مسیر اقتصاد/ مدت زمان سیر کالا یکی از عوامل اصلی تشکیل‌دهنده هزینه‌های حمل و نقل و قیمت نهایی کالا در جهان است. طولانی شدن مدت زمان سیر کالا از طرفی به علت معطل ماندن ظرفیت ناوگان حمل و نقل و تحمیل هزینه‌های دموراژ قیمت حمل کالا را افزایش می‌دهد؛ و از طرف دیگر به علت معطل ماندن کالا به عنوان سرمایه، هزینه فرصت سود سرمایه را خصوصا در شرایط تورم بالا، افزایش خواهد داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد کندی جریان عبور کالا از مرزهای تجاری علت اصلی بالا بودن زمان حمل بین‌الملل در ایران است.
هزینه ناشی از هر روز افزایش مدت‌زمان سیر کالاهای وارداتی معادل ۱ درصد تعرفه
محاسبه هزینه‌های ناشی از افزایش مدت زمان سیر کالا امری دشوار بوده و بر اساس نوع کالا و شرایط اقتصادی کشورهای مبدا و مقصد متفاوت است. اما با این حال برخی پژوهش‌ها این متغیر را به صورت معادل درصدی از تعرفه‌های گمرکی محاسبه نموده‌اند. بر اساس گزارش آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده آمریکا UsAid در کشورهای غرب آسیا هزینه هر روز توقف در مرزها معادل ۱ درصد تعرفه گمرکی در حالت واردات و ۰.۴ درصد تعرفه در حالت صادرات است[۱].
کندی جریان عبور کالا از مرز، عامل اصلی بالا بودن زمان حمل بین‌الملل در ایران
بر اساس آمارهای گمرک حجم واردات و صادرات در سال ۱۴۰۱ به ترتیب برابر ۳۷ و ۱۲۲ میلیون تن بوده است. بیش از ۹۸ درصد این کالاها در بستر جاده‌ها از مبادی مرزی به بازار داخل کشور منتقل شد. داده‌های سازمان راهداری نشان می‌دهد که جاده‌های ترانزیتی و منتهی به مرزهای تجاری ایران، امکان پذیرش ۲۰ برابر ترافیک موجود ناوگان باری را دارد. اما وضعیت در مرزهای تجاری اعم از بنادر و پایانه‌های مرزی به گونه دیگری است به طوری که زمان توقف کالا در مرزهای تجاری چند برابر زمان سیر کالا در جاده‌ها است.
بر اساس گزارش بانک جهانی، مدت زمان عبور کالا از مرزهای ایران در حالت‌های واردات و صادرات به ترتیب ۶ و ۴ روز زمان می‌برد. این زمان‌ها به ترتیب ۸ و ۱۶ برابر بیشتر از زمان معطلی کالا در مرزهای اعضای پردرآمد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی است[۲].
بنابراین مرزهای تجاری گلوگاه جریان تجارت خارجی ایران هستند که به علت ناکارآمدی و کندی، هزینه‌های گزافی به کالاهای وارداتی تحمیل کرده و موجب عدم النفع صادرکنندگان شده است.
تحمیل ۴.۵ میلیارد دلار هزینه اضافی به تجارت خارجی به علت ناکارآمدی
بر اساس داده‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران، ارزش واردات و صادرات در سال ۱۴۰۱ به ترتیب برابر ۶۰ و ۵۳ میلیارد دلار بوده است. با این حساب بر اساس پژوهش آژانس USAID قیمت نهایی کالاهای وارداتی در ایران به علت معطلی در مرزهای تجاری، ۶ درصد افزایش پیدا می‌کند. همچنین به میزان ۱.۶ درصد تعرفه به قیمت کالاهای صادراتی افزوده می‌شود. بدین‌ترتیب در سال ۱۴۰۱ به میزان ۳.۶ میلیارد دلار هزینه اضافی به قیمت کالاهای وارداتی و ۸۴۵ میلیون دلار نیز به کالاهای صادراتی تحمیل شده است. به عبارت دیگر حدود ۴.۵ میلیارد دلار هزینه بابت افزایش زمان سیر کالا به تجارت خارجی ایران تحمیل شده است.
بنابراین لازم است که دستگاه‌های متصدی ورود و خروج کالا و ناوگان به کشور مسئله روان‌سازی تردد از مرزها را جدی گرفته و برای بهبود وضعیت کنونی که طی فرآیندهای مرزی و گمرکی کالا به طور میانگین ۵ روز زمان می‌برد، تدبیر کنند.
پینوشت:
[۱] Calculating Tariff Equivalents for Time in Trade ,USAID,2007
[۲] World Bank , Doing Business, Islamic Rep Iran Economey Profile, 2020
انتهای پیام/حمل و نقل
