مسیر اقتصاد/ دیپلماسی پارلمانی ظرفیتی برای دستیابی به اهداف راهبردی سیاست خارجی کشور محسوب می‌شود، و مهم‌ترین ابزار آن گروه‌های دوستی پارلمانی است. از آنجا که روابط بین پارلمانی میان دو کشور همسایه ایران و عراق ضرورتی مضاعف دارد، جدیت بیشتر در گروه دوستی پارلمانی ایران و عراق می‌تواند رافع برخی ابهامات و نگرانی ها در رابطه میان دو کشور باشد.
به‌طور مثال برخی پروژه‌های ملی یا فراملی ایران موجب شده است نمایندگان پارلمان عراق در مصاحبه‌های خود درباره این طرح‌ها موضع منفی بگیرند. تلاش در جهت رفع نگرانی طرف مقابل در این مواقع ویژه، یکی از وظایف گروه‌های دوستی پارلمانی است که بر تقویت دیپلماسی اقتصادی تأثیر غیرمستقیم دارد. در ادامه به دو مورد از این نگرانی‌ها پرداخته می‌شود که فعال شدن دیپلماسی پارلمانی می‌توانست در رفع ابهامات و ارتقای روابط دوجانبه، مفید واقع شود.
نقش گروه دوستی پارلمانی در تسریع ساخت راه آهن شلمچه-بصره
پروژه راه آهن شلمچه بصره، یکی از مواردی است که موجب نگرانی نمایندگان کمیسیون خدمات و سازندگی مجلس عراق بوده است. تعارض طرح راه آهن شلمچه بصره با برخی منافع داخلی طرف عراقی، تعدادی از دست اندرکاران حمل و نقل عراق را به موضع‌گیری منفی کشانده است.
یکی از بهانه‌های مطرح شده در این باره، تعیین خطوط مرزی دو کشور است. وزارت حمل و نقل عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد تا وزارت خارجه عراق اجازه ندهد، از سوی آنان امکان واگذاری زمین برای ساخت این خط آهن، وجود ندارد.[۱]
بهانه دیگر، تأثیرگذاری منفی این طرح بر توسعه و محوریت بندرگاه فاو است. سرکوت شمس الدین نماینده پارلمان عراق در مصاحبه‌ای، موضع گیری تندی نسبت به پروژه اتصال خط آهن شلمچه بصره داشت و سیاستمداران عراقی را متهم به دادن امتیاز به کشورهای همسایه برای دستیابی به منافع جناحی کرد. وی گفت اقلیت حاکم نمی‌خواهند پروژه های بزرگی مانند فاو ساخته شود و به همین دلیل دست به اجرای پروژه شلمچه بصره زده‌اند.[۲] حال آنکه نخست وزیران عراقی بارها به جایگاه و اهمیت اجرای پروژه مذکور تأکید کرده‌اند.
نمونه بالا، لزوم برقراری روابط بین پارلمانی از طریق گروه‌های دوستی را به خوبی نشان می‌دهد. اعضای این گروه در مجلس شورای اسلامی باید از پارلمان مقابل بخواهند مواضع روشن و یکسویی در رابطه با طرحهای مورد توافق طرفین اتخاذ کند و در صورت امکان با برقراری روابط نزدیک، نگرانی‌های طرف مقابل را رفع کنند و تا جای ممکن از رسانه‌ای شدن اختلافات بین دو کشور جلوگیری نمایند.
چالش طرح انتقال آب به ارومیه و خطر کم آبی استان دیاله
یکی دیگر از موارد خاصی که موجب برخی نگرانی‌ها در پارلمان عراق شد، طرح انتقال آب رود زاب به دریاچه ارومیه است. جابجایی آب در داخل مرزهای ایران و کاهش حجم آب انتقالی به عراق موجب شد وزارت منابع آبی این کشور، در آگوست ۲۰۲۰ طی بیانیه‌ای ایران را به نقض قوانین بین المللی متهم کند.
چندی بعد، سلام الشمری ریاست کمیسیون کشاورزی مجلس عراق در مصاحبه‌ای خواستار اقدام سریع دولت این کشور برای «اطمینان از جریان مداوم آب از ایران» شد و خطر این محدودیت را برای کشاورزی استان دیاله و در نتیجه خشکسالی احتمالی گوشزد کرد.[۳]
گرچه طرح انتقال آب به ارومیه مخالفتی با قوانین بین المللی پذیرفته شده توسط ایران ندارد، اما انفعال فعلی موجود در گروه‌های دوستی پارلمانی و توجیه نشدن نمایندگان پارلمان عراق در چنین مواردی از سوی گروه دوستی ایران و عراق، حکمت وجود این گروه‌ها را زیر سؤال می‌برد.
نقش گروه دوستی پارلمانی ایران و عراق در رفع نگرانی های متقابل
روشن است نادیده گرفتن سوال نمایندگان عراقی و رها کردن این موضوع بدون پاسخ مشخص در رسانه‌ها، راه مناسبی برای حل مشکلات طرفین نیست. در این میان، روابط گروه‌های دوستی پارلمانی باید به نحوی باشد که در رفع ابهامات طرف مقابل به کمک کشور بیاید.
ایران باید نگرانی نمایندگان عراق درباره پروژه‌های انتقال آب را با تعامل سازنده برطرف کند یا دست کم از این نگرانی به عنوان اهرم جلب منافع ملی بهره ببرد. در حال حاضر برخی توافقنامه‌ها بین دو کشور ایران و عراق منعقد شده که مسئولین عراقی مدعی‌اند این توافقات به نفع کشور عراق نیست و از اجرای آن امتناع می‌کنند. به طور مثال عراق اجرای موافقتنامه مربوط به کشتیرانی در اروند رود را پیگیری نمی‌کند، چون در فضای رسانه‌ای این کشور، موافقتنامه فوق خلاف منافع ملی عراق معرفی می‌شود. موضوع انتقال آب می‌تواند ابزاری برای مطالبه گری از نمایندگان عراقی درباره این دست نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران باشد.
پینوشت:
[۳] پایگاه اطلاع رسانی پارلمان عراق
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
