مسیر اقتصاد/ با توجه به اهمیت پروپیلن و بهره‌برداری از متانول مازاد تولیدی در کشور و به منظور تبدیل متانول به پروپیلن و تکمیل زنجیره ارزش این محصول راهبردی با هدف انتقال پروپیلن تولیدی به داخل کشور و اولویت رفع نیاز داخلی و کاهش واردات مشتقات پروپیلن، اقدامات زیر[۱] توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی، از محل منابع داخلی در نظر گرفته شده است.
- ایجاد زیرساخت‌های لازم برای احداث یک پارک اختصاصی تولید پروپیلن در منطقه عسلویه مشتمل بر تأمین و آماده‌سازی زمین، احداث مخازن و تأسیسات انتقال پروپیلن به منظور استقرار واحدهای تبدیل متانول/پروپان به پروپیلن با اولویت استفاده از خوراک متانول جمعاً به ظرفیت ۱.۵ میلیون تن در سال و احداث تأسیسات انتقال پروپیلن به منطقه عمومی مرودشت استان فارس.
- احداث یک خط لوله پروپیلن به طول حدود ۴۵۰ کیلومتر با ظرفیت انتقال ۱.۵ میلیون تن در سال پروپیلن از عسلویه به منطقه مرودشت استان فارس با دسترسی به بزرگراه و راه‌آهن.
- احداث مخازن ذخیره‌سازی و تأسیسات بارگیری پروپیلن در منطقه مرودشت استان فارس.
- ایجاد زیرساخت‌های لازم برای احداث یک پارک اختصاصی تولید پروپیلن از گاز طبیعی (GTP) در منطقه امیرآباد مازندران مشتمل بر تأمین و آماده‌سازی زمین، احداث مخازن و تأسیسات انتقال پروپیلن به منظور استقرار واحدهای تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن جمعاً به ظرفیت ۴۰۰ هزار تن در سال و احداث تأسیسات انتقال پروپیلن به منطقه عمومی دامغان.
- احداث خطوط انتقال به طول حدود ۲۰۰ کیلومتر و با ظرفیت انتقال حدود ۴۰۰ هزار تن در سال از منطقه امیرآباد مازندران به منطقه عمومی دامغان با دسترسی به بزرگراه و راه‌آهن.
با توجه به مصوبه فوق در این گزارش به مهم‌ترین مسائل طرح خط لوله پروپیلن عسلویه-مرودشت پرداخته می‌شود.
هزینه احداث خط لوله پروپیلن عسلویه-مرودشت برابر با احداث یک واحد PDH است
طرح احداث واحدهای پتروشیمی باید از منظر کارشناسی، آمایش سرزمینی، مزیت‌های نسبی و مطالعات فنی و اقتصادی توجیه‌پذیر باشند که به نظر می‌رسد طرح پروپیلن مرودشت فاقد آن‌ها باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد جهت اجرای خط پروپیلن از عسلویه تا مرودشت حدود ۳۰۰ میلیون دلار هزینه باید صرف شود و با احتساب هزینه‌های ایجاد زیرساخت و مخازن در عسلویه و مرودشت به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار خواهد رسید، که با توجه به وضعیت فعلی اقتصاد کشور می‌توان این سرمایه را به طور مستقیم در بخش تولید یا به‌عنوان نمونه در احداث یک واحد PDH با ظرفیت ۵۰۰ هزار تن به کار گرفت.
ابهام دیگر ناظر به هدف انتقال پروپیلن به شهرستان مرودشت است. اگر هدف از انتقال پروپیلن به مرودشت تولید محصولاتی چون آکریلونیتریل، آکریلیک اسید، پلی‌پروپیلن و سایر مشتقات پروپیلن و سپس صادرات آن‌ها است، این سوال مطرح می‌شود که چرا این محصولات در عسلویه تولید و صادر نشوند تا هزینه حملونقل جاده‌ای از آن‌ها حذف شود؟ اگر هدف از طرح تولید پروپیلن در مرودشت، صادرات مشتقات پروپیلن باشد می‌توان این گونه ادعا کرد که این طرح تکرار تجربه شکست خورده خط اتیلن غرب است.
برای مثال احداث پتروشیمی مهاباد نمونه‌ای از اشتباهات صورت گرفته در احداث خط اتیلن غرب است. در این طرح، اتیلن با خط لوله به پتروشیمی مهاباد (واقع در آذربایجان غربی) منتقل شده و سپس پلی‌اتیلن تولیدی برای صادرات با کامیون به جنوب کشور منتقل می‌شود. در نتیجه اگر هدف صادرات محصولات است احداث پتروشیمی در عسلویه صرفه اقتصادی بهتری دارد چون هزینه‌های حملونقل جاده‌ای را کاهش می‌دهد.
منطقه مرودشت امکان جذب ۱.۲ میلیون‌تن پروپیلن تولیدی طرح MTP عسلویه را ندارد
مطالعات بازار در طرح MTP عسلویه-مرودشت انجام نشده و هیچ برآوردی مبنی بر این‌که ۱.۲ میلیون‌تن در سال پروپیلن انتقالی به مرودشت در کجا مصرف خواهد شد، وجود ندارد. همچنین امکان جذب و مصرف تمام پروپیلن انتقالی به آن منطقه و زنجیره‌های پایین‌دستی آن، در منطقه مرودشت و مناطق همجوار وجود ندارد و احتمالاً محصولات تولیدی باید با هزینه‌های انتقال قابل توجهی به مبادی صادراتی منتقل شود که با احتساب هزینه انتقال (حدود ۲۵ دلار در تن)، طرح را از توجیه اقتصادی خارج می‌کند. همچنین به دلیل حجم کم پروپیلن انتقالی (در مقایسه با حجم ۳.۵ میلیون تن در سال اتیلن انتقالی از خط لوله انتقال اتیلن غرب کشور)، هزینه انتقال بیش از این مقدار هم پیش‌بینی می‌شود.
احداث خط لوله پروپیلن عسلویه-مرودشت بار مالی ۵۰۰ میلیون دلاری بر دوش دولت می‌اندازد
با فرض اقتصادی بودن تولید مشتقات پروپیلن در مرودشت و صادرات آن از عسلویه، سوال اساسی این است که چرا گزینه انتقال پروپیلن از عسلویه به مرودشت از طریق خط لوله انتخاب شده است؟ در حالی که می‌توان این بودجه ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلاری برای احداث خط لوله را با هماهنگی با وزارت راه و شهرسازی، صرف احداث خطوط حملونقل ریلی نمود و بدین صورت امکان استفاده چند منظوره از این خط حملونقل را ایجاد کرد. در این صورت اشتغال‌زایی افزایش خواهد یافت چرا که اشتغال‌زایی مربوط به احداث خط لوله محدود به زمان ساخت آن است ولی در صورت احداث خط حملونقل ریلی اشتغال‌زایی دائمی ایجاد خواهد شد.
بنابراین با توجه به مزایای توسعه زنجیره ارزش و به خصوص زنجیره ارزش پروپیلن جهت بهینه کردن طرح مذکور پیشنهاد می‌شود متانول مورد نیاز این طرح که حدود ۵ میلیون تن در سال است با احداث خط لوله حدود ۵۰ کیلومتری، از طریق خط لوله از عسلویه به منطقه انرژی بر پارسیان منتقل شود. البته از طریق کشتی هم می‌توان این انتقال را انجام داد. در منطقه پارسیان با توجه به وجود زیرساخت‌های مناسب و اسکله‌های ایجاد شده، می‌توان یک پارک پروپیلن از متانول و پایین‌دست آن به صورت یکپارچه ایجاد نمود.
بعد از تبدیل پروپیلن به محصولات با ارزش‌افزوده بیش‌تر و قابل مصرف به عنوان مواد اولیه در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، این مواد به مناطقی همچون مرودشت از طریق مسیر راه آهن یا جاده‌ای منتقل و نسبت به احداث شیمی شهرها و واحدهای تکمیلی پتروشیمی خوشه‌ای اقدام شود که منجر به اشتغال‌زایی بیش‌تر، تولید کالاهایی منطبق با مزیت‌های نسبی مناطق مذکور و آمایش سرزمینی، کاهش قابل توجه هزینه‌های دوره بهره‌برداری و حفظ ایمنی مناطق می‌شود[۲].
پی‌نوشت:
[۱] مصوبه طرح‌های پروپیلن امیرآباد و مرودشت (تصویب‌نامه هیئت وزیران)
[۲] گزارش کارشناسی اندیشکده اقتصاد مقاومتی، با موضوع «ارزیابی طرح جامع پروپیلن؛ اسلام‌آباد غرب، عسلویه و امیرآباد»
انتهای پیام/ انرژی
