مسیر اقتصاد/ همان‌گونه که در گزارش قبل اشاره شد یکی از محصولات راهبردی و گران قیمت صنعت نفت و گاز کشور، گاز مایع است که سالانه در حدود ۱۰ میلیون تن از آن در ایران تولید می‌شود. اما با توجه به نحوه مصرف آن می‌توان گفت که همچنان برای این حامل انرژی ارزشمند در کشور برنامه‌ریزی کلان و دقیقی وجود ندارد.
کاهش ۵۰۰ میلیون دلاری واردات با افزایش تولید پروپیلن از گاز مایع
مصرف به عنوان سوخت و توسعه زنجیره ارزش دو رویکرد استفاده از گاز مایع
شکل زیر رویکردهای مختلف در راستای توسعه و مصرف گاز مایع را نشان می‌دهد:
با توجه به شکل بالا در حالت کلی دو نگاه «مصرف به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها در جهت توسعه زنجیره ارزش» و «مصرف به عنوان سوخت در بخش‌های مختلف» برای فرآورده‌های نفتی وجود دارد. گاز مایع علاوه براینکه به عنوان خوراک در واحدهای پتروشیمی به مصرف می‌رسد، در دنیا در سه بخش خانگی، حمل و نقل (اتوگاز) و صنایع به عنوان سوخت استفاده می‌شود.
شکل زیر روند مصرف جهانی گاز پروپان و بوتان (اجزای تشکیل دهنده گاز مایع) در بخش‌های مختلف تا افق ۲۰۳۰ میلادی را نشان می‌دهد [۱]:
مصرف گازمایع در بخش حمل و نقل (اتوگاز) در کشورهای ترکیه و کره‌جنوبی به شدت توسعه داده شده است اما در حالت کلی بخش خانگی بیشترین سهم را از مصرف گاز مایع جهان به خود اختصاص داده و بعد از آن واحدهای پتروشیمی در جایگاه دوم قرار دارند. مطابق شکل بالا مشخص است که سهم مصرف گاز پروپان به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی به شدت در حال افزایش است.
«هیدروژن زدایی» و «کراکر بخار» دو فرآیند پتروشیمی مصرف کننده گاز مایع
یکی از اهداف مهم در توسعه زنجیره ارزش گاز مایع در دنیا علاوه بر تولید محصولات راهبردی همچون پروپیلن، ایجاد حداکثر ارزش افزوده در سبد محصولات تولیدی است. در این راستا دو فرآیند اصلی صنعت پتروشیمی جهت مصرف خوراک گاز مایع «تولید الفین‌ها از طریق فرآیند هیدروژن زدایی» و «کراکر بخار[۲]» است که به ترتیب خوراک گاز پروپان و بوتان (برشی از گاز مایع) و گاز مایع مصرف می‌کند.
در ادامه این فرآیندها معرفی خواهند شد:
- با توجه به بازار جهانی خوب مشتقات پروپیلن، تولید این ماده یکی از اهداف اصلی در زنجیره ارزش گازمایع به شمار می‌رود. از طرفی یکی از فرآیند‌های مستقیم تولید پروپیلن، استفاده از فرآیند هیدروژن‌زدایی پروپان یا همان PDH[۳] است. در این فرآیند گاز پروپان (برشی از گاز مایع) تبدیل به پروپیلن می‌شود.
- مشابه فرآیند PDH برای خوراک پروپان، می‌توان گاز بوتان (برشی از گاز مایع) را در فرآیند هیدروژن زدایی بوتان یا BDH به بوتادین تبدیل کرد. این محصول در صنعت لاستیک سازی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- یکی دیگر از مصارف گاز مایع در صنعت پتروشیمی، استفاده از آن به عنوان خوراک در فرآیند کراکر بخار برای تولید محصولات متنوع الفینی است. فرآیند کراکر بخار بر خلاف فرآیند PDH دارای محصولات متنوعی است که بسته به نوع خوراک ورودی درصد تولید آن‌ها متغیر خواهد بود.
شکل زیر روند افزایشی مصرف گاز پروپان و بوتان (اجزای تشکیل دهنده گاز مایع) در واحدهای مختلف پتروشیمی را نشان می‌دهد [۴]. نکته مهمی که از شکل برداشت می‌شود رشد بیشتر مصرف گاز پروپان در واحدهای پتروشیمی PDH است:
۴ مزیت تولید پروپیلن
در گزارش قبل اشاره شد که توسعه زنجیره ارزش گاز مایع منجر رهایی از تحریم خام فروشی گازمایع و تولید محصول راهبردی پروپیلن می‌شود. ضمن اینکه تولید پروپیلن مزایایی همچون «ایجاد ارزش افزوده»، «صرفه جویی ارزی»، «افزایش درآمد دولت» و «اشتغالزایی» را درپی خواهد داشت.
به عنوان نمونه براساس محاسبات انجام شده برای ایران، تولید پروپیلن به جای خام فروشی پروپان تولید شده از گاز مایع، نزدیک به ۱۷۰ میلیون دلار از نیاز وارداتی ایران را می‌کاهد و درآمد دولت را به ازای هرتن تولید پروپیلن، بیش از۵۰ دلار نسبت به خام فروشی افزایش می‌دهد. ضمن اینکه ایجاد یک واحد ۵۰۰ هزار تنی پروپیلن نزدیک به ۱۰ هزار شغل جدید ایجاد می‌کند. لذا در کشور باید توجه ویژه‌ای به توسعه واحدهای پتروشیمی مصرف کننده گاز مایع شود.
پینوشت:
[۱] موسسه آماری و تحلیلی آی اچ اس مارکیت
[۲] Steam craker
[۳] Propane dehydrogenation (PDH)
[۴] همان
انتهای پیام/ انرژی
