مسیر اقتصاد/ مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران به تازگی گزارشی با عنوان «جایگاه ایران در دیپلماسی اقتصادی همسایگان» منتشر کرده است. در این گزارش ضمن بررسی عوامل ساختاری و کارگزاری شکل‌دهنده به جایگاه ایران در دیپلماسی اقتصادی همسایگان، نگرش کشورهای همسایه به توسعه تجارت با ایران مورد انتقاد قرار گرفته است.
انتقاد اتاق بازرگانی به اولویت قرار دادن تجارت با همسایگان
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در این گزارش ضمن تاکید بر اینکه کشورهای همسایه ایران تنها ۵ درصد در کل تجارت جهانی سهم دارند، نقش تصمیمات سیاسی را در این کشورها پر رنگ عنوان کرده و «اولویت قرار دادن تجارت با همسایگان» از سوی ایران را به طور جدی مورد انتقاد قرار داده است. در این گزارش تصریح شده است: «ایران تنها برای تعامل با ۵ درصد اقتصاد جهانی اولویت قائل شده است دولت‌های قاعده پذیر در شرایطی که ایران با هسته اقتصاد سیاسی بین‌المللی دچار تعارض و تنش می‌شود، نمی‌توانند پنجره فرصتی باشند.»
در انتهای گزارش نیز به مسئولین دیپلماسی اقتصادی کشور توصیه شده است به جای تمرکز بر همسایگان، نقش آفرینی در تجارت جهانی را در اولویت قرار دهند. در این زمینه در گزارش مذکور آمده است: «ایران همچون همسایگان کلیدی نیازمند نقش‌آفرینی در اقتصاد جهانی و در زنجیره‌های جهانی ارزش است. محیط همسایگی می‌تواند به عنوان بخشی از این راهبرد تلقی شود. تمرکز بر محیط همسایگی، به معنای تمرکز بر تنها ۵ درصد از اقتصاد جهانی و به بهای نادیده‌گرفتن ۹۵ درصد دیگر است.»[۱]
تجارت با همسایگان اولویت کشورهای توسعه یافته است
انتشار چنین گزارشی در ماه‌های ابتدایی کار دولت سیزدهم، که اولویت خود در دیپلماسی اقتصادی را توسعه تجارت با همسایگان اعلام کرده، نشان می‌دهد اتاق بازرگانی مخالف توسعه تجارت با همسایگان است.
این درحالیست که حتی در همین گزارش نیز حین بررسی سهم کشورهای مختلف از تجارت خارجی کشوری همچون ترکیه، تصریح شده است که کشورهای همسایه و منطقه سهمی بیش از ۷۰ درصد در تجارت خارجی این کشور دارند. این سهم در کشورهای توسعه یافته نیز تفاوت چندانی با ترکیه ندارد.
شروع فرآیند توسعه تجارت با تمرکز بر همسایگان
به طور کلی کشورها در زمان شروع فرآیند توسعه تجارت خارجی، کشورهای همسایه و منطقه را به طور جدی در اولویت قرار می‌دهند تا بتوانند از نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی به عنوان ابزاری برای توسعه سریعتر تجارت دوجانبه استفاده کنند. در عین حال تجربه کشورهای توسعه یافته نشان داده است هرچه کشورها فرآیند توسعه تجارت خارجی را بیشتر پیش می‌برند، از سهم کشورهای همسایه و منطقه کاسته نمی‌شود، بلکه اتفاقا توسعه تجارت دوجانبه با همسایگان در اغلب موارد سرعتی بیشتر از تجارت با کشورهای دورتر دارد.
این روند در کشورهایی همچون آلمان، به عنوان موتور تولید و تجارت در اتحادیه اروپا، آمریکا به عنوان قطب اقتصاد آمریکای شمالی و چین به عنوان قطب تجارت جهانی و منطقه شرق آسیا به وضوح نمایان است. این کشورها هرچند سهمی بالا در تجارت کشورهای دورتر دارند، اما سهم کشورهای همسایه و منطقه آن‌ها از تجارت خارجی بیشتر از ۷۰ درصد است.
چرا تجارت با همسایگان باید اولویت تجارت خارجی ایران باشد؟
درخصوص ایران علاوه بر موارد فوق، دو نکته دیگر نیز حائز اهمیت است؛ اول اینکه کشورهای غربی در طول سال‌های اخیر نشان داده‌اند که هیچ تمایلی برای توسعه تجارت با ایران ندارند؛ دوم اینکه سطح توسعه یافتگی صنایع در ایران به نحوی است که به جز منابع خام و معدنی، دیگر محصولات ایران به طور عمده در کشورهای دورتر خریدار ندارد و تنها کشورهای منطقه هستند که به دلیل نزدیکی به ایران از نظر توسعه یافتگی، پذیرای کالای ایرانی هستند.
بنابراین هرچند دولت سیزدهم در طول ماه‌های اخیر اقدام روبه جلویی در زمینه توسعه تجارت با همسایگان در دستورکار قرار نداده، اما لازم است در توسعه تجارت خارجی، همسایگان را در اولویت قرار دهد و برنامه‌های دیپلماسی اقتصادی را بر محور همسایگان طرح ریزی نماید.
پینوشت:
[۱] بانک اطلاعات پژوهشی اتاق ایران
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
