به گزارش مسیر اقتصاد بانک مرکزی هند یک گروه بین‌بخشی را برای اطمینان از امکان بین‌المللی کردن روپیه ایجاد کرده بود. این گروه گزارش خود را ارائه و چندین اقدام کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای دستیابی به این هدف را توصیه می‌کند. هر چند مزایای استفاده از روپیه هند در تسویه حساب‌های تجاری قابل توجه بوده، اما مسیر بین المللی شدن آن دارای چالش‌های زیادی است. برای نمونه، اگرچه اندازه اقتصاد هند واجد شرایط بین‌المللی شدن روپیه است، اما تراز تجاری هند نامطلوب است که یک چالش مهم در این راستا خواهد بود.
راهکارهایی برای بین‌المللی کردن روپیه
بانک مرکزی هند (RBI) یک گروه بین بخشی (IDG) را برای بررسی امکان بین المللی‌کردن روپیه هند (INR) تشکیل داده بود. هدف IDG بررسی موقعیت موجود روپیه به عنوان یک ارز بین المللی و ترسیم نقشه راه برای بین‌المللی شدن آن بود. IDG اخیرا گزارش خود را حاوی توصیه‌های مهم ارائه کرده است. بر این اساس، بین‌المللی شدن یک واحد پولی، ارتباط تنگاتنگی با پیشرفت اقتصادی کشور، به ویژه اهمیت آن در تجارت جهانی دارد.
این گزارش توصیه می‌کند که برای استفاده از روپیه به عنوان ارز تسویه در تجارت جهانی، این ارز در مکانیسم‌های چندجانبه مانند «اتحادیه پایاپای آسیایی» فعال شود. همچنین باز کردن حساب‌های روپیه برای افراد غیر مقیم در داخل و خارج از هند و ادغام سیستم پرداخت هند با سایر کشورها برای تراکنش‌های فرامرزی را تشویق کرده است. این گزارش بیان می‌کند که استفاده روزافزون از INR در صورتحساب، تسویه تجارت بین‌المللی و معاملات حساب سرمایه، اعتبار بین‌المللی به پول ملی هند می‌بخشد.
در این گزارش اقدامات متعددی برای افزایش استفاده از روپیه در معاملات بین‌المللی ارائه شده است. اقدامات کوتاه‌مدت شامل طراحی الگو و اتخاذ رویکرد استاندارد برای برخورد با ترتیبات تجاری دوجانبه و چندجانبه برای صورتحساب، تسویه و پرداخت به روپیه و ارزهای ملی است. این گزارش صادرکنندگان را تشویق می‌کند تا از ارز هند برای تسویه حساب‌های تجاری و معاملات برون‌مرزی استفاده کنند. همچنین این کشور باید ادغام سیستم‌های پرداخت هند با سایر کشورها را در تراکنش‌های فرامرزی، تقویت بازارهای مالی و تبلیغ هند به عنوان مرکز معاملات INR و کشف قیمت را در پیش بگیرد.
اقدامات میان مدت توصیه شده توسط کمیته شامل همگام‌سازی رژیم‌های مالیاتی هند و سایر مراکز مالی و اجازه خدمات بانکی به INR در خارج از کشور است. در حالی که در بلندمدت، هدف می‌تواند گنجاندن روپیه در سبد حق برداشت ویژه در صندوق بین المللی پول باشد.
مزایای استفاده از روپیه در مبادلات تجاری بین المللی
برای اقتصاد هند که جزو پنج اقتصاد برتر جهان به شمار می‌رود، مزیت استفاده بیشتر از روپیه در معاملات بین المللی قابل توجه خواهد بود. مهمترین مزیت این است که خطر نوسانات نرخ ارز را برای صادرکنندگان و واردکنندگان و در عین حال تقاضا برای دلار ایالات متحده را کاهش می‌دهد. همچنین نیاز به حفظ یک ذخیره ارزی برای مدیریت آسیب‌‌پذیری‌های خارجی را کاهش می‌دهد. متعاقباً، اقتصاد را در برابر کاهش ناگهانی و معکوس شدن جریان سرمایه کمتر آسیب‌پذیر می‌کند. با رشد اقتصاد هند و تعمیق روابط تجاری آن با سایر کشورها، فضای بیشتری برای استفاده از روپیه در معاملات بین المللی ایجاد خواهد شد.
در جولای ۲۰۲۲، بانک مرکزی هند به بانک‌ها اجازه داد تا مبادلات تجاری بین المللی خود را با ۱۸ کشور به روپیه تسویه کنند. با این حال حجم معاملات تحت این چارچوب هنوز اندک بوده است. هرچند مقداری از واردات نفت از روسیه به روپیه انجام شده، اما روسیه ارزهایی مانند یوان یا درهم را به عنوان واسطه معامله ترجیح می‌دهد. معاون نخست وزیر روسیه، دنیس والنتینوویچ مانتوروف، در این باره گفت: «به دلیل کمبود واردات از هند، استفاده از روپیه کافی نیست». در واقع، استفاده محدود از روپیه در معاملات تجاری، چالشی برای بین المللی شدن آن خواهد بود.
بین المللی شدن روپیه مستلزم افزایش استفاده از آن در معاملات برون‌مرزی بین ساکنان هند و افراد غیرمقیم است. در همین راستا، باید تمام معاملات واردات و صادرات با روپیه به عنوان ارز تسویه حساب انجام شود. این امر همچنین مستلزم گشایش بیشتر تسویه ارز، سوآپ قوی و بازار ارز است. تبدیل‌پذیری کامل ارز در حساب سرمایه، اجازه حرکت آزاد دارایی‌های سرمایه‌گذاری مالی به خارج و بالعکس و انتقال فرامرزی وجوه بدون محدودیت پیش‌نیاز بین‌المللی‌سازی خواهد بود. در حال حاضر، از طریق توافقات دوجانبه، روپیه یک واحد پولی پذیرفته شده در کشورهای همسایه مانند نپال و بوتان است، اما این کشورها نمی‌توانند از آن برای تجارت با کشور سوم استفاده کنند.
چالش‌های پیشِ روی بین‌المللی شدن روپیه
برای بین‌المللی کردن روپیه یا هر ارز دیگر به عنوان دارایی ایمن، اندازه اقتصاد از اهمیت اولیه برخوردار است. هرچند اقتصاد هند این معیار را برآورده می‌کند، اما واردات این کشور بیشتر از صادرات آن است و از کسری تجاری رنج می‌برد. برای نمونه، تلاش‌های چین برای مقبولیت بین‌المللی ارز خود، رنمینبی (یوآن)، پس از جنگ اوکراین با موفقیت محدودی مواجه شده، زیرا برخی توافق‌نامه‌ها با روسیه در مورد رنمینبی در حال انجام است. در سال ۱۹۹۴، هند مواد موافقتنامه صندوق بین المللی پول را پذیرفت و روپیه را به طور کامل در حساب جاری قابل تبدیل کرد. هند همچنین استقراض خارجی به روپیه را فعال و در این راستا اوراق قرضه ماسالا یا اوراق قرضه روپیه‌ای را توسط نهادهای هندی خارج از کشور منتشر کرد.
از سوی دیگر، بانک مرکزی هند کنترل بسیار شدیدی بر حساب سرمایه کشور اعمال می‌کند. در حالیکه برای بین المللی کردن روپیه، جریان آزاد سرمایه باید مجاز باشد. البته ارزش روپیه در بازار آزاد تعیین می‌شود، عملیات بازار آزاد بانک مرکزی به حفظ ثبات آن کمک می‌کند. بازارهای مالی هند از نظر دامنه محصولات مالی، حجم محصولات مالی و حجم دارایی‌های مبادله شده فاقد قابلیت هستند. هرچند، تجارت مبتنی بر روپیه توسط دولت و بانک مرکزی هند تشویق می‌شود، اما هیچ حرکتی برای مجوز تبدیل کامل وجود ندارد؛ زیرا احتمالا منجر به فرار سرمایه شود. بنابراین، در حالی که پذیرش روپیه به عنوان یک ارز جهانی در حال افزایش است، بین‌المللی شدن آن همچنان نیازمند اقدامات محتاطانه است.
منبع: موسسه مطالعات جنوب آسیا
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
