نیمی از اقساط سهام عدالت به وسیله سود آن پرداخت شده است

به گزارش مسیر اقتصاد راه اندازی سامانه جدیدی جهت ارایه صورتحساب های سهام عدالت هر شخص در فضای مجازی، مجددا این مسئله را به صدر اخبار روزهای اخیر بازگردانده است. به همین دلیل بر آن شدیم تا یک بررسی اجمالی در خصوص این طرح ۱۰ ساله داشته باشیم.

سهام عدالت، همانطور که از اسمش پیداست، با اهدافی همچون کم کردن فاصله طبقاتی و افزایش عدالت بین دهک های پایین جامعه توزیع شد. اما اهداف دقیق تر آن مطابق با اساسنامه سهام عدالت، اساسنامه تیپ تعاونی‌های عدالت استانی و گفته‌های دست‌اندرکاران طرح به شرح زیر می باشد:

۱- توزیع متعادل‌تر ثروت و درآمد

۲- تسریع در روند خصوصی‌سازی

۳- استفاده از روش‌های سالمتر و شفاف‌تر در واگذاری سهام شرکت‌های دولتی

۴- افزایش ثروت و ایجاد درآمد دائمی برای خانوارهای ایرانی

۵- کاهش تمرکز مالکیت دولت و انتقال مالکیت به عموم مردم

۶- افزایش کارایی بنگاه‌های دولتی

۷- گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد کشور.

ساختار اجرایی طرح به چه شکلی است؟

ستاد مرکزی توزیع سهام عدالت، عالی‌ترین نهاد فعال در پروژه مورد بحث است. این ستاد از ۱۸ عضو تشکیل شده که ۱۲ عضو آن دارای حق رأی و ۶ عضو دیگر حق رأی ندارند. ریاست این ستاد برعهده بالاترین مقام اجرایی کشور است و ۹ وزیر هیأت دولت در کنار رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران ۱۲ عضو دارای حق رأی این ستاد را تشکیل می‌دهند.ستاد مرکزی که با هدف برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر فرآیند واگذاری سهام عدالت تشکیل شده است از اختیاراتی همچون واگذاری سهام عدالت، تعیین اولویت استان‌ها و مشمولان طرح، تصویب ضوابط اجرایی، تعیین وظایف ستادهای استانی و نظارت بر عملکرد آنها و انجام هرگونه اقدامات اجرایی لازم در چارچوب مقررات مربوطه، برخوردار است.

سهام عدالت به چه کسانی تعلق می گیرد؟

اولین سوالی که در برخورد با این طرح ایجاد می شود این است که این سهام به چه کسانی تعلق می گیرد. مطابق با اطلاعات و آمار ارائه شده در این سامانه، تا کنون به حدود ۴۹ میلیون نفر از مردم که جزء ۶ دهک اول جامعه محسوب می شوند، سهام عدالت با ارزش ۱ میلیون تومان، تعلق گرفته است. جمعیتی که ۶۰ درصد کمتر مرفه جامعه را شامل می شود.

مطابق با گزارش منتشر شده از مراحل ۱۸ گانه شناسایی مشمولین طرح سهام عدالت، تا کنون ۴۹،۲۲۶،۱۹۳ نفر مشمول دریافت سهام عدالت شده اند که جزئیات آن را در جدول زیر مشاهده می کنید:

نحوه توزیع اصل و سود سهام عدالت چگونه است؟

در پاسخ به این سوال بایستی به چند نکته اشاره کرد. نکته اول این است که طبق قانون، سود و اصل سهام عدالت به مدت ۱۰ سال در اختیار دولت قرار گرفته است و حداقل در این مدت، اصل سهام عدالت قابلیت خرید و فروش را نداشته است. نکته مهم دیگر این است که اگر سودی در طی این سال ها به سهامداران عدالت داده شده است، در محاسبات مالی این سهام تا سال ۹۵، از سود کل سهام وی کم گردیده و در واقع به مبلغ بدهی وی در بازپرداخت اقساط سهام عدالت، اضافه گردیده است.

دولت در این مدت ۱۰ ساله از سود حاصل از این سهام، اقساط مربوط به سهام عدالت را برداشت کرده است. مطابق با محاسبات انجام شده تا سال ۹۵ حدود ۵۰ درصد از اقساط سهام عدالت از طریق سود حاصل از آن، بازپرداخت شده است و مشمولین می توانند تا پایان شهریور سال ۹۶، با پرداخت باقیمانده اقساط، مالک کل سهام عدالت شوند. تبصره ۴ ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی توزیع سهام عدالت تاکید دارد که “در هر صورت به میزان مبلغ بدهی تسویه شده، سهام به مشمولان تعلق میگیرد.”

در همین زمینه علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در مراسم رونمایی ساماندهی طرح سهام عدالت، با اشاره به اینکه در واگذاری سهام عدالت، بنا بود که آورده مردم از محل سود سهام باشد، گفت: به عبارت دیگر مردم پولی برای گرفتن سهام عدالت ندادند اما بهای آن به صورت اقساطی پرداخت شد. تا کنون مردم از این محل ٢۴ هزار میلیارد تومان از این محل قسط پرداخت کردند. دو دهک جامعه تخفیف داشتند و اکنون بدهی ندارند.

وی با یادآوری اینکه دو دهک پایین جامعه که ۵۰ درصد تخفیف شامل حال آنها شده بود در حال حاضر مالک ۱۰۰ درصد سهام واگذار شده عدالت به آنها هستند، گفت: دارندگان سهام عدالت از محل سود سهام آنها ۵۳۲ هزار تومان از اصل مبلغ سهام را پرداخت کرده اند و مابه التفاوت آن تا نرخ یک میلیون تومان را بدهکار هستند. به عبارتی دارندگان سهام عدالت باید ۴۶۸ هزار تومان برای مالکیت ۱۰۰ درصد سهام عدالت خود پرداخت کنند. نرخ سهام عدالت به نرخ سال ۱۳۸۵ محاسبه شده و قیمت آن به روز از مردم اخذ نخواهد شد.

مطابق با ماده ۶ و تبصره های آن از آیین‌نامه اجرایی توزیع سهام عدالت، دوره محاسبه اقساط سهام عدالت تا پایان نیمه اول سال ۱۳۹۵ به پایان رسیده است و مشمولان تا یک سال، یعنی تا پایان شهریور ۱۳۹۶، برای پرداخت بدهی و تسویه حساب سهام شان فرصت دارند.

سوال دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که چه شرکت هایی به سهام عدالت واگذار شده اند؟

بر اساس مستندات موجود، ۶۰ شرکت از حوزه های مختلف به عنوان شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت اختصاص یافته اند که ۴۹ مورد از این شرکت ها با قیمت قطعی واگذار شده اند و در مورد ۱۱ شرکت دیگر، هنوز قیمت گذاری قطعی انجام نشده است. شرکت های سرمایه پذیر و درصد سهام تخیص یافته به سهام عدالت به شرح زیر می باشد:

البته مطابق با اخرین اخبار دریافتی، تغییراتی در این شرکت ها به وجود آمده است که به عنوان مثال در یکی از این موارد، در جریان جلسه ۲۷ بهمن‌ماه هیأت وزیران و به پیشنهاد وزارت اقتصاد و به استناد ماده ۳۴ قانون اصل ۴۴ تصویب شد که ۲۰ درصد سهام ۷ پالایشگاه اصفهان، تبریز، لاوان، تهران، شیراز، کرمانشاه و بندرعباس از فهرست‌ شرکت‌های واگذار شده به سهام عدالت خارج شود تا به عنوان سهم ۲۰ درصدی دولت از ارزش فعالیت‌های پالایش نفتی توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران ارائه شود.

در دوره اختصاص سهام این شرکت‌ها به طرح توسعه سهام عدالت، سود مورد تقسیم مربوط به طرح توزیع سهام عدالت اعم از وصول شده و وصول نشده، به طرح توزیع سهام عدالت تعلق داشته و بابت اقساط مشمولین این طرح محاسبه می‌شود.

همچنین ۳۶ درصد سهام پالایشگاه امام خمینی و ۹ درصد سهام پالایشگاه آبادان بابت سهام جایگزین بند ۱ این تصویب‌نامه به طرحت توزیع سهام عدالت اختصاص می‌یابد.

سوال نهایی که در این زمینه وجود دارد درباره عملکرد مالی شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت در این مدت است. طبق آمار ارائه شده تا سال ۱۳۹۵، وضعیت سود سهام عدالت در این شرکت ها مطابق جدول زیر می باشد.

جدول وضعیت سود سهام عدالت مربوط به عملکرد سال مالی ۱۳۸۵ تا تاریخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۹–  (ارقام به میلیارد ریال)

در همین زمینه در آیین ساماندهی طرح سهام عدالت که در روز ۱۷ اسفند ماه سال ۹۵ برگزار شد، وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به اینکه بابت اختصاص سهام به مشمولان طی این ۱۰ سال هیچ وجهی از آنها دریافت نشد و سود سهام شرکت ها به خزانه واریز شد، گفت: تا پایان سال ۹۴ هم ۲۲ هزار میلیارد تومان سود به خزانه واریز شده است  و ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان هم برای امسال باید واریز شود وی تاکید کرد: بابت اقساط سهام عدالت واگذار شده به دولت ۲۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پرداخت شده است.

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور نیز در همین مراسم گفت: ارزش امروز این دارایی بیش از ۵۵ هزار میلیارد تومان است و این رقم تا سال ٩۶ به ١٠٠ هزار میلیارد تومان خواهد رسید که به معنای انتقال این میزان از دارایی دولت به مردم است.

مطابق با اظهارنظر های مسئولین، ارزش کنونی سهام عدالت به بیش از دو برابر ارزش اولیه ۱ میلیون تومانی خود رسیده است. اما هنوز ابهامات فراوانی در خصوص نحوه نظارت و مدیریت شرکت های ذیل سهام عدالت وجود دارد که نیازمند پاسخگویی و شفاف سازی در این زمینه است.