مسیر اقتصاد/ سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) نهادی است که در سال ۱۹۶۰ با هدف هماهنگی و یکسان سازی سیاست های نفتی در میان کشورهای عضو ایجاد شد. سیاست محدودیت عرضه نفت، مدت هاست توسط اوپک جهت جلوگیری از کاهش قیمت نفت به کار گرفته شده است و در حال حاضر نیز این مسئله با همکاری برخی دیگر از کشورها از جمله روسیه تحت نام اوپک پلاس در حال پیگیری است.
شکست اوپک و اوپک پلاس در جلوگیری از کاهش قیمت نفت
اوپک پلاس نیز از سال ۲۰۱۶ با اضافه شدن ۱۰ کشور غیر عضو تشکیل شد و توانست در حدود نیمی از تولید نفت دنیا را در اتحاد خود جای دهد؛ اما این نهاد هم نتوانسته است از افت شدید قیمت نفت از بالای ۱۰۰ دلار در سال های اخیر به زیر ۵۰ دلار جلوگیری کند.
تولید روزانه اوپک با در نظر گرفتن محدودیت های عرضه و همچنین تحریم فروش نفت ایران و ونزوئلا در حدود ۳۰ میلیون بشکه نفت است. با اضافه شدن ۱۰ کشور غیر عضو این سازمان ازجمله روسیه، بحرین، مکزیک و آذربایجان، میزان تولید اوپک پلاس به حدود ۴۵ میلیون بشکه در روز می رسد.
یکی از مهمترین دلایل اینکه کارآمدی اوپک را زیر سوال می برد این است که علیرغم اینکه محدودیت هایی را برای تولید در میان اعضای خود در نظر می گیرد اما این قواعد به طور معمول مورد تخطی نیز قرار گرفته است.
همچنین حتی اگر کشور های عضو پایبند به توافقات و محدودیت های اعلامی این سازمان باشند، هیچ تعهدی وجود ندارد که نیم دیگری از تولیدکنندگان نفت دنیا و در راس آن ها آمریکا در جهت پر کردن خلا ناشی از کاهش عرضه کشورهای اوپک پلاس اقدام نکنند.
رفتار فعالانه اوپک زمینه ساز ایجاد تحول در معادلات بازار نفت
تاکنون رفتاری که از سازمان اوپک مشاهده شده است، رفتاری منفعلانه در خصوص بازار نفت بوده است؛ در حالی که با توجه به حجم پایین مصرف داخلی نفت در کشور های عضو، ظرفیت بالایی برای استفاده هرچه بیشتر این نفت از طریق پالایشگاه و پتروپلایشگاه وجود دارد.
همانطور که در نمودار زیر مشاهده می شود، مجموع تولید نفت کشورهای عضو اوپک ۲۹.۳ میلیون بشکه در روز و میزان مصرف داخلی نفت آن ها ۸.۸ میلیون بشکه در روز است که به طور متوسط، معادل ۳۰ درصد از نفت تولید شده در بین اعضای اوپک است. شایان ذکر است که به دلیل تحریم فروش نفت کشورهای ایران و ونزوئلا، افت محسوسی در تولید نفت اوپک که پیش از این در حدود ۳۴ میلیون بشکه نفت بوده است، به وجود آمده است.
اقدامات هوشمندانه پیش روی اوپک برای تعدیل قیمت نفت
در حال حاضر ظرفیت پالایشی اسمی کشورهای عضو اوپک در حدود ۱۱.۲ میلیون بشکه در روز است. درحالی که در یک بازه میان‌مدت و بلندمدت، می توان برای ارتقا سهم فعلی ظرفیت پالایش از تولید نفت اوپک از ۳۰ درصد به اعداد ۴۵ و ۷۰ درصدی و رسیدن به مقادیر حدودی ۱۵ و ۲۵ میلیون بشکه در روز برنامه ریزی کرد.
درواقع اوپک و در ابعاد کوچکتر هر یک از کشورهای تولیدکننده نفت می توانند با رویکردی فعالانه و با افزایش ظرفیت پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی خود، نقش مثبتی در اقتصاد خود و همچنین، آینده بازار نفت ایفا کنند اما چیزی که تاکنون از آن ها مشاهده شده است رفتار منفعلانه و صرفا مدیریت عرضه نفت است.
نقش ایران در اوپک چه می تواند باشد؟
رویکرد غلطی که بعضا از طرف برخی از کشورهای تولیدکننده نفت اتخاذ می شود، متاسفانه همان رویکردی است که کشورهای فاقد منابع نفت و گاز تبلیغ می کنند و آن هم استفاده روزافزون از انرژی های تجدید پذیر و کنار گذاشتن منابع پراهمیت نفت و گاز است.
با توجه به اینکه ریاست دوره‌ای هیئت عامل اوپک در سال ۲۰۲۱ بر عهده آقای امیرحسین زمانی‌نیا از کشور ما نیز قرار گرفته است، می توان به رویکرد های فعالانه در این زمینه که متضمن منافع کشورهای تولید کننده نفت از جمله ایران قرار بگیرد، بیش از پیش امیدوار بود.
هیئت عامل رکن اجرایی اوپک است و هدایت اداره امور سازمان، اجرای تصمیم‌های نشست، بررسی و اتخاذ تصمیم درباره گزارش‌های ارائه‌شده از سوی دبیرکل، ارائه گزارش‌ها و توصیه‌ها به نشست وزارتی، تنظیم بودجه سازمان برای هر سال تقویمی و تقدیم آن به نشست وزیران برای تصویب و… از عمده وظایف آن است.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
