مسیر اقتصاد/ بحران کسری بودجه در کنار افزایش شدید فاصله طبقاتی وضعیت اقتصادی کشور را نگران‌کننده‌تر از قبل کرده است. برخی از مسئولان و کارشناسان با بهانه قرار دادن رکود اقتصادی، دریافت مالیات را راه حل مناسبی برای تامین منابع کشور نمی‌دانند؛ درحالیکه در چند سال اخیر بیشترین بهره را از وضعیت نابه‌سامان اقتصادی کشور، طبقه ثروتمند و فعالیت‌های غیرمولد برده‌اند و در نتیجه باید مالیات را از این طبقات دریافت کرد. سود سپرده های کلان یکی از اصلی‌ترین و بزرگترین منابع ثروت معاف از مالیات در اقتصاد کشور است که به بهانه تورم و خروج سرمایه مصون مانده است.
ضرورت اخذ مالیات از ثروتمندان در شرایط رکودی اقتصاد
دیدگاه رایجی که بین مسئولان و برخی کارشناسان وجود دارد آن است که نتیجه از افزایش مالیات، کاهش رشد اقتصادی خواهد بود. این تصور علاوه بر این که در مورد ایران به دلیل توسعه‌نیافتگی نظام مالیاتی به خصوص در مورد مالیات بر ثروت نادرست است، به طور عمومی نیز با تردید جدی مواجه است.
این گزاره اخیرا توسط نوبلیست اقتصاد در سال ۲۰۱۹ مورد تردید قرار گرفته و حتی رد شده است. آبیجیت بانِرجی در این باره گفته است: رشد اقتصادی با کاهش مالیات افزایش پیدا نمی‌کند بلکه با افزودن بر قدرت خرید مردم بالا می‌رود. چون سرمایه‌گذاری به رشد تقاضا حساس است و واکنش نشان می‌دهد، این ادعا که کاهش مالیات‌ها باعث تقویت و رشد سرمایه‌گذاری می‌شود افسانه‌ای است که بیزینس‌من‌ها (ثروتمندان) ساخته‌اند.
لذا دریافت مالیات، به خصوص از ثروتمندان، برخلاف تصور عمومی می‌تواند موتور محرکه رشد و تولید باشد. این اقدام در شرایطی که کشور با کسری بودجه و دشواری تامین منابع روبروست، بیش از پیش فوریت و ضرورت دارد.
تشدید کسری بودجه و چشم‌انداز نگران‌کننده اقتصاد کشور
ارقامی که در مورد کسری بودجه کشور پیش از شیوع بیماری کرونا اعلام می‌شد، در حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بود. با شیوع بیماری کرونا دولت اعتبارات ویژه‌ای برای مقابله با این بیماری اختصاص داد. از طرف دیگر کسب و کارها با رکود عمیقی مواجه شدند و این مسئله نیز درآمدهای مالیاتی دولت را کاهش داد. لذا رقم کسری بودجه بالاتر از پیش‌بینی قبلی و در حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
چشم‌انداز آینده شرایط کشور نشان می‌دهد که حداقل در کوتاه‌مدت (یک تا سه سال آینده) نمی‌توان به تامین منابع بودجه از طریق درآمدهای نفتی امید داشت. از سوی دیگر درآمدهایی نظیر فروش اموال و شرکت‌های دولتی با سختی اجرا مواجه است و با خالی کردن دست دولت، درآمد پایداری را نیز نصیب آن نمی‌کند. فروش اوراق نیز راهکار دیگری است که ثمره آن بدهکار کردن دولت‌های بعدی و به تاخیر انداختن بحران و تورم است.
ثروتمندان کمتر از سایر اقشار از اوضاع بد اقتصادی آسیب دیده‌اند
راهکار دیگری که از دیرباز به کمک ملت‌های فاقد منابع طبیعی آمده، درآمدهای مالیاتی است. در شرایط کنونی کشور که رکود حاکم است، بهترین فرصت برای حرکت به سمت اصلاح نظام مالیاتی و دریافت مالیات از فعالیت‌های غیرمولد و ثروتمندان پدید آمده که در بلندمدت نیز به نفع اقتصاد کشور است.
تورمی که در چند سال اخیر به شکل افسارگسیخته گریبان اقتصاد کشور را گرفته، برای همه مردم به صورت یکسان عمل نکرده است؛ بلکه صاحبان ثروت و دارایی کمترین ضربه را از آن خورده‌اند و اقشار کم‌درآمد فشار بیشتری را تحمل کرده‌اند.
لزوم ادای دین ثروتمندان به بستر ایجاد ثروتشان
از سوی دیگر ثروتمندان، ثروت و درآمد خود را در فضای اقتصادی حاکم بر کشور که کمترین سهم را برای مالیات بر ثروت (به طور میانگین حدود ۵ درصد) داشته، بدست آورده‌اند. منابع و زیرساخت‌های عمومی بیش از همه در اختیار ثروتمندان و برخی فعالیت‌های غیرمولد، که معاف از مالیات بوده‌اند قرار داشته است. در واقع بستر رشد و کسب ثروت ثروتمندان، فضای عمومی اقتصاد جامعه بوده است که دینی را بر گردن ثروتمندان می‌گذارد.
نظام مالیاتی کشور تاکنون این دین و حق را از ثروتمندان به طور صحیح مطالبه نکرده است. اما اکنون که شرایط ویژه‌تری بر اقتصاد ایران عارض شده، وقت ادای دین ثروتمندان به اقتصاد کشور و جلوگیری از فعالیت‌های غیرمولد فرا رسیده است.
۹۰ درصد سپرده های کلان بانکی در اختیار ۴ درصد ابرثروتمند
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین منابع ثروتِ ثروتمندان سود سپرده های کلان بانکی است. به گفته دکتر سبحانیان معاون اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ۹۰ درصد از حجم سپرده های اشخاص حقیقی، متعلق به چهار درصد جمعیت کشور است.[۱]
سالانه بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سود سپرده به سپرده های کلان بانکی پرداخت می‌شود. این سپرده ها با ضمانت حاکمیت، از نظام بانکی سود قطعی بدون مالیات و بدون ریسک و حتی بالاتر از نرخ رسمی، دریافت می‌کنند.
مالیات بر سود سپرده های کلان راهکار فوری و مجرب جهانی
دولت می‌تواند با وضع مالیات بر سود سپرده های کلان بانکی بخش قابل توجهی از کسری بودجه را جبران کند و درآمد بدست آمده را در راه توانمند نمودن سمت تقاضا در اقتصاد کشور و به طور خاص انجام پروژه‌های عمرانی و زیرساختی به کار گیرد. اجرای این مالیات به شفافیت اقتصادی و کاهش نرخ بهره نیز کمک میکند و قابلیت اجرای ساده و سریع را دارد.
در کشورهای دیگر نیز در پی شیوع کرونا و حتی با وجود نرخ بهره حقیقی منفی، مالیات بر سود سپرده های کلان دریافت می‌شود. به عنوان نمونه، همزمان با شیوع همه‌گیری کرونا ویروس در روسیه، مالیات بر سود سپرده توسط رئیس جمهور این کشور اعلام شد. این مالیات از سود سپرده کسانی که ارزش سپرده پایه آنها بیش از یک میلیون روبل معادل ۱۳ هزار دلار یا بیشتر باشد دریافت خواهد شد.
تورم بالا و نرخ بهره حقیقی منفی بهانه‌ای غیرقابل قبول است
برخی معتقدند وضع مالیات بر سود سپرده های کلان بانکی با وجود تورم بالا و نرخ بهره حقیقی منفی منطقی نیست. در پاسخ به این شبهه باید گفت تورم برای کل اقتصاد و به خصوص برای تولید به همراه ریسک وجود دارد و در همین شرایط بخش‌های تولیدی مالیات پرداخت می‌کنند. علاوه بر این سپرده های کلان با نرخ های غیررسمی و بالاتر، سود بدون ریسک و تضمین شده دریافت می‌کنند و با این شرایط مالیات نگرفتن از آنها منطقی نیست.
بنابراین دولت باید با وضع مالیات بر سود سپرده های کلان بانکی به عنوان یکی از بزرگترین منابع معاف از مالیات به کاهش فاصله طبقاتی، رونق تولید و تامین منابع بودجه کمک کند. اهمال در این تصمیم تبعات جبران ناپذیری نظیر تورم را در پی خواهد داشت.
پینوشت:
[۱] خبرگزاری ایمنا، کدخبر: ۴۱۸۷۳۷
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
سلام
اینکه از سود سپرده های کلان بانکی مالیات گرفته شود منجر به این خواهد شد که نقدینگی از بانک ها خارج بشود و انگیزه های سوداگرانه شکل بگیرد و به بازار های دیگر حمله کند .
مالیات از سپرده های بانکی بیشتر در کشورهایی توسعه یافته ای که توانسته اند تورم را مهار کنند اثربخش می باشد ، نه در ایران که تورم ۴۰ % دارد .