تلاش سیاستگذاران برای افزایش مناطق آزاد آن هم در شرایطی که مناطق فعلی آنطور که باید نتوانسته‌اند سرمایه‌گذاری جذب کنند، توجه‌ها را به سمت رانت احتمالی چنین مناطقی بیشتر کرده است. در این راستا فردین کریمی کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی در گفتگو با مسیر اقتصاد گفت: در دنیا مناطق آزاد به عنوان ابزاری برای اهداف مورد نظر احداث می‌شود. برای رسیدن به این اهداف مشوق‌هایی نیز در نظر گرفته می‌شود. این اهداف شامل افزایش تولیدات صادرات محور و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. مشوق‌های در نظر گرفته شده نیز بر همین اساس است.
تقریبا ۲ درصد از صادرات کشور مربوط به مناطق آزاد است
وی ادامه داد: در کشور از سال ۱۳۷۲ تاکنون آمارها نشان می‌دهد که در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفق عمل نشده است، در تولیدات صادرات محور نیز بسیار ضعیف عمل شده است. در حالی که تقریبا ۲ درصد از صادرات کشور مربوط به مناطق آزاد است.
کریمی افزود: مناطق آزاد دارای چالش‌های جدی است، به طور مثال، مدیریت این مناطق به صورت یکپارچه نیست، در واقع تعارض‌های مدیریتی در این مناطق بسیار زیاد است. زیرساخت‌های لازم و قانونی برای مناطق آزاد فراهم نبوده است. به طوری بعد از گذشت ۳۰ سال هنوز زیرساخت های بندری، خدماتی و اقتصادی برخوردار نیست.
هدف مناطق آزاد «محرومیت زدایی» است یا «توسعه صادرات»؟
این کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی اضافه کرد: در مناطق آزاد کشور بافت جمعیتی وجود دارد و این یکی از آسیب‌هایی که تقریبا وظیفه مناطق آزاد را به جای صادرات و جذب سرمایه‌گذاری خارجی به سمت محرومیت‌زدایی برده است. به طور کلی افزایش تعداد مناطق آزاد در کشور هیچ کمکی در افزایش تجارت کشور به خصوص در حوزه صادرات نمی‌کند.
کریمی بیان داشت: ممکن است در حوزه واردات بتواند به کشورکمک کند البته این خود از آسیب‌ها محسوب می‌شود چرا که مبادی واردات کشور به قدری است که بتواند کالاهای مورد نیاز کشور را تامین کند. در صورتی که مناطق آزاد باید در حوزه صادراتی احداث شود. از این منظر افزایش تعداد مناطق آزاد در کشور کار بسیار اشتباهی است، چرا که دولت توانایی ایجاد زیرساخت در این مناطق را ندارد و از طرف دیگر بخش خصوصی انگیزه کافی برای حضور در مناطق را به دلیل عدم وجود مشوق‌های جدی ندارد.
عملکرد ضعیف مناطق آزاد در حوزه صادرات
این پژوهشگر تجارت خارجی گفت: نکته دیگر مناطق آزاد در کشور در مناطق محرومی احداث شده‌اند، حتی مناطق جدید نیز در این مناطق هستند و امکانات از نظر نیروی انسانی متخصص و زیرساخت های مورد نیاز فراهم نیست. همچنین در کشور ثبات قوانین مناطق آزاد وجود ندارد و این مسئله فعالین اقتصادی را با مشکل مواجه کرده است. از این رو با این سازوکار افزایش تعداد مناطق آزاد برای کشور مضر است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط کنونی و وضعیت زیرساخت‌ها، عمده‌ترین منابع درآمدی در مناطق آزاد از طریق عوارض واردات گرفته می‌شود و جایگاه واردات تبدیل شده‌اند. در نتیجه احداث مناطق جدید به تولید کشور نیز کمک نمی‌کند و هیچ گونه توجیه اقتصادی برای کشور ندارد و کمکی به حوزه صادرات نیز نخواهد کرد.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
