به گزارش مسیر اقتصاد کشور ترکیه از سال‌های گذشته با تکیه بر حجم بالای تجارت خود با کشورهای منطقه، اقدام به انعقاد موافقت‌نامه‌هایی در حوزه مبادلات مالی با کشورهای طرف تجاری خود کرده است. یکی از این ابزارها، راه‌اندازی سازوکار پرداخت و دریافت هزینه واردات و صادرات این کشور به ارز ملی است.
نمودار زیر میزان ارزشی (معادل دلار) ارزهای مورد استفاده کشور ترکیه در تجارت خارجی است:
همانگونه که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، کشور ترکیه سالانه به طور میانگین ۵ درصد از ارز تجاری مورد نیاز خود (معادل ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار) را از طریق پرداخت و تسویه به کمک ارز ملی خود انجام می‌دهد.
ترکیه چگونه از ارز ملی در تجارت خارجی استفاده می‌کند؟
یکی از بسترهای ترکیه جهت استفاده از ارز ملی خود در تجارت خارجی، ابزار سوآپ ارزی است؛ سواپ ارزی به طور کلی به معنی تصمیم دو یا چند کشور برای استفاده از ارزهای ملی مربوطه در تجارت و پرداخت‌های تجاری بین‌المللی است که بر اساس آن کشورها نیازی به استفاده از ارزهای ذخیره شناخته‌شده بین‌المللی مانند دلار و یورو ندارند.
به عنوان مثال، در مورد قرارداد سوآپ ترکیه و امارات، ابوظبی یک حساب لیری در بانک مرکزی ترکیه و آنکارا یک حساب درهم در بانک مرکزی امارات باز کردند. ۱۸ میلیارد درهم اسمی در امارات متحده عربی و معادل ۶۴ میلیارد لیر آن در ترکیه قرار داده شد تا برای مدت سه سال در آنجا نگهداری شود.
در حال حاضر کشور ترکیه با کشورهایی از جمله امارات، قطر، چین، کره جنوبی و آذربایجان قرارداد سواپ ارزی امضا کرده که مجموعا معادل ۲۸ میلیارد دلار برآورد می‌شود. همچنین این کشور مذاکراتی با کشور روسیه در خصوص استفاده از ارزهای ملی در تجارت خارجی فی ما بین آغاز کرده است. [۱]
نقش کارگزاری بانکی در پرداخت‌های تجاری به ارز ملی
در کنار استفاده از ابزار سواپ ارزی، راه‌اندازی روابط کارگزاری مستقیم بانکی با کشورهای طرف تجاری و استفاده از حساب‌های نسترو و وسترو (Nostro and Vostro accounts) نیز ابزاری برای تسویه پرداخت‌های بین‌المللی به ارز ملی است.
در این حالت واردکنندگان هزینه واردات را به لیر و به حساب وسترو بانک طرف معامله پرداخت می‌کنند و در مقابل نیز درآمد حاصل از صادرات به ارز لیر و از موجودی حساب وسترو بانک طرف معامله دریافت می‌شود.
استمرار استفاده از لیر ترکیه علی‌رغم کاهش ۹۰ درصدی ارزش
یکی از نکات مهم در استفاده ترکیه از لیر در تجارت خارجی، استمرار در استفاده از ارز ملی خود در پرداخت‌های خارجی، علی‌رغم کاهش ارزش آن است؛ مطابق نمودار زیر از سال ۲۰۱۳ تا سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۱ که ارزش لیر ترکیه با کاهش بیش از ۹۰ درصدی همراه بود، استفاده از این ارز در پرداخت خارجی ترکیه افزایشی ۱۲۰ درصدی را تجربه کرده و از ۱.۱ به ۲.۴ میلیارد دلار در ماه رسیده است.
وجود بستر قانونی و رسمی تسویه تجارت خارجی از طریق ارز ملی در ترکیه
نکته مهم دیگری که در استفاده کشور ترکیه از لیر در پرداخت‌های مربوط به تجارت خارجی حائز اهمیت است، وجود سازوکار تسویه و پرداخت به این ارز در فرایندهای صادراتی و وارداتی این کشور است.
به عبارت دیگر اگرچه سهم استفاده از لیر در تجارت خارجی ترکیه به طور متوسط تنها ۵ درصد است، اما مهمتر از حجم مبادلات مالی، استفاده این کشور از سازوکاری است که پرداخت و دریافت لیر در فرآیند واردات و صادرات را به رسمیت می‌شناسد؛ سازوکاری که نتیجه وجود روابط مستقیم کارگزاری بانکی ترکیه با کشورهای طرف تجاری و توسعه روابط بانکی با آن‌هاست.
این سازوکار توسط سایر کشورها نیز در حال راه‌اندازی است؛ در همین راستا چندی پیش بانک مرکزی کشور هند نیز با ابلاغ آیین‌نامه‌ای، سازوکار دریافت و پرداخت روپیه این کشور در تسویه تراکنش‌های صادراتی و وارداتی را به رسمیت شناخت و ابزار جدیدی به ابزارهای خود در حوزه مبادلات مالی تجاری افزود.
تاثیر استفاده از لیر در تجارت خارجی ترکیه بر بازار ارز
همچنین ذکر این نکته ضروری است که در شرایط فعلی اقتصاد بین‌الملل، کشورها عملا نمی‌توانند به طور کامل مبادلات مالی مربوط به تجارت خارجی خود را با استفاده از ارزهای ملی تسویه کنند. کشور ترکیه نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ اما با همه این محدودیت‌ها، استفاده از لیر در تسویه‌های تجاری به میزان ۵ درصد (معادل ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار)، هم از یک سو سبب تسهیل تجارت خارجی این کشور می‌شود هم از سوی دیگر به همین میزان، تقاضا برای ارزهای دیگر را کاهش می‌دهد و تاثیری مثبت بر بازار ارز این کشور دارد.
پی‌نوشت:
[۱] پایگاه تحلیلی خبری میدل‌ایست‌آی
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
