مسیر اقتصاد/ آمونیاک[۱] یک گاز بی‌رنگ تشکیل شده از نیتروژن و هیدروژن با بوی تند است. این ماده تنها ماده پایه پتروشیمی بدون کربن است و عمدتا از گاز طبیعی تولید می‌شود. آمونیاک در صنایع کشاورزی و کود، منسوجات، داروسازی، مواد منفجره و تبرید کاربرد دارد.
میزان تولید آمونیاک تا سال ۲۰۳۲ به ۳۵۰ میلیون تن می‌رسد
آمونیاک در میان محصولات پایه پتروشیمی بیشترین تولید جهانی را دارد. در سال ۲۰۱۴، تولید جهانی آمونیاک ۱۴۷ میلیون تن بود. این میزان تا ۲۰۲۱، با ۱۴ درصد رشد به ۱۶۷ میلیون تن رسید. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد میزان تولید این محصول پایه پتروشیمی با نرخ رشد ترکیبی ۷.۲۲ درصد رشد کند و به ۳۵۱ میلیون تن تا سال ۲۰۳۲ برسد.
همچنین اندازه بازار جهانی آمونیاک ۲۰۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ ارزش گذاری شد و پیش‌بینی می‌شود با نرخ رشد ترکیبی سالانه ۵.۴ درصد از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ رشد کند. به واسطه رشد کمتر ارزش بازار آمونیاک نسبت به رشد تولید این ماده، در سال‌های آتی قیمت آمونیاک، روند کاهشی خواهد داشت.
تا سال ۲۰۳۰، در حدود ۲۰۰ میلیون تن آمونیاک به صنعت کشاورزی اختصاص می‌یابد
مطابق نمودار زیر، میزان استفاده از آمونیاک در صنایع کشاورزی، نساجی و داروسازی، مواد منفجره و تبرید رو به افزایش است و تا سال ۲۰۳۰، بازار آمونیاک بر این صنایع متمرکز خواهد شد.
صنعت کشاورزی و کودهای شیمیایی بزرگترین بازار مصرف آمونیاک است. در سال ۲۰۲۱، بیش از ۶۲ درصد از بازار جهانی آمونیاک صرف صنعت کود و کشاورزی شد. با توجه به عملکرد محصول و افزایش بهره‌وری کشاورزی، استفاده از کودهای نیتروژن‌دار در صنعت کشاورزی رو به افزایش است.
بر اساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو)[۲]، کل تولید کودهای نیتروژن دار در سال ۲۰۲۰ به ۱۱۲.۳۶ میلیون تن رسید و انتظار می‌رود با توجه به افزایش مصرف آن توسط کشاورزان، تا سال ۲۰۲۵ به ۱۳۶.۷۱ میلیون تن برسد. پیش‌بینی می‌شود که فروش کود در نتیجه افزایش جمعیت جهان و افزایش مصرف مواد غذایی افزایش یابد و تا سال ۲۰۳۰، در حدود ۲۰۰ میلیون تن از آمونیاک تولید شده در جهان به صنعت کود و کشاورزی اختصاص یابد.
اهمیت بالای کودهای نیتروژن دار در صنایع کشاورزی، موجب شده است تا کشورهای جهان مخصوصا چین و هند، برای افزایش تولید آمونیاک از روش‌های متفاوت همچون تولید آمونیاک سبز، اقدام کنند و به خودکفایی در تولید این محصول پایه پتروشیمی برسند. این موضوع سبب شده است که تجارت آمونیاک جذابیت خود را از دست بدهد و قیمت جهانی آمونیاک در سال‌های آتی کاهش داشته باشد.
ایران، ششمین تولیدکننده بزرگ آمونیاک در جهان است
بر اساس نمودار زیر، ایران در حال حاضر ششمین تولیدکننده بزرگ آمونیاک در جهان است و ظرفیت بالایی برای تولید اوره و آمونیاک دارد. در حال حاضر ۷ شرکت تولیدکننده آمونیاک و محصولات پایین‌دست آن در کشور فعال هستند. میزان ظرفیت اسمی تولید آمونیاک ۶۵۳۶ هزارتن، اوره ۸۶۹۲ هزارتن و سایر محصولات پایین‌دست زنجیره ارزش آمونیاک ۱۹۰۳ هزارتن است. همچنین ۷ طرح توسعه زنجیره ارزش آمونیاک و اوره در دست اجرا است که در سال‌های آتی به بهره‌برداری می‌رسد.
سبد محصولات زنجیره ارزش آمونیاک در ایران باید متنوع شود
عمده آمونیاک تولید شده در کشور، صرف تولید اوره می‌شود و طرح‌های توسعه زنجیره آمونیاک هم بر مبنای تولید اوره برنامه‌ریزی شده‌اند. در حال حاضر میزان تولید اوره کشور، بیش از نیاز داخلی است و بخش زیادی از آن صادر می‌شود. صادرات اوره کشور به حدود ۴ میلیون تن به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار رسیده است. این میزان با توجه به طرح‌های در دست اجرای تولید اوره و آمونیاک، همچون پتروشیمی هنگام و فاز ۲ پتروشیمی کرمانشاه، افزایش قابل توجهی خواهد داشت.
با توجه به پیش‌بینی روند کاهش قیمت جهانی آمونیاک و اوره، ضروری است تا شرکت‌های تولیدکننده اوره و آمونیاک کشور، به دنبال توسعه زنجیره ارزش این محصولات و تولید محصولاتی همچون آمونیوم نیترات و انواع کودهای نیتراته و فسفاته باشند تا با مسئله ایجاد ارزش کاسته روبه رو نشوند.
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش متان در ایران»
پی‌نوشت:
[۱] Ammonia
[۲] Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)
انتهای پیام/ انرژی
