به گزارش مسیر اقتصاد ضریب جینی شاخصی است که با توجه به آن می‌توان به میزان نابرابری در جامعه پی برد. افزایش ضریب جینی به معنی افزایش نابرابری است و اندکی تغییر در توزیع درآمد تاثیر به سزایی بر فقر در جامعه می‌گذارد. طی سال‌های گذشته در بنگلادش به دلیل نبود یک نظام مالیاتی عادلانه ضریب جینی افزایش پیدا کرده است.
شیوع بیماری کرونا نیز باعث شده است که نابرابری درآمدی و فقر افزایش پیدا کند. بر اساس مطالعات موسسه توسعه بنگلادش با گسترش بحران کرونا ۱۶.۴ میلیون نفر به تعداد فقرا افزوده شده است.
رشد اقتصادی به تنهایی نابرابری را کاهش می دهد؟
به نظر می‌رسد که افزایش رشد اقتصادی نیز تاثیر چندانی در وضعیت افراد کم‌درآمد نخواهد داشت. مطابق یک نظریه اقتصادی منافع رشد اقتصادی و افزایش درآمد ملی، تنها به ۵ درصد ثروتمند می‌رسد و ۹۵ درصد باقی مانده سود چندانی نمی‌برند. حتی در بعضی از موارد سهم آن‌ها از منافع اقتصادی کاهش یافته است. همچنین تا سال ۲۰۱۵، پنج درصد ثروتمند ۱۲۱ برابر ثروتمندتر از پنج درصد فقیر بودند که بی شک بحران کرونا این اختلاف را افزایش داده است.
مالیات ابزار اصلی کاهش نابرابری
عواملی که از اوایل دهه ۱۹۵۰ تا اواخر دهه ۱۹۷۰ در کشورهای توسعه یافته به کاهش نابرابری درآمدی کمک کرد، امروز می‌تواند نکات مفیدی برای مواجهه با بحران نابرابری کنونی داشته باشد.
ابزار اصلی کاهش نابرابری مالیات است. مالیات ابزاری است که توانایی دولت برای انجام مسئولیت‌های خود مانند کاهش نابرابری در جامعه را فراهم می‌کند. علاوه بر آن مالیات باعث افزایش پاسخگویی دولت‌ها و تقویت دموکراسی نیز می‌شود.
اتکا بیش از حد به مالیات بر مصرف اقدامی نادرست
نظام مالیاتی در بنگلادش بیشتر به مالیات بر مصرف (مالیات بر ارزش افزوده) و عوارض‌های واردات و سایر عوارض‌‌ها وابسته است؛ حدود ۶۰ درصد از درآمدهای مالیاتی. در کشوری که بخش قابل توجهی از جمعیت آن در فقر شدید هستند، دستمزد حقیقی در حال کاهش و نابرابری در حال افزایش است، چنین نظام مالیاتی مبتنی بر مالیات بر مصرف فقط باعث افزایش ناعدالتی در جامعه می‌شود.
در بنگلادش مالیات‌های مستقیم تنها حدود ۳۰ درصد کل درآمدهای مالیاتی را تشکیل می‌دهد که مالیات بر درآمد یک سوم آن است (۱۰ درصد کل درآمدهای مالیاتی). در این کشور تنها ۲ درصد مردم مالیات بر درآمد پرداخت می کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهد ۴۰ میلیون نفر در این کشور مشمول مالیات بر درآمد می‌شوند اما فقط ۴ میلیون نفر در لیست مالیات بر درآمد هستند و از این تعداد تنها ۶۰ درصد اظهارنامه مالیاتی ارائه می‌کنند.
به همین دلیل افزایش نابرابری درآمدی باعث افزایش تمرکز ثروت شده است. تحقیقات سال ۲۰۱۹ پیش بینی می کند که در پنج سال آینده بنگلادش سومین کشور در رشد سریع تعداد افراد ثروتمند را در جهان خواهد داشت.
لزوم افزایش سهم مالیات بر درآمد به جای مالیات بر مصرف
در مالیات بر مصرف (مالیات بر ارزش افزوده) درآمد حاصل از سود سهام و عایدی سرمایه معاف می‌شوند اما در مالیات بر درآمد چنین اتفاقی نمی‌افتد. بنابراین مالیات بر مصرف بیشتر منجر به افزایش نابرابری می‌شود. با وجود این سهم مالیات بر درآمد در سال‌های گذشته در بنگلادش کمتر از ۱۰ درصد درآمدهای مالیاتی بوده است. بر اساس اصول عدالت مالیاتی سهم مالیات بر درآمد و نرخ مالیات بر درآمد افراد با درآمد بالا باید افزایش یابد.
پژوهش‌های اخیر در دنیا خواستار افزایش مالیات‌های مستقیم هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه شده‌اند. از طرفی با گسترش این ایده سوالاتی در مورد عدالت در مالیات بر درآمد و ثروت مطرح می‌شود که آیا این طرح‌ها منصفانه و عادلانه است؟ جواب این است که تاریخ بنگلادش نشان می‌دهد که اختلاف طبقاتی و نابرابری شدید به یک واقعیت پذیرفته شده غم انگیز برای جامعه تبدیل شده است.
اصلاحات ساختاری نظام مالیاتی برای افزایش مالیات ثروتمندان
نسبت درآمدهای مالیاتی بر تولید ناخالض داخلی بنگلادش در سال مالی ۱۹-۲۰۱۸ حدود ۹.۳ درصد بوده است که این عدد بسیار کمتر از میانگین کشورهای درحال توسعه (۱۵ درصد) است. اصلاحات مالیاتی در سه دهه اخیر تغییر چندانی ایجاد نکرده است؛ این اصلاحات تنها امکان انباشت بیشتر ثروت را به ثروتمندان داده است.
مشکل اصلی در ساختار نظام مالیاتی است. نظام مالیاتی نیاز به اصلاحات اساسی برای افزایش درآمدهای مالیاتی دارد تا منابع لازم برای کاهش نابرابری و مبارزه با فقر فراهم شود. روش افزایش مالیات‌ها تنها افزایش مالیات بر درآمد نیست؛ مالیات بر ثروت ثروتمندان (مالیاتی سالانه برای تمام دارایی های فرد) نیز موضوعی است که مورد توجه قرار دارد. بدون شک ثروتمندان نیز همه تلاش خود را برای جلوگیری از چنین اقداماتی انجام می‌دهند، اما مالیات بر ثروت به موضوعی تبدیل شده است که بیشتر شهروندان در بنگلادش و حتی در سراسر جهان از آن صحبت می‌کنند. این امر می تواند مخالفت ثروتمندان را بی اثر کند.
مالیات بر ثروت مکمل افزایش مالیات بر درآمد
توماس پیکتی اقتصاددانی است که با کتاب سرمایه در قرن بیست یکم خود باعث گسترش ایده مالیات بر ثروت شده است. پیکتی ادعا می‌کند که افزایش نابرابری درآمد و ثروت به یک بحران بزرگ در کشورهای پیشرفته تبدیل شده، به همین دلیل او مالیات سالانه ثروت را پیشنهاد می‌کند.
باید در نظر داشت که مالیات بر درآمد یا مالیات بر مصرف به تنهایی نمی‌تواند تراکم ثروت و نابرابری را کاهش دهد. ثروتمندان باید مالیات زیادی پرداخت کنند؛ نه تنها نرخ‌های مالیاتی بالا برای درآمد، بلکه مالیات بر ثروت نیز ضروری است. این امر به بنگلادش کمک می‌کند تا علاوه بر کاهش نابرابری با افزایش درآمدهای مالیاتی نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی را هم بهبود بخشد.
مالیات بر ثروت که از تمام دارایی های افراد اخذ می‌شود ابزار خوبی برای کاهش نابرابری و افزایش عدالت اجتماعی در بنگلادش خواهد بود. باید در نظر داشت که افزایش نابرابری‌های درآمدی و ثروتی منشا بسیاری از نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی است و حتی می‌تواند ظرفیت رشد اقتصادی را با چالش روبرو کند.
منبع: وب‌سایت thefinancialexpress
انتهای پیام/ اقتصاد بین الملل
