شیوه «کسر در منبع» عامل کاهش شکاف مالیاتی در حقوق

مسیر اقتصاد/ مالیات بر حقوق کمترین سهم از میزان شکاف مالیاتی را دارد. این در حالی است که این پایه مالیاتی بیشترین سهم از درآمدهای مالیاتی بخش مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را دارد. بررسی ها نشان می‌دهد شیوه اخذ مالیات در این پایه مالیاتی که به شکل «کسر در منبع[۱]» است بر کاهش میزان شکاف در این مالیات موثر بوده است.

علل شکاف مالیاتی به صورت کلی و به تفکیک پایه‌های مالیاتی قابل بررسی است

برخی از علل مربوط به شکاف مالیاتی و فرار مالیاتی به صورت کلی بوده و بر همه پایه‌های مالیاتی اثرگذار است. عللی مانند فرهنگ مالیاتی، نرخ‌های مالیاتی بالا، نبود جرایم بازدارنده، قوانین و ساختار ناقص، تورم و وضعیت بی ثبات اقتصادی و… از سلسله علل کلی است.

به طور کلی در بخش اشخاص حقیقی، فارغ از پایه‌های مالیاتی، نحوه شناسایی مودیان مالیاتی حقیقی با چالش مواجه است و افرادی که به فعالیت‌های دلالی، واسطه‌گری و مشاغل غیررسمی می‌پردازند، می‌توانند به راحتی از پرداخت مالیات فرار کنند. کمبود و خلا قوانین و از طرفی ضعف نظام اطلاعاتی مالیاتی در شناسایی اینگونه افراد، موجب بروز شکاف مالیاتی گسترده از این ناحیه شده است.

البته بررسی‌های جزئی‌تر نشان می‌دهد شکاف مالیاتی در بخش مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی در ایران در مورد پایه‌های مالیاتی جزئی‌تر ذیل مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی دارای نتایج متفاوتی است. در این گزارش به طور خاص روی شکاف مالیات بر درآمد حقوق به عنوان یکی از زیربخش‌های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، بررسی صورت گرفته است.

شیوه اخذ مالیات حقوق موجب شکاف مالیاتی حداقلی شده است

مالیات بر حقوق از آنجایی که در هنگام پرداخت کسر می‌شود، کمترین میزان فرار مالیاتی را دارد و سهم شکاف مالیاتی این پایه مالیاتی تنها یک درصد است. از طرفی دیگر چون دریافت این نوع مالیات برای سازمان مالیاتی بسیار ساده و به صورت کسر در منبع (مالیات تکلیفی) است، بیشترین سهم از درآمدهای مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را دارد.

ساز و کار اخذ مالیات به صورت کسر در منبع به این صورت است که مالیات بر درآمد یا منبع مشمول مالیات، ابتدا محاسبه شده و در نقطه گلوگاهی و قبل از رسیدن درآمد یا منبع مالی به ذینفع درآمد، کسر شده و بدون نیاز به ارائه اظهارنامه و بدون وقفه به سازمان امور مالیاتی پرداخت می شود.

کاهش بار اداری و سهولت پرداخت مالیات با روش کسر در منبع

دلیل اینکه چنین ساز و کاری باعث کمترین شکاف مالیاتی می شود، آن است که فرآیند مرسوم سایر پایه های مالیاتی نظیر مالیات بر درآمد مشاغل برای ارائه اظهارنامه و امکان چانه زنی، وجود ندارد و حقوق مالیاتی قبل از تعلق به ذینفع اصلی وصول می شود. لذا باید تلاش نمود تا از این روش کارآمد به خصوص در شرایط ضعف اطلاعاتی، تا حد ممکن در سایر پایه های مالیاتی نیز استفاده شود.

این روش اخذ مالیات ذیل روش‌های پیش‌پرداخت مالیات قرار می‌گیرد و مزایای دیگری نیز دارد که عبارت است از:

• ایجاد یک منبع درآمد ثابت برای دولت
• افزایش پایه وصول مالیات
• کاهش بار مسئولیت ادارات مالیاتی
• سهولت پرداخت

آیا شکاف مالیاتی حقوق صفر می‌شود؟

روش پرداخت مالیات به شیوه کسر در منبع، باعث صفر شدن شکاف مالیاتی نشده است و امکان شکاف مالیاتی در این بخش همچنان وجود دارد. امکان ایجاد شکاف مالیاتی در بخش مالیات حقوق به این نحو است که حقوق افراد در قالب مزایا، هدایای غیرنقدی و هر مسیر معاف و یا غیرقابل رصد دیگر برای سازمان مالیاتی، منتقل و پرداخت شود. در این صورت این رویه به نفع اشخاص حقوق‌بگیر و به ضرر حقوق‌دهنده (عدم لحاظ هزینه قابل قبول مالیاتی) خواهد بود. در واقع هر چقدر مبالغ بیشتری به عنوان هزینه در طول سال مالیاتی، توسط اداره مالیاتی قبول شود، در نهایت مالیات مودی کمتر می شود.

در مورد هزینه ها باید گفت که در همه کسب و کارها این موضوع قابل توجیه است که برای کسب درآمد، به تحمل مخارجی در ارتباط با فعالیت شرکت نیاز است؛ ولی این نکته را باید توجه داشت که هزینه‌های انجام شده و ارائه شده به سازمان مالیات در خصوص مالیات‌ها، هنگامی پذیرفته می‌شود که کاملا مرتبط با فعالیت همان واحد تجاری باشد.

بسیاری از کارفرمایان برای اینکه سود واحد تجاری خود را کاهش دهند، به ارائه هزینه‌های مختلف صرف نظر از ارتباط آن‌ها با فعالیت‌های شرکت مبادرت می‌ورزند. از این رو سازمان مالیاتی برای شفاف سازی سودها و از بین بردن حساب‌سازی ها، در ماده ۱۴۷ و ماده ۱۴۸ قانون مالیات های مستقیم لیستی از هزینه‌های قابل قبول را ارائه نموده است.

استفاده از خلاهای قانونی برای پرداخت مالیات کمتر

سازمان امور مالیاتی برای جلوگیری از امکان فرار مالیاتی برای برخی از هزینه های قابل قبول، نصاب قرار می‌دهد و تنها هزینه ها را تا حد نصاب قبول می‌کند. بر این اساس برخی اشخاص برای پرداخت مالیات کمتر از خلا قانونی و اطلاعاتی استفاده کرده و اجتناب مالیاتی انجام می‌دهند.

سازمان مالیاتی برای جلوگیری از این شکاف مالیاتی باید بسترهای اطلاعاتی را تقویت کند. راه اندازی سامانه مودیان و استفاده از اطلاعات اشخاص ثالث در کاهش این نوع شکاف مالیاتی موثر خواهد بود.

پینوشت:

[۱] Tax Deducted at Source  )TDS)

انتهای پیام/ مالیات