده و بیشتر این محصولات را به صورت نیمه خام صادر کرده و یک صادرکننده بزرگ محصولات پایه آروماتیکی محسوب می‌شوند. در حالی‌که برخی از کشورهای جهان، پایین‌دست این زنجیره را تکمیل کرده و حتی به واسطه کمبود تولید بنزن، تولوئن و زایلن‌ها، این محصولات را از طریق واردات تأمین می‌کنند.
واردات ۱۲ میلیون تنی پارازایلن در چین؛ توسعه آروماتیک‌ها در این کشور چگونه است؟
در واقع، توسعه زنجیره ارزش آروماتیک‌ها با جغرافیا و ژئوپلتیک کشورهای جهان مرتبط است و هر کشور براساس اقتضائات داخلی خود این زنجیره را توسعه داده و این محصولات را تولید می‌کند. به عنوان نمونه کشور چین صاحب که بزرگترین صنعت پتروشیمی و بزرگترین تولیدکننده محصولات پایین‌دستی آروماتیکی در جهان است یک واردکننده بزرگ بنزن و پارازایلن هم به شمار می‌آید و سالانه بیش از ۲.۵ میلیون تن بنزن و ۱۲ میلیون تن پارازایلن وارد می‌کند.
با وجود نیاز چین به تولید محصولات زنجیره ارزش پارازایلن و برنامه این کشور برای تولید این محصولات، از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵، اعتراضات گسترده‌ای به دلیل آسیب شدید تولید پارازایلن به محیط زیست در چین شکل گرفت و مانع افزایش تولید پارازایلن در این کشور شد؛ همین موضوع موجب شده است که هم اکنون چین، یک وارد کننده بزرگ محصولات پایه آروماتیکی در جهان باشد.
چین برای تولید محصولات پایه آروماتیکی ظرفیت پالایشی را افزایش می‌دهد
در نهایت با انتشار مقالات رسمی و ورود دانشگاه‌های چین به تحقیقات رسمی در حوزه آسیب‌های پارازایلن به محیط زیست، شدت اعتراضات مردمی کم شد و چین در سالهای اخیر توانست برای تولید پارازایلن برنامه ریزی کند.
برای این که چین در تولید آروماتیک‌ها به خودکفایی برسد، این کشور بر توسعه فناوری تبدیل متانول به محصولات پایه آروماتیک (MTA) و اختصاص نفتای سنگین مازاد به تولید آروماتیک‌ها هم سرمایه‌گذاری کرده است. البته چین تاکنون نتوانسته واحد تبدیل متانول به آروماتیک‌ها را به صورت صنعتی راه‌اندازی کند و این واحدها هنوز در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارند. در واقع تمرکز چین برای افزایش ظرفیت تولید محصولات پایه آروماتیکی بر توسعه واحدهای پالایشی جدید و تولید محصولات پایه آروماتیکی در پالایشگاه‌ها است.
ظرفیت تولید پارازایلن چین تا سال ۲۰۲۶ به ۶۱ میلیون تن در سال می‌رسد
چین برای افزایش ظرفیت تولید پارازایلن در ۱۳ واحد برنامه‌ریزی کرده است تا ظرفیت تولید را از ۲۹ میلیون تن در سال ۲۰۲۲، به ۶۱ میلیون تن در سال ۲۰۲۶ برساند. مجتمع زایلن شماره ۲ ژجیانگ دای‌شان [۱] ، با ظرفیت ۴.۸ میلیون‌تن، لیان یانگنگ[۲] با ظرفیت ۲.۸ میلیون‌تن، پتروچاینا گواندونگ جی‌یانگ [۳]با ظرفیت ۲.۶ میلیون تن بزرگترین طرح‌های توسعه پارازایلن در چین هستند.
افزایش ظرفیت چین موجب می‌شود تا تولیدکنندگان بزرگ منطقه مانند جی‌ایکس‌تی‌جی[۴] ژاپن و لوته[۵] و هیوندای[۶] کره‌جنوبی با مسئله کاهش سود و مشکلاتی در بازاریابی مواجه شوند. در حال حاضر نرخ‌های عملیاتی تولید پارازایلن در بسیاری از صادرکنندگان آسیایی، کاهش شدیدی داشته است و همین موضوع موجب شده است تا قیمت محصولات پایه آروماتیک به صورت موقت افزایش یابد.
پی‌نوشت:
[۱] Zhejiang Daishan
[۲] Lian Yangeng
[۳] Petrochina Guangdong Jiyang
[۴] JXTG Holdings Inc
[۵] Lotte Chemical
[۶] Hyundai Cosmo Petrochemical
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش بنزن، تولوئن و زایلن‌ها در ایران»
انتهای پیام/ انرژی
