مسیر اقتصاد/ بخش حمل‌ونقل از مهمترین بخش‌های اقتصادی و اجتماعی كشور است كه ارتقای آن برای توسعه ملی و همسو با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ضرورت دارد. حمل بار ریلی علاوه‌بر مزایای فراوان در سطح ملی مانند ایمنی، توان حمل انبوه و ارزان و کاهش مصرف سوخت، می‌تواند مزیت رقابتی در عرصه بین‌المللی ایجاد نماید.
فاصله قابل توجه ۳۰ درصدی وضع موجود و هدفگذاری برای حمل بار ریلی کشور
با توجه به مزایای فراوان حمل‌ونقل ریلی، به اولویت و حمایت از توسعه حمل‌ونقل ریلی در اسناد بالادستی و قوانین کشور تاکید زیادی شده است که از جمله مهمترین آن‌ها اشاره به ضرورت توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی با اولویت بخش ریلی در سیاست‌های کلی نظام، ابلاغ شده توسط مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۹ است.
با توجه به اهمیت ذکر شده، در قانون برنامه ششم توسعه مصوب ۱۳۹۵ مقرر گردید که در طول اجرای قانون برنامه سهم حمل‌ونقل ريلی باری حداقل به ۳۰ درصد برسد. در پایان اجرای برنامه ششم، فاصله قابل‌توجهی میان وضع موجود و هدفگذاری ۳۰ درصد برای حمل بار ریلی وجود دارد.
بر مبنای محاسبه سهم از حمل‌ونقل زمینی و مبتنی بر شاخص تن-کیلومتر بار حمل شده، سهم شیوه ریلی از حمل بار زمینی کشور در پایان سال ۱۴۰۰ به ۱۱.۲ درصد رسيد که نسبت به سال شروع برنامه، نه تنها افزايش نداشته، بلكه به ميزان ۰.۵ واحد افت داشته است. وضعیت حمل بار جاده‌ای و ریلی مطابق با جدول زیر است:
در این مسیر، نه تنها دولت و وزارت راه و شهرسازی و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، اهتمام و همت لازم را برای تحقق هدف تعیین شده نداشته است، بلکه مجلس شورای اسلامی و دستگاه‌های نظارتی نیز به درستی در مطالبه تحقق هدف و نظارت بر آن عملکرد مناسبی نداشته‌اند. از دلایل اصلی عدم توفیق هدف تعیین شده عبارت است از:
- عدم اهتمام دولت و وزارت راه و شهرسازی و عدم نظارت مناسب از سوی دستگاه‌های مسئول
- نبود طرح جامع حمل‌ونقل کشور و در نتیجه نبود راهبردها و برنامه بلندمدت برای توسعه شبكه حمل‌ونقل و غلبه نگرش‌های كوتاه‌مدت و ناهماهنگ و توجه بيشتر تصميم‌گيران به بخش جاده‌ای
- وجود مشکلات ساختاری و مرجع واحد در تصميم‌گيری و برنامه‌ريزی برای ساخت و توسعه شبكه ريلی،
- عدم توسعه و پوشش کافی خطوط فرعی و ضعف ارتباط ريلی بنادر،
- کندی افزایش ظرفیت در اغلب محورهای با ظرفیت اشباع شده با وجود توجيه اقتصادی و اجتماعی به دلایلی از جمله فشار مسئولان محلی برای ساخت محورهای جديد به جای تقویت محورهای موجود.
مهمترین توصیه‌های سیاستی برای بهبود شبکه ریلی کشور
براساس واکاوی برخی دلایل عدم تحقق هدف تعیین شده، مهمترین توصیه‌های سیاستی برای بهبود این وضعیت به شرح زیر است:
- اصلاح سیاست‌های مالی حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای در عرضه ارزان سوخت، حق دسترسی به شبکه حمل‌ونقل و به منظور افزایش مطلوبیت بخش ریلی،
- تکمیل و تصویب مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل کشور مصوب قانون احکام دائمی توسعه کشور و ارائه شبکه بهینه حمل‌ونقل کشور،
- تغییر نگرش در طرح‌های توسعه ریلی و اولویت به پروژه‌های ریلی با بازگشت سرمایه سریعتر (اولویت به توسعه حمل‌ونقل باری نسبت به توسعه شبکه ریلی مسافری از جمله اتصال مراکز استان‌ها)،
- ايجاد خطوط فرعی به مبادی بار و معدنی، صنعتی و تجاری و رفع گلوگاه‌های شبكه ريلی،
- اصلاح نظام بهره‌برداری برای تسریع سیر قطارها و اقتصادی شدن بازدهی امور باری،
- بازطراحی نظام ساختاری حکمرانی ریلی برای رفع تعارضات موجود در وظایف حاکمیتی و تصدی‌گری،
- برنامه‌ای کردن سير قطارهای باری،
- انجام مستمر و منظم برنامه‌های تعمير و نگهداری خطوط و نوسازی ناوگان و اصلاح نظامات آن‌ها.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: ۱۸۹۰۷
انتهای پیام/ حمل و نقل
