مسیر اقتصاد/ سیاست های کلی اصل ۴۴ در خرداد ماه ۱۳۸۴ ابلاغ گردید و از آن پس، خصوصی سازی شرکت های دولتی در کشور سرعت گرفت. یکی از عواملی که واگذاری شرکت ها را تسریع بخشید، سهام عدالت بود. سهام عدالت از ابتدای سال ۱۳۸۵ و به درخواست رئیس جمهور وقت و موافقت رهبری، در دستور قرار گرفت و در این قالب قرار بر این بود که سهام ۶۰ شرکت به ۶ دهک درآمدی اختصاص پیدا کند.
در اجرا اما هم در تعداد شرکت های واگذار شده تغییراتی حاصل شد و هم در افرادی که سهام عدالت به آن‌ها اختصاص پیدا کرد و به جای ۶۰ شرکت، در نهایت ۴۹ شرکت در سبد سهام عدالت قرار گرفت و به جای اختصاص این سهام به ۶ دهک درآمدی اول، سهام به سایر دهک ها هم اختصاص پیدا کرد.
دلیل به وجود آمدن عنوان «جاماندگان سهام عدالت»
در زمان تخصیص سهام عدالت، به دو دلیل به برخی از افرادی که جزو ۶ دهک ابتدایی بودند، سهام عدالت تعلق پیدا نکرد. اولین دلیل به کامل نبودن سامانه های اطلاعاتی کشور بازمی‌گردد که موجب گردید برخی از افرادی که جزو ۴ دهک بالای درآمدی بودند مشمول سهام عدالت شوند و برخی از افرادی که جزو ۶ دهک ابتدایی بودند، مشمول این سهام نشوند.
همان طور که در شکل زیر مشخص است، حداقل ۶۰ درصد از دهک بالای درآمدی هم جزو دریافت کنندگان سهام عدالت قرار گرفته اند و از آن طرف ۲۴ تا ۳۲ درصد از دهک های اول تا ششم جزو مشمولین سهام عدالت قرار نگرفته اند.
دومین دلیلی که موجب شده به برخی از افراد سهام عدالت تعلق نگیرد، عدم شناسایی نبوده است. برخی از افراد وجود داشته اند که در آن زمان جزو مشمولین سهام عدالت شناسایی شده اند اما یا برای آن ها دعوتنامه صادر نگردیده است یا با وجود صدور دعوتنامه، برای دریافت سهام مراجعه ننموده اند.
به گفته سخنگوی کانون شرکت های سرمایه گذاری استانی، جمعیت افرادی که کارت دریافت کرده اند بین ۱.۸ تا ۲ میلیون نفر است و مجموع افرادی که کارت و دعوت نامه دریافت کرده اند اما مراحل قانونی را طی نکرده اند نیز نزدیک به ۲ میلیون نفر است. بنابراین تعداد افرادی که دعوت نامه به دستشان رسیده است و افرادی که دعوت نامه برایشان صادر شده اما به دستشان نرسیده است چهار میلیون نفر است.
حدود ۱۲ میلیون نفر از دریافت سهام عدالت جامانده اند
در زمان تخصیص سهام عدالت، بر اساس آمار سرشماری سال ۸۵، جمعیت کشور در حدود ۷۰ میلیون نفر بوده است و با توجه به اینکه در نمودار بالا هم مشخص است، در ۶ دهک درآمدی ابتدایی، بین ۲۴ تا ۳۲ درصد از افراد از دریافت سهام عدالت محروم مانده اند؛ به طور میانگین ۲۸ درصد از جمعیت این ۶ دهک از دریافت سهام عدالت بازمانده اند.
با این اوصاف و با در نظر گرفتن جمعیت ۷۰ میلیونی در آن زمان و میانگین ۲۸ درصدی بازماندگان، نهایتا ۱۲ میلیون از افرادی که مشمول سهام عدالت بودند از دریافت سهام عدالت بازمانده اند.
این در حالی است که در رسانه ها و میان کارشناسان مختلف، عدد جاماندگان سهام عدالت 20 میلیون نفر اعلام می شود که برآورد اشتباهی به نظر می رسد. البته یک احتمال برای مطرح شدن این ۲۰ میلیون نفر وجود دارد و آن هم این است که تعداد افرادی که اکنون جزو ۶ دهک درآمدی اول جامعه محسوب می شوند و سهام عدالت ندارند، مورد محاسبه قرار گرفته باشد که این کار درست نیست، چون افرادی که در گذشته مشمول سهام عدالت بوده اند و جامانده اند با افرادی که مشمول نبوده اند، نباید در مدل برخورد یکسان باشند.
افرادی که در گذشته جزو مشمولین سهام عدالت بوده اند باید مشابه افرادی باشند که اکنون سهام عدالت دارند و از منافع آن اکنون باید منتفع شوند، اما افرادی که جدیدا به مشمولین سهام عدالت اضافه شده اند باید حداقل ۱۰ سال سهامشان در وثیقه دولت باشد تا به واسطه سودهای عملکرد آن ها، مبلغ این سهام تصفیه شود و پس از آن این افراد بتوانند از منافع آن بهره مند شوند.
در کنار تفاوت مطرح شده در خصوص مدل برخورد با جاماندگان و افرادی که جدیدا جزو ۶ دهک ابتدایی قرار می گیرند، باید این موضوع هم تعیین تکلیف شود که سهام عدالت یک بار در سال ۸۵ اجرا شده و تمام گردیده است یا اینکه قرار است هر چند سال یک بار این سیاست، مجددا اجرا و به افرادی که جزو ۶ دهک درآمدی هستند، سهام تعلق بگیرد.
منابع:
گزارش معاونت رفاه اجتماعي وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعي در خصوص مشمولين سهام عدالت (ارائه شده به کميسيون اقتصادی مجلس شورای اسلامي)
گزارش اعتماد با عنوان «جزئیات تخصیص سهام عدالت به ۲۰ میلیون جامانده»
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
