به گزارش مسیر اقتصاد رابطه سیاسی-اقتصادی چین و روسیه در بهترین حالت خود طی ۷۰ سال گذشته قرار دارد و نیازهای متقابل دو کشور به یکدیگر، در کنار اهداف مشترک در عرصه سیاست خارجی، می‌تواند مهم‌ترین تضمین برای بقای این پیوند باشد. با این حال، اوکراین نقطه‌ای است که می‌تواند به پیچیدگی روابط چین و روسیه بیفزاید و در ادامه موجب تغییرات مثبت یا منفی در روابط دو کشور گردد.
اشتراکات مبنایی، چین و روسیه را در کنار هم نگه داشته است
دولت چین از یک سو سرمایه لازم برای سرمایه‌گذاری و تکنولوژی مورد نیاز برای فروش به دیگر کشورها را در اختیار دارد و از سوی دیگر نیز اشتیاق روزافزونی به خرید نفت، گاز و سایر کالاهای مورد نیاز از خود نشان می‌دهد.
اقتصاد روسیه نیز، علی‌رغم مشکلات بسیار، با ارائه منابع طبیعی مورد نیاز چین، مکمل مناسبی برای اقتصاد این کشور است. مزیت منابع طبیعی روسیه در این است که می‌تواند از طریق خشکی و به واسطه خطوط لوله و خط آهن تامین شود و ضمن مصونیت از توقیف توسط ناوگان‌های دریایی خارجی که نقطه ضعف تامین انرژی از طریق دریاست، به چین برسد.
در صدر اشتراکات دو کشور در زمینه سیاست خارجی نیز می‌توان به مقابله با آمریکا و حرکت به سمت نظم جهانی جدیدی بدون نقش‌آفرینی موثر آمریکا در آن اشاره کرد. در همین راستا، دیپلمات‌ها و جریان‌های رسانه‌ای چین و روسیه مدت‌هاست که در حال تقویت روایت‌ها و نظریه‌های موازی در خصوص مزایای تغییر نظم آمریکایی هستند. رزمایش‌های نظامی مشترک نیز موید افزایش اعتماد به نفس دو کشور برای حرکت به سمت تغییر نظم فعلی است.
اوکراین و حضوری نسبتاً فعال در ابتکار «کمربند، راه» چین
از سال ۲۰۲۰ میلادی چین به بزرگترین شریک تجاری اوکراین تبدیل شد و به این کشور به چشم مرکزی مهم برای اجرای ابتکار «کمربند، راه» خود نگاه می‌کرد.
چین که ۱۴.۴ درصد از واردات اوکراین را تامین می‌کرد و مقصد ۱۵.۳ درصد از صادرات این کشور بود، شریک تجاری کلیدی اوکراین به حساب می‌آمد. مواد کشاورزی صادراتی اوکراین از جمله موارد حائز اهمیت برای چین در ارتباط تجاری با اوکراین بود. در نیمه اول سال ۲۰۲۱ حجم تجارت کشاورزی میان دو کشور به نسبت مدت مشابه در سال گذشته ۳۳ درصد رشد را تجربه کرد. اوکراین از سال ۲۰۱۳ فروش ذرت به چین را آغاز کرد و در سال ۲۰۱۹ با تامین بیش از ۸۰ درصد ذرت وارداتی چین، به بزرگترین تامین‌کننده ذرت چین تبدیل شد.
همچنین در سال ۲۰۱۳، سازمانی شبه نظامی از چین موسوم به «بینگتوآن» طی قراردادی ۱۰۰،۰۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی اوکراین را برای کشت محصولات کشاورزی و پرورش خوک برای مدت ۵۰ سال اجاره کرد. گفتنی است اوکراین از حدود ۴۲ میلیون هکتار زمین قابل کشت برخوردار است.
اوکراین به زمین سوخته چین برای رسیدن به اروپا شبیه شده است
با اجرایی شدن ابتکار «کمربند، راه» در سال ۲۰۱۳، اوکراین، به عنوان قطب ترانزیت و بازاری مناسب برای کالاها، اهمیت تازه‌ای برای چین پیدا کرد. بر خلاف روسیه، چین توافق تجاری اوکراین و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ را به چشم فرصتی برای گسترش طرح جاده ابریشم جدید خود، موسوم به ابتکار «کمربند، راه»، می‌دید.
در همین راستا، در سال ۲۰۱۸ مرکز تجارت و سرمایه‌گذاری ابتکار «کمربند، راه» در شهر کیف راه‌اندازی شد و شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری در بنادر اوکراین را آغاز کردند. شرکت دولتی چینی «COFCO» به عنوان شرکت تجاری فعال در حوزه کشاورزی، ۵۰ میلیون دلار در ماریوپُل (Mariupol)، که امروز منطقه جنوبی استان خودمختار دونتسک محسوب می‌شود، سرمایه‌گذاری کرد. گفتنی است این شهر به واسطه حضور نیروهای اوکراینی، در روزهای آغازین حمله روسیه به اوکراین، بمباران شده و در ادامه، نیروهای روس کنترل آن را در اختیار گرفته‌اند.
در سال گذشته، رئیس جمهور اوکراین، ولادیمیر زلنسکی، ضمن امضای قراردادی برای همکاری توسعه زیرساختی با چین، مشتاقانه اعلام کرد که با ادغام ابتکار «کمربند، راه» چین و ابتکار «ساخت‌وساز عظیم» اوکراین، کشورش می‌تواند پل ورود چین به اروپا باشد. با این حال، بر اساس سند شورای حقوق بشر ملل متحد که خواستار تحقیق مستقلی از رفتار دولت چین با اویغورها شده بود، اوکراین امضای خود را پس گرفت. با ادامه دخالت‌ها و اعمال برخی تحریم‌ها از سوی آمریکا علیه شرکت‌های چینی حاضر در اوکراین، ارتباط دو کشور روند کاهشی خود را آعاز نمود.
آیا اتفاق بعدی، تصرف تایوان توسط چین خواهد بود؟
بسیاری از کارشناسان ضمن تاکید بر ماهیت صلح‌طلب چین کمونیست، هرگونه ایده‌ای مبنی بر اینکه درگیری‌ها در اوکراین مقدمه حمله‌ای از سوی چین به تایوان است را رد می‌کنند. آن‌ها معتقدند که روسیه کمتر از چین به آمریکا و اقدامات این کشور اهمیت می‌دهد، در حالی که سران چین بیش از دوستی با روسیه به مواجهه با آمریکا می‌اندیشند.
در جریان حمله روسیه به اوکراین و انضمام شبه‌جزیره کریمه به خاک خود در سال ۲۰۱۴، چین با قطعنامه شورای امنیت در خصوص بحران اوکراین مخالفت کرد و غرب را نیز بیش از روسیه به ایجاد توطئه و مداخله نظامی در تنش‌ها متهم نمود. با این حال، چین هیچ‌گاه انضمام شبه‌جزیره کریمه به روسیه را به رسمیت نشناخت و از همان زمان تلاش کرد تا تجارت خود با اوکراین را برقرار نماید.
اما آنچه مسلم است، این است که مقامات حزب کمونیست به دقت در حال وارسی اتفاقات اوکراین و واکنش آمریکا هستند و برخورد منفعلانه آمریکا در مقابل روسیه می‌تواند چین را نیز دیر یا زود به سمت عملی کردن صحبت‌های خود در خصوص تایوان سوق دهد.
واکنش چین به تحریم‌های غرب علیه روسیه چیست؟
در جریان نشست شورای امنیت در ۲۵ فوریه ۲۰۲۲ پیرامون اوکراین، چین به همراه هند و امارات متحده عربی، سه کشوری بودند که به پیش‌نویس قطعنامه علیه روسیه رأی ممتنع دادند.
در خصوص تحریم‌ها نیز چین از منتقدین تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه مقامات رسمی، بانک‌ها و شرکت‌های روسی بعد از سال ۲۰۱۴ بوده و با تسهیل دسترسی روسیه به یوآن و استفاده از آن به جای دلار در پرداخت‌ها، به کاهش آسیب‌پذیری روسیه در برابر تحریم‌ها کمک نموده است.
کارشناسان معتقدند در جریان تنش فعلی نیز اگر آمریکا دست به تحریم‌های بیشتری بزند و دسترسی بانک‌های روسی به سیستم پرداخت بین‌المللی و سوئیفت را قطع کند، چین و روسیه ممکن است شبکه پرداخت جایگزینی را با هدف به چالش کشیدن سلطه دلار، طراحی کنند.
منابع:
– آنچه چین درباره جنگ احتمالی در اوکراین می‌اندیشد؛ اکونومیست، ۲۰۲۲.
– اوکراین: پل در حال سوختن چین برای رسیدن به اروپا، دیپلمات، ۲۰۲۲.
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
