مسیر اقتصاد/ نرخ ارز در ایران از ابتدای سال ۱۳۹۷ روندی صعودی به خود گرفت و بعد از نوسانات متعدد، از پایین تر از ۴ هزار تومان تا بالای ۳۲ هزار تومان در روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا افزایش یافت. این افزایش ۸ برابری در کمتر از ۲ سال دلایل متعددی داشت که بخشی از آن مربوط به کاهش توان اثرگذاری دولت در بازار درپی کاهش فروش نفت و همچنین مشکلات در بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی بود؛ اما بسیاری از کارشناسان بانک مرکزی را نیز در این زمینه مقصر می‌دانند.
انتخابات آمریکا در یک روز نرخ ارز ایران را ۲۵ درصد کاهش داد
پس از اعلام نتایج غیررسمی انتخابات آمریکا که حاکی از انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهوری آینده این کشور بود نیز نرخ ارز در بازار ایران به سرعت روندی نزولی طی کرد و در عرض کمتر از چند ساعت، دست کم ۲۵ درصد کاهش یافت.
این روند نزولی در ادامه به دلیل مقاومت بانک مرکزی و پایین نیامدن نرخ ارز نیمایی و همچنین نرخ ارز صرافی‌های تحت نظارت بانک مرکزی، در روزهای اخیر متوقف شده است؛ اما همچنان این سئوال پابرجاست که چرا نتیجه انتخابات آمریکا می‌تواند تا این میزان نوسان در نرخ ارز ایران ایجاد نماید؟
عرضه و تقاضا چگونه نرخ ارز را تعیین می‌کنند؟
به طور معمول در همه کشورها واردکنندگان کالا تقاضاکننده ارز خارجی هستند و صادرکنندگان نیز عرضه کننده ارز محسوب می‌شوند. دولت‌ها نیز در صورت بهره‌مندی از منابع صادراتی همچون نفت خام، گاز و مواد معدنی، امکان نقش آفرینی در بازار ارز را دارند. از این رو در دیگر کشورها تقاطع عرضه و تقاضا در بازار ارز، مستقل از اینکه دولت در آن نقش دارد و یا اینکه ندارد، به یک قیمت تعادلی منجر می‌شود.
در دیگر کشورها به طور معمول خرید و فروش ارز و یا به تعبیر بهتر «دلالی ارز» یک شغل محسوب نمی‌شود؛ چراکه مردم عادی و سرمایه‌دارانی که با صادرات و واردات سر و کاری ندارند، اساسا خریدار ارز نیستند و بازرگانان نیز از طریق سازوکارهای مشخص اقدام به عرضه و یا تقاضای ارز در بازار می‌کنند.
در این شرایط اگر افرادی بخواهند بدون نیاز وارداتی، اقدام به خرید و فروش گسترده ارز نمایند و از این طریق کسب سود کنند، به سادگی از طریق نظارت سیستمی بانک مرکزی بر بازار ارز و همچنین نظارت سیستمی نظام بانکی بر گردش مالی اشخاص، شناسایی می‌شوند و حاکمیت علاوه بر وضع جریمه مالی، به سرعت از ایجاد اختلال در روند عادی بازار ارز جلوگیری می‌کند.
در ایران دلالان نرخ ارز را تعیین می‌کنند
اما در ایران بازار ارز به جز واردکنندگان و صادرکنندگان، بازیگران دیگری نیز دارد؛ سوداگرانی که باهدف کسب سود از محل خرید و فروش ارز به این بازار آمده‌اند و از قضا نقشی اساسی در تعیین قیمت ارز در ایران دارند.
در شرایطی که بانک مرکزی ایران نظارت سیستمی بر جریان گردش ریال اعمال نمی‌کند و نظام مالیاتی نیز از سود مخرب کسب شده حاصل از خرید و فروش ارز مالیات اخذ نمی‌کند، سوداگران توانسته‌اند بخش عظیمی از خرید و فروش بازار ارز را به خود اختصاص دهند و عملا بازرگانان را به حاشیه برانند.
در این شرایط مدیریت بازار ارز و تعیین قیمت به دلالانی سپرده شده است که تنها به فکر کسب سود بیشتر از افزایش قیمت ارز هستند و هزینه این شرایط را، به دلیل اثرگذاری گسترده نرخ ارز بر تورم داخلی، عموم مردم می‌پردازند.
نوسانات شدید بازار ارز نشانه حضور گسترده دلالان و سوداگران
شاهد این مدعی نوسانات گسترده‌ای است که در طول سال‌های اخیر در بازار ارز ایران رخ داده است. چنانچه نرخ ارز در یک کشور حاصل از تقاطع عرضه و تقاضای واقعی باشد، اخبار خارجی و داخلی نمی‌تواند اثری مانند نوسان ۲۵ درصدی در یک روز بر بازار ارز داشته باشد. چنین شرایطی تنها زمانی ممکن است که از طرفی بخش عمده معاملات از سوی دلالان صورت بگیرد و از طرف دیگر این دلالان باشند که در غیاب سیاستگذار اصلی، قیمت را در بازار تعیین می‌کنند.
اثرپذیری عرضه و تقاضای واقعی از اخبار و تحولات بین‌المللی و داخلی به مرور زمان نمایان می‌شود و دامنه آن نیز به مراتب کمتر از نوسانات کنونی بازار ارز ایران است.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
