مسیر اقتصاد/ در سه ماهه تابستان امسال روزانه به طور متوسط ۱۰۵ میلیون لیتر بنزین مصرف شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است[۱]. بنابراین علاوه بر لزوم مدیریت مصرف، با توجه به رشد تقاضای سوخت در کشور و جهان و همچنین حجم تولید محصولات سنگین پالایشگاهی کشور (نظیر نفت کوره)، استفاده از فناوری‌هایی نظیر FCC و RFCC می‌تواند کلید ارتقای صنعت پالایشی کشور باشد.
واحدهای FCC علاوه بر تولید سوخت در تولید محصولات الفینی مانند پروپیلن نقش دارد. همچنین واحد FCC در مقایسه با دیگر واحدهای پالایشگاهی، بالاترین بازده الفین‌های سبک، به ویژه پروپیلن را دارد[۲].
افزایش ظرفیت واحدهای FCC به دنبال تأمین امنیت سوخت در جهان
کشورهای ایالات متحده، چین، هند، ژاپن و روسیه حدود ۶۶ درصد از کل ظرفیت واحد FCC جهانی در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داده‌اند که در این میان ایالات متحده بالاترین ظرفیت FCC پالایشگاهی رابا ۵۵۳۷ بشکه در روز داشته و ظرفیت FCC دیگر کشورها یعنی چین، هند، ژاپن و روسیه به ترتیب با ۱۷۲۵، ۹۳۸، ۶۴۷ و ۵۳۹ بشکه در روز بوده است.
چین بیش‌ترین رشد ظرفیت را طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ با میانگین نرخ رشد سالانه[۳] 3.۷ درصدی در میان کشورهای کلیدی داشته و پس از آن هند و روسیه به ترتیب با ۱.۹ درصد و ۰.۹ درصد قرار دارند که در نمودار زیر نیز نشان داده شده است.
همچنین بر اساس گزارش گلوبال دیتا، ظرفیت جهانی FCC تا سال ۲۰۲۶ به ۱۵.۸ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که این میزان نسبت به سال ۲۰۲۲، رشد ۹.۳ درصدی دارد و بر این اساس انتظار می‌رود ظرفیت FCC آمریکای شمالی، آسیا و اروپا در سال ۲۰۲۶ به ترتیب به ۶.۳، ۴.۵ و ۱.۴ میلیون بشکه در روز برسند که در این میان بالاترین میزان ظرفیت جهان مربوط به آمریکای شمالی است. آسیا و آفریقا تا سال ۲۰۲۶، به ترتیب ۹۰۲ و ۵۶۷ هزار بشکه در روز به ظرفیت‌های FCC خود اضافه خواهند کرد.
مسلماً ایجاد واحدهای پالایشگاهی جدید از جمله فاز سوم و چهارم ستاره خلیج فارس، گام مثبتی در تأمین نیاز رو به رشد محصولاتی همچون بنزین در کشور است؛ بنابراین از فرآیندهای توسعه‌ای پالایشگاهی نظیر واحدهای FCC نباید چشم پوشید.
تولید بنزین و محصولات سبک با فرآیند FCC امکان‌پذیر است
فرآیند شکست کاتالیستی بر بستر سیال از سال ۱۹۳۷ شروع شد و هدف اصلی آن، تولید بنزین بیشتر با عدد اکتان بالاتر بود. کراکینگ کاتالیستی مهم‌ترین و رایج‌ترین فرآیند پالایشگاهی براي تبدیل نفت‌هاي سنگین به مواد پرارزشی مانند بنزین و محصولات سبک‌تر است[۴].
نوع فرآیند، محصول و درصد تولید آن را در طرح‌های ارتقاء مشخص می‌کند
بنزین تولید شده در دنیا از طریق واحدهای مختلف در نمودار زیر آورده شده است. از آن‌جایی که فرایندهای ایزومرازیسون و آلکیلیشن از محصولات فرآیند FCC استفاده می‌کنند در نتیجه می‌توان گفت سهم واقعی تولید بنزین روش FCC بیش از ۳۵ درصد خواهد بود. آمار تولید بنزین از طریق واحدهای FCC در کشور آمریکا بیش از ۵۵ درصد و در کشور چین نیز در حدود ۸۰ درصد است[۵]. در نمودار زیر نیز سهم روش‌های مختلف تولید بنزین آمده است.
پروپیلن یکی از محصولات بسیار مهم و راهبردی در صنعت پتروشیمی است که محصولات ارزشمندی از آن مشتق می‌شوند. بنابراین توجه به این محصول و زنجیره ارزش آن به منظور تأمین نیاز داخل ضروری است. فرآیند FCC علاوه بر تولید بنزین، در تولید محصول پروپیلن نیز بسیار اهمیت دارند. درصد تولید پروپیلن دنیا در سال ۲۰۱۴ از طریق واحدهای مختلف در نمودار زیر آورده شده است. با توجه به نمودار زیر مشاهده می‌شود که سهم این واحدها در تولید پروپیلن دنیا برابر ۳۳ درصد بوده است[۶].
پاسخگویی به تغییر الگوی مصرف با فرآیند‌هایی نظیر FCC امکان‌پذیر است
طرح‌های ارتقاء کمیت و کیفیت پالایشگاه‌های نفت خام کشور اهدافی از جمله پاسخگویی به تغییر الگوی مصرف از فرآورده‌های میان تقطیر به فرآورده‌ها سبک‌تر مانند بنزین، ارتقای کیفیت فرآورده‌های تولیدی بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی، کاهش تولید نفت کوره، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلاینده‌های محیط زیستی، تولید بنزین و ارتقای کیفیت فرآورده‌های بنزین و گازوئیل به یورو ۴ و یورو ۵ را دنبال می‌کنند.
بنابراین با توجه به افزایش مصرف بنزین، حرکت به سمت اجرای طرح‌های ارتقای پالایشگاه‌های نفت خام به منظور تأمین امنیت سوخت کشور، تولید محصولات سبک‌تر و الفینی به منظور افزایش ارزش‌افزوده بیشتر، افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی و کاهش آلاینده‌های محیط زیستی ضروری است.
پی‌نوشت:
[۱] خبرگزاری تسنیم، کد خبر: ۲۷۸۰۹۷۳
[۲] Digital Refining
[۳] Average Annual Growth Rate (AAGR)
[۴] مرکز مطالعات زنجیره ارزش.
[۵] P. B. et.al, “Fluid catalytic cracking technology: current status and recent discoveries on catalyst contamination,” Catalysis Reviews , جلد ۶۱, شماره ۳, ۲۰۱۸.
[۶] “تجزیه و تحلیل فنی و اقتصادی فرآیندهای تولید پروپیلن,” مرکز مطالعات زنجیره ارزش در صنعت نفت و گاز, ۱۳۹۶.
انتهای پیام/ انرژی
