مسیر اقتصاد/ دولتها از مشوق‌های مالیاتی، برای تشویق فعالیت‌های تولیدی-اقتصادی خاص یا حمایت از قشر یا مناطقی خاص از کشور استفاده می‌کنند و به شکل مخارج غیرمستقیم، از برخی درآمدهای قابل وصول برای دولت، چشم‌پوشی می‌کنند. برای مثال در ایران، معافیت‌های مالیاتی مناطق آزاد که عمدتا مناطق و استان‌های محروم کشور را شامل می‌شود به منظور تشویق به توسعه صادرات و اصلاح اوضاع اقتصادی آن منطقه در نظر گرفته شده است.
گستردگی و پراکندگی مشوق‌های مالیاتی در اقتصاد ایران مدیریت آن را دشوار و فسادزا کرده است
مشوق مالیاتی، معنایی فراتر از معافیت مالیاتی دارد و ابزارها و سازکارهای متعددی نظیر معافیت، تخفیف، اعتبار، تعطیلی، تقسیط، هزینه قابل قبول، نرخ صفر را شامل می‌شود که به‌کارگیری هر ابزار، بسته به نوع هدف سیاستگذار متفاوت است.
نظام مشوق‌های مالیاتی در ایران بسیار پراکنده است و دامنه گسترده‌ای از فعالیت‌ها را شامل می‌شود به طوری که بر اساس بررسی‌های غیررسمی، بین ۴۰ تا ۴۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور به دلیل اعطای انواع مشوق‌های مالیاتی از پرداخت مالیات معاف است. غیرهدفمندی، عدم اصابت به مخاطبان، زمان‌دار نبودن، بسترسازی عدم شفافیت، فساد و فرار مالیاتی، عدم ادراک دولت از میزان مخارج مالیاتی، از جمله ایرادها و پیامدهای دیگر این نظام است.
مخارج مالیاتی باید در بودجه سالانه محاسبه و تحلیل شود
لازم است توجه شود که مشوق‌های مالیاتی، همیشه اثرات مثبت ندارند بلکه ممکن است چالش‌هایی ایجاد کنند و باید هزینه-فرصت آن‌ها سنجیده شود. بنابراین، ضرورت دارد که اهداف، اصول و سازکارهای اعطای مشوق‌های مالیاتی، مورد بازبینی قرار گیرد و مخارج مالیاتی به عنوان یک شاخص کمی قابل سنجش و ملموس هر ساله توسط دولت (سازمان مالیاتی یا سازمان برنامه) اندازه‌گیری و در بودجه سالیانه منتشر شود.
مخارجِ مالیاتی[۱] اصطلاحی است که برای توصیف آن بخش از یک پایه مالیاتی موجود (مانند درآمد حاصل از اشتغال، یا سود شرکت) استفاده می‌شود که دولت تصمیم می‌گیرد به انتخاب خود آن‌ها را وصول نکند. (منظور معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی است) در واقع مخارج مالیاتی، مخارج غیرمستقیم دولت است که خارج از قوانین بودجه است و دولتها آن را به منظور شفافیت و انضباط مالی در نظر می‌گیرند.
عدم محاسبه و تحلیل مخارج مالیاتی، عدالت و کارآیی را دچار اختلال می‌کند
اگر مخارج مالیاتی (میزان مشوق‌های داده شده) محاسبه و برآورد نشود، بدان معناست که یک عنصر اساسی از داده‌های مورد نیاز برای ارزیابی صحیح شکاف‌های مالیاتی از بالا به پایین در اکثر کشورها به راحتی در دسترس نیست.
در اختیار داشتن اطلاعات مربوط به مخارج مالیاتی، از حیث سیاست‌های کلان اقتصادی نیز حائز اهمیت است. آگاهی از میزان درآمد قابل وصول از منابع مالیاتی موجود، میزان درآمد از دست رفته و همچنین میزان درآمد قابل وصول از منابع معاف، به منظور بررسی کارکردهای سه گانه مالیات برای مدیریت و هماهنگی سیاست‌های کلان اقتصادی امری ضروری است.[۲]
اگر دولتها در کنار اعطای مشوق‌های مالیاتی (مخارج مالیاتی) به کاهش معایب آن تمایل داشته باشند و به افزایش کارایی، اثربخشی و عدالت نظام مالیاتی علاقه‌مند باشند، لازم است که کیفیت مدیریت برنامه‌های مخارجِ مالیاتی را ارتقا دهند. این موضوع ضرورت ارائه مخارج مالیاتی، در بودجه سالانه و اینکه همانند مخارج مستقیم دولت به طور تفصیلی و دقیق در طول فرایند بودجه‌ریزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد را آشکار می‌سازد.[۳]
بسیاری از کشورهای پیشرفته مخارج مالیاتی را محاسبه و در بودجه گزارش می‌کنند
در تعدادی از کشورهای اتحادیه اروپا انتشار گزارش‌های مخارج مالیاتی، بر اساس قانون تنظیم می‌شود و در نتیجه، این گزارش‌ها پیوند مستقیمی با بودجه دولت مرکزی دارد و در فرایند بودجه‌ریزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌علاوه، تقریبا در اکثر کشورهای عضو OECD شامل اتریش، فرانسه، آلمان و آمریکا که برنامه گزارش مخارج مالیاتی را در دستور کار قرار دادند، مقامات به طور قانونی تهیه گزارش‌های مخارج مالیاتی را تعهد کرده‌اند.
در خصوص پیوند گزارش‌های مخارج مالیاتی با فرایند بودجه‌ریزی در این کشورها نیز گزارش مخارج مالیاتی، در کشورهایی مانند استرالیا، بلژیک، فنلاند، فرانسه، پرتغال و اسپانیا صریحاً به فرایند بودجه‌ریزی مرتبط است. در آمریکا گزارش مخارجِ مالیاتی به عنوان بخشی از بودجه دولت تهیه می‌شود. در برخی از کشورها مانند اتریش و آلمان، گزارش مخارج مالیاتی، به همراه تمامی اشکال حمایت دولت از طریق مخارج مستقیم مانند یارانه، تهیه و تنظیم می‌شود، این در حالی است که در برخی از کشورها گزارش‌های مخارج مالیاتی، به طور مستقل ارائه می‌شود.[۴]
اعطای مشوق مالیاتی و ایجاد مخارج مالیاتی، بخشی عادی از مدیریت مالی اکثر کشورها است، اما می‌تواند مقدار قابل توجهی داشته باشد. به عنوان مثال، معافیت‌های مالیاتی عمده ارائه شده در بریتانیا در سال مالیاتی ۲۰۱۷-۲۰۱۶ به ۴۰۶ میلیارد پوند رسید، در حالی که کل درآمدهای مالیاتی ۶۷۲ میلیارد پوند در همان سال بود. مخارج مالیاتی در بریتانیا، اگر به درستی ثبت شود به ۶۰ درصد مالیات جمع‌آوری شده می‌رسد. به نظر می‌رسد شناخت مقیاس این هزینه‌ها مستلزم مدیریت موثر این هزینه‌های مالیاتی باشد.[۵]
پی‌نوشت:
[۱] Tax expenditures
[۲] Uemura, Toshiyuki (۷۰۰۱), “An Estimation of Tax Expenditure in Japanese Income Tax from the Viewpoint of the Fiscal Transparency”, Government Auditing Review, Vol.92
[۳] Bratić, Vjekoslav (7002), “Tax Expenditures: A Theoretical Review”, Financial Theory and Practice, Vol. 30, No. 7, PP. 993-972
[۴] موسوی جهرمی، یگانه و الهام غلامی، مخارج مالیاتی: بررسی مؤلفه‌های گزارش‌های مخارج مالیاتیِ کشورهای منتخب، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، پاییز ۱۳۹۸
[۵] Murphy. Richard,” The European Tax Gap”, January 2019
انتهای پیام/ مالیات
