مسیراقتصاد/ صنعت دام و طیور با تولید محصولات پروتئینی نظیر گوشت، تخم مرغ، شیر و لبنیات نقش ویژه‌ای در تامین سلامت جامعه و حفظ امنیت غذایی کشور دارد. بر اساس سبد غذایی مطلوب وزارت بهداشت، هر فرد باید روزانه ۳۸ گرم گوشت قرمز، ۶۴ گرم گوشت مرغ، ۳۵ گرم تخم مرغ و ۲۵۰ گرم شیر و لبنیات مصرف نماید.
بنابراین طبق جمعیت موجود کشور سالانه به حدود ۱.۱ میلیون تن گوشت قرمز، ۲ میلیون تن گوشت مرغ، ۱ میلیون تن تخم مرغ و ۱۱ میلیون تن شیر نیاز است.
تولید این میزان از محصولات پروتئینی برای جمعیت ۸۵ میلیونی کشور در قالب تولید سنتی امکان پذیر نیست؛ لذا باید در قالب تولید صنعتی و متمرکز، گوشت، تخم مرغ و لبنیات مورد نیاز را تامین کرد. در همین جهت گسترش صنعت دام و طیور طی چند دهه گذشته امکان خودکفایی در این محصولات را فراهم کرده است و بعضا در محصولاتی نظیر گوشت مرغ و تخم مرغ امکان صادرات نیز وجود داشته است.
«خوراک» بیشترین سهم را در قیمت تمام شده محصولات پروتئینی دارد
در تولید صنعتی، تامین خوراک بیشترین سهم را در تولید محصولات مورد نظر دارد؛ در واقع حدود ۷۰ درصد از قیمت تمام شده محصولات پروتئینی وابسته به خوراک است.
بررسی ترکیب جیره دام و طیور نشان می‌دهد، کنجاله سویا و ذرت دانه‌ای بیشترین نقش و اثرگذاری را در تولید محصول دارند. جیره دام از دو بخش علوفه و کنسانتره تشکیل شده است، سهم هر کدام به طور متوسط در کل دوره عمر اقتصادی دام، به ترتیب حدود ۶۰ و ۴۰ درصد برآورد می‌شود.
کنجاله سویا و ذرت دانه‌ای بخش عمده کنسانتره را به خود اختصاص می‌دهند و نقش به سزایی در افزایش بهره‌وری و کیفیت محصول تولیدی دارند و در صورت عدم استفاده در خوراک دام میزان تولید را به شدت کاهش می‌دهند.
از سویی دیگر تولید گوشت مرغ و تخم مرغ نیز وابسته به کنجاله سویا و ذرت است چراکه بیش از ۹۰ درصد ترکیب جیره در طیور از این دو نهاده دامی است. بنابراین دو نهاده ذرت دانه‌ای و کنجاله سویا نقش بسیار پر رنگی در تولید محصولات پروتئینی مورد نیاز کشور دارند.
وابستگی گسترده تولید دام و طیور به واردات سویا و ذرت
بررسی آخرین آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد میزان تولید دانه سویا و ذرت دانه‌ای در کشور به ترتیب ۵۳ و ۷۰۰ هزار تن بوده است. در حالی که بررسی آخرین آمارهای گمرک کشور نشان از واردات گسترده این دو محصول دارد. نمودار زیر نشان دهنده‌ی میزان واردات دانه سویا، کنجاله سویا و ذرت دانه‌ای است.
بررسی آمار تولید و واردات در کنجاله و دانه سویا و ذرت دانه‌ای نشان از وابستگی کشور به واردات این دو محصول دارد. چرا که در حال حاضر امکان تولید متناسب با نیاز صنعت به علت محدودیت منابع آبی و شرایط اقلیمی کشور وجود ندارد.
واردات ۵ میلیارد دلاری ذرت و سویا
ارزش واردات این دو نهاده دامی به کشور به طور متوسط سالانه ۵ میلیارد دلار است. این رقم نشان از خروج گسترده ارز از کشور دارد. از سوی دیگر وجود تحریم‌های ظالمانه غرب، همواره واردات این دو نهاده راهبردی صنعت دام و طیور را با مشکل رو به رو کرده است.
این مسئله در نهایت موجب ایجاد تکانه‌های اقتصادی در این صنعت شده است؛ چرا که عدم تامین به موقع این دو نهاده ضمن ایجاد کمبود محصولات پروتئینی موجب افزایش قیمت این محصولات نیز می‌شود.
بنابراین در شرایط تحریم، به منظور جلوگیری از خروج گسترده ارز از کشور و همچنین افزایش ضریب خوداتکایی در صنعت دام و طیور و ایجاد اقتدار غذایی، ضروریست راهبرد کاهش وابستگی به واردات این نهاده‌ها در دستور کار قرار گیرد.
از طرفی بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم نیز این میزان از وابستگی، امنیت غذایی کشور را با چالش رو به رو می‌کند؛ زیرا تغییرات اقلیمی گسترده و ایجاد خشکسالی‌های متعدد در جهان و همچنین ایجاد جنگ میان جوامع نظیر جنگ اوکراین، عملا موجب کاهش تولید نهاده‌های دامی و توقف نقل و انتقال این دو محصول راهبردی می‌شود. لذا در صورت عدم تامین به موقع و متناسب با نیاز صنعت دام و طیور، تولید محصولات پروتئینی در کشور متوقف شده و نا امنی غذایی شدید در کشور رقم خواهد خورد.
تغییر ترکیب جیره دام و طیور متناسب با نهاده‌های جایگزین قابل کشت
در همین راستا وزارت جهادکشاورزی می‌تواند راهبرد متنوع سازی ترکیب خوراک دام و طیور را متناسب با نهاده‌های قابل کشت در کشور در دستور کار قرار دهد. از جمله این موارد می‌توان به کلزا، کاملینا، آفتابگردان، کنجد، سورگوم، ترتیکاله اشاره کرد.
قابلیت کشت در اکثر مناطق کشور، مقاوم در برابر خشکی و احتیاجات آبی کمتر به نسبت سویا و ذرت از ویژگی‌های مثبت این نهاده‌های جایگزین است.
در این میان باید ضمن اصلاح نژاد و تحقیق و توسعه در بخش دام و طیور در جهت استفاده از نهاده‌های جایگزین گام برداشت و از سویی با معرفی بذرهای با کیفیت و مقاوم در برابر خشکی، امکان توسعه کشت این نهاده‌ها را فراهم کرد. همچنین پرداخت یارانه کشت از سوی دولت به نهاده جایگزین، جهت افزایش قدرت رقابت اقتصادی با نهاده‌های وارداتی ضروری است.
انتهای پیام/ کشاورزی
