به گزارش مسیر اقتصاد یکی از ظرفیت‌های پایاپای‌سازی وجوه تجاری ایران با سایر کشورها، استفاده از ظرفیت اتحادیه‌ها و اتاق‌های پایاپای منطقه‌ای است. یکی از این نهادها، اتحادیه پایاپای آسیایی است. این نهاد که در سال ۱۹۷۴ میلادی تأسیس و دبیرخانه آن در تهران واقع شده است با عضویت کشورهای ایران، هند، نپال، پاکستان، سریلانکا، بنگلادش، میانمار، بوتان و مالدیو یکی از بسترهای مناسب برای توسعه سازکار تسویه وجوه تجاری ایران است.
ظرفیت اتحادیه پایاپای آسیایی در توسعه نظامات بانکی بین‌المللی
ظرفیت پایاپای‌سازی وجوه تجاری اعضای ACU چقدر است؟
بررسی تجارت اعضای اتحادیه پایاپای آسیایی در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که این کشورها مجموعا ۸۵ میلیارد دلار با یکدیگر رابطه تجاری (مجموع صادرات و واردات) داشته‌اند که جزئیات آن به شرح زیر است:
با خالص‌سازی صادرات کشورها به یکدیگر، وضعیتی مشابه جدول زیر وجود خواهد داشت:
قابلیت پایاپای سازی ۵۷ میلیارد دلار از تجارت کشورهای عضو ACU
بررسی آمار تجارت این کشورها با یکدیگر نشان می‌دهد که ظرفیت پایاپای‌سازی وجوه تجاری چندجانبه میان کشورها به بیش از ۵۷ میلیارد دلار (۶۷ درصد) می‌رسد. به عبارت دیگر در صورتی که تمام تراکنش‌های تجاری میان این کشورها در سال ۲۰۲۱ از بستر اتحادیه پایاپای آسیایی انجام می‌شد، برای تسویه نهایی صرفا به یک‌سوم مبلغ تراکنش‌ها، یعنی تنها ۲۸ میلیارد دلار نیاز بوده است.
نقش اتحادیه پایاپای آسیایی در پایاپای‌سازی وجوه تجاری اعضا
با این وجود بررسی آماری وضعیت کل تراکنش‌ها و حجم پایاپای سازی صورت گرفته در بستر این اتحادیه نشان می‌دهد که از حدود ۲۵۱ میلیارد دلار تراکنش مالی بین کشورهای عضو این اتحادیه طی سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۲۰، حدود ۸۱ میلیارد دلار آن، معادل ۳۳ درصد از کل تراکنش‌ها، از طریق این اتحادیه پایاپای شده است.
همچنین عملکرد این اتحادیه نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰، سالانه حدود ۱ تا ۱.۵ میلیارد دلار از تجارت کشورهای عضو در این بستر تسهیل شده که البته در سال‌هایی این رقم به حدود ۹ میلیارد دلار نیز رسیده است.
علاوه بر این بررسی عملکرد ایران در این اتحادیه حاکی از آن است که سهم پایاپای‌سازی وجوه مربوط به تجارت خارجی ایران با سایر کشورها تقریبا صفر بوده و عملا ایران از این سازکار تسهیل‌کننده تجارت بهره‌ای نبرده است.
این در حالی است که با توجه به آمار تجارت غیرنفتی کشور در سال ۱۴۰۱، در صورتی که تجارت دوجانبه ایران با کشورهای عضو ACU از مسیر سازکار این نهاد پردازش می‌شد، حدود ۶.۲ میلیارد دلار از وجوه تجاری ایران با این دو کشور قابلیت پایاپای‌سازی داشت.
کارکرد اتحادیه‌های پایاپای در بهبود مدیریت بازار ارز ایران
به طور کلی پایاپای سازی وجوه تجاری تا سقف تراز تجاری دو کشور، نقش ویژه‌ای در کاهش هزینه‌های مربوط به نقل و انتقال مالی و تسهیل تجارت دارد و به همین دلیل اکثر کشورها با وجود روابط بانکی بین‌المللی و رسمی چندجانبه، اقدام به راه‌اندازی نهادهایی این‌چنین و مشارکت فعال در آن‌ها می‌کنند.
این در حالی است که مزیت اتاق‌های پایاپای وجوه تجاری برای کشورها صرفا به کاهش هزینه‌های تراکنش‌های مالی محدود نمی‌شود و گامی اساسی برای توسعه نظام پرداخت رسمی کشور به‌شمار می‌رود که سبب می‌شود مشکلات عدم رفع تعهد ارزی صادرکنندگان یا تأخیر در تخصیص ارز واردکنندگان به حداقل برسد.
از این رو ضروری است توسعه ابزارها و سازکارهای پایاپای‌سازی وجوه تجاری از جمله افزایش نقش‌آفرینی ایران در اتحادیه پایاپای آسیایی و مشارکت در راه‌اندازی نهادهای مشابه ذیل اتحادیه اوراسیا، سازمان اکو و سازمان همکاری شانگهای به عنوان یکی از اقدامات اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای مدیریت بازار ارز، در دستور کار دولت قرار گیرد.
گفتنی است این اقدام، یکی از محورهای طرح توسعه نظامات بانکی بین‌المللی مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی است که متولی عملیاتی‌کردن آن بانک مرکزی تعیین شده است.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
