مسیر اقتصاد/ صندوق‌های بازنشستگی کشوری در دهه‌های گذشته با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند؛ به‌طوری‌که امروز اکثریت این صندوق‌ها با کمک‌های مستقیم دولت و استقراض از بودجه عمومی، حقوق و مزایای بازنشستگان خود را می‌پردازند. سهم این صندوق‌ها از بودجه عمومی کشور طی یک دهه، حدود ۱۲ برابر افزایش یافته است. تغییرات جمعیتی، روند کاهشی سن بازنشستگی، نحوه مدیریت دارایی‌ها، افزایش مصارف صندوق‌ها نسبت به دارایی‌شان و بازنشستگی‌های پیش از موعد، بخشی از عوامل بروز بحران در این صندوق‌ها است. عدم اتخاذ سیاست‌های اصلاحی جدی توسط دولت در مواجهه با این عوامل، به ناپایداری مالی روزافزون صندوق‌های بازنشستگی و ورشکستگی کامل بسیاری از آن‌ها منجر می‌شود.
کاهش سن بازنشستگی بر خلاف افزایش امید به زندگی در ایران
سن بازنشستگی و مدت زمان بهره‌مندی از حقوق و مستمری بازنشستگی یکی از عوامل مهم و تاثیر‌گذار بر پایداری صندوق‌های بازنشستگی محسوب می‌شود. با وجود روند افزایشی شاخص امید به زندگی در ایران، میانگین سن بازنشستگی به طور مستمر کاهش یافته و از حدود ۵۷ سال در سال ۱۳۳۰ به حدود ۵۲ سال در سال ۱۴۰۰ رسیده است؛ در حالی‌که امید به زندگی در همین بازه زمانی از ۴۶ سال به ۷۷ سال افزایش یافته است. بر اساس نظر کارشناسان بازنشستگی‌های پیش از موعد، عامل اصلی کاهش میانگین سن بازنشستگی در ایران است.
از عوامل مهم دیگر در رابطه با کاهش سن بازنشستگی، می‌توان به ورود زودهنگام برخی از گروه‌های شغلی به صندوق‌های بازنشستگی و در نتیجه خروج زودهنگام آنان و امکان بازنشستگی صرفا بر اساس سنوات پرداخت حق بیمه بدون در نظر گرفتن حداقل سن، اشاره کرد. افرادی که دوره تحصيلی آنان جزو سوابق خدمتشان محسوب می‌شود، بخش مهمی از گروه‌های با سن بازنشستگی پايين را تشکيل می‌دهند.
روند افزایشی بازنشستگی‌های پیش از موعد در ایران
بر اساس آمار‌های سازمان تامین اجتماعی، ۵۲ درصد از بازنشستگی‌های این سازمان در سال ۱۴۰۰، پیش از موعد بوده‌اند در حالی که این مقدار در سال ۱۳۹۱، ۱۴ درصد بوده است.[۱] بازنشستگی پیش از موعد مشاغل سخت و زیان‌آور، مهم‌ترین دسته از بازنشستگی‌های پیش از موعد در سازمان تامین اجتماعی هستند و گروه‌های شغلی متعددی درخواست قرار گرفتن در زمره این نوع مشاغل را دارند اما در رويه و قانون فعلی فرآيند مشخص و متقنی جهت شناسایی افراد مشمول وجود ندارد.
نسبت دارایی‌ها به مصارف در صندوق‌های بازنشستگی نگران کننده است
نسبت ارزش روز دارایی‌های یک صندوق به مصارف آن یکی دیگر از عوامل میزان پایداری صندوق محسوب می‌شود. این نسبت بیانگر آن است که اگر امکان واگذاری تمام دارایی‌های یک صندوق، اعم از دارایی‌های بورسی و غیر بورسی و بدهی‌های دولت به صندوق باشد، با صرف نظر از درآمد‌های حاصل از دریافت حق بیمه، مصارف چند ماه از صندوق را می‌توان تامین کرد. بررسی آمار‌های مربوط به صورت‌های مالی صندوق‌های بازنشستگی نشان می‌دهد که این نسبت در صندوق‌های روستائیان و عشایر، تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری به ترتیب برابر با ۱۲۶، ۲۳ و ۱۸ ماه در سال ۱۴۰۰ بوده است. مقدار محاسبه شده برای صندوق روستائیان و عشایر به دلیل جوان بودن این صندوق دور از انتظار نیست در حالی‌که مقادیر به دست آمده برای صندوق‌های بازنشستگی کشوری و تامین اجتماعی، بیانگر وضع نامطلوب این صندوق‌هاست.
پی‌نوشت:
[۱] مصاحبه مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی با روزنامه ایران
انتهای پیام/ دولت حکمرانی
