مسیر اقتصاد/ با رونق گرفتن شهرنشینی و گسترش جمعیت به فراتر از مراکز کلانشهرها، تقاضا برای گزینه‌های حمل و نقل قابل اعتماد، در دسترس و سریع در مناطق حومه کلانشهری، افزایش یافته است. در منظره پویای حمل و نقل حومه‌ای و شهری، کارایی و اثربخشی سیستم‌های حمل و نقل نقشی حیاتی در شکل‌دهی به زندگی روزمره مسافران دارد.
در این گزارش جنبه‌های کلیدی دو شیوه حمل و نقل حومه‌ای یعنی مترو و قطار تهران-پرند بررسی و نقاط قوت و ضعف آن‌ها در تجربه رفت و آمد حومه شهری بازنگری می‌شود. همچنین عواملی مانند سرعت، کارایی، دسترسی، ایمنی، رضایت مشتری و اثرات زیست محیطی با هدف آگاهی تصمیم‌گیران سازمان‌های حمل و نقل و عموم مردم از ویژگی‌های این دو شیوه حمل و نقل حومه شهری بررسی می‌شود.
شکل زیر نقشه کلی خطوط متروی تهران و خط مترو حومه‌ای از ایستگاه شاهد-باقرشهر تا پرند[۱] را نشان می‌دهد.
بهبود حیات شهری از طریق ارتقاء سیستم‌های حمل و نقل حومه‌ای
مترو و قطارهای حومه شهری، به‌عنوان بخش‌های حیاتی شبکه‌های حمل و نقل مسافری در کلانشهرها، هر یک ویژگی‌های منحصربه‌فردی متناسب با نیازهای محیط‌های شهری خاص در خود دارند. بررسی عمیق شیوه‌های حمل و نقل حومه‌ای، به فرآیند تصمیم‌گیری آگاهانه کمک خواهد کرد و در نهایت، منجر به بهبود طراحی، عملکرد و تجربه کاربری سیستم‌های حومه شهری می‌شود.
تحلیل عملکرد مترو و قطارهای حومه شهری، بر اساس مجموعه‌ای از معیارهای مشخص‌شده شامل سرعت و کارایی، دسترسی، ظرفیت، ایمنی، رضایت مشتری و تأثیر زیست‌محیطی است.
شاخص های کلیدی برای ارزیابی سیستم‌های حمل و نقل حومه‌ای
برای سنجش و مقایسه مترو و قطارهای حومه شهری، باید مجموعه‌ای جامع از شاخص ها در نظر گرفته شود تا درکی چند وجهی از سیستم‌های حمل و نقل حومه‌ای ارائه شود.
- فرکانس سرویس: بررسی منظم بودن و ثبات ورود قطارها/ متروها، سنجش میزان پاسخگویی سیستم به نیازهای مسافران.
- سر وقت بودن: ارزیابی قابلیت اطمینان زمان‌های حرکت و رسیدن برنامه‌ریزی‌شده برای اطمینان از خدمتی به‌موقع و قابل پیش‌بینی.
- تراکم و توزیع ایستگاه‌ها:ارزیابی تراکم و موقعیت استراتژیک ایستگاه‌ها برای سنجش سهولت دسترسی مسافران.
- دسترسی: در نظر گرفتن تأمین تسهیلات برای مسافران دارای معلولیت، مانند آسانسورها، رمپ‌ها و تابلوهای راهنما با علائم واضح.
- ظرفیت قطار/ واگن: تجزیه و تحلیل توانایی هر سیستم برای جابه‌جایی بار مسافر در ساعات اوج و غیر اوج.
- ایمنی: ارزیابی کارایی رویه‌های پاسخ اضطراری، شامل برنامه‌های تخلیه و استراتژی‌های ارتباطی.
- آلاینده‌های زیست محیطی: ارزیابی تلاش‌ها برای به حداقل رساندن تأثیر زیست‌محیطی، شامل ابتکاراتی برای کاهش انتشار کربن و به‌کارگیری شیوه‌های سازگار با محیط زیست.
این معیارها با دقت انتخاب شده‌اند تا ابعاد کلیدی مؤثر بر عملکرد و کارایی مترو و قطارهای حومه شهری را در برگیرند. ارزیابی بر اساس این معیارها، درک جامعی از نقاط قوت و حوزه‌های قابل بهبود در هر سیستم حمل و نقل را ارائه خواهد داد.
مشخصه‌های مترو و قطار حومه‌ای در کلانشهر تهران چگونه است؟
برای انجام یک تحلیل جامع از مترو و قطارهای حومه شهری، مجموعه‌ای از شاخص های دقیق، معیار این مقایسه خواهند بود. هر معیار به گونه‌ای انتخاب شده‌است که جنبه‌های ضروری مؤثر بر کارایی کلی و تجربه کاربری این شیوه‌های حمل و نقل را پوشش دهد.
در نگاه اول شاید نتوان سیستم بهینه را بین دو نوع حمل و نقل حومه‌ای مترو و قطار حومه‌ای انتخاب کرد. زیرا در برخی شاخص های مقایسه‌ای مهم از جمله زمان سفر با خود سیستم، سروقت بودن، تاخیرات و اثرات آلاینده‌های زیست محیطی مترو پیشروتر از قطار حومه‌ای و در برخی از شاخص‌های مهم دیگر مانند سرعت متوسط تجاری، تعداد ایستگاه‌ها، تعداد صندلی، هزینه سفر، خدمات رفاهی در خود سیستم حمل و نقلی، تعداد اعزام‌ها و سرفاصله حرکتی؛ قطار حومه‌ای مطلوب‌تر از مترو می‌باشد. لذا برای تشخیص کارایی بالاتر این سیستم‌ها نیاز است مقصد و محل پایان سفرهای حومه‌ای کاربران بررسی شود.
قطار حومه ای پاسخی بهینه برای سفر تهران-پرند
مشخصه‌ی زمان سفر از ابتدای زمان شروع تا انتهای سفر یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش سیستم‌های حمل و نقل حومه‌ای است. لذا با توجه به اینکه محل ایستگاه پایانی قطار حومه‌ای در فصل مشترک منطقه ۱۱ و ۱۶ بوده و همچنین تمرکز بسیار بالای فعالیت‌های شغلی و واحدهای تجاری با توجه به شکل‌های ۱ و ۲ در منطقه ۱۲ و نواحی هم مرز با این منطقه یعنی نواحی مناطق ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۵ است[۲]، بنابراین زمان سفر از شهر پرند تا محل پایان سفر با قطار حومه‌ای کمتر از مترو است.
شکل ۱ هسته اصلی فعالیت (۱۳۸۲)[۳]
شکل ۲ هسته اصلی اشتغال (۱۳۸۲)[۴]
همچنین با بررسی سایر شاخص‌های مطلوبیت از جمله راحتی سفر، هزینه سفر، تعداد ایستگاه‌های میانی، دسترسی بیشتر شهرهای حومه‌ای اطراف و ارائه خدمات رفاهی در خود سیستم، قطار حومه‌ای مطلوب‌تر از مترو عمل می‌نماید.
منابع:
انتهای پیام / حمل و نقل
