مسیر اقتصاد/ گمرک جمهوری اسلامی ایران، مرجع اصلی اطلاعات بخش تجارت خارجی کشور است. این سازمان در سال‌های اخیر با انتشار به هنگام آمار واردات و صادرات کالا به صورت روزانه و ماهانه و با جزئیات متعدد، گامی موثر در جهت عمل به قانون جریان آزاد اطلاعات و افزایش خدمت رسانی به مردم برداشته است.
هرچند در آمار منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی همچنان حلقه‌های مفقوده متعددی وجود دارد که نیازمند شفاف سازی بیشتر و بهبود نحوه آماردهی است، اما در مجموع در طول سال‌های اخیر عملکرد گمرک در زمینه انتشار آمار تجارت خارجی نسبت به سایر دستگاه‌ها مثبت ارزیابی می‌شود.
توقف چندماهه انتشار برخط آمار تجارت خارجی از سوی گمرک
با وجود این، از ابتدای سال جاری عملکرد گمرک در زمینه انتشار آمار تجاری بسیار محدود شده است. به طور خاص از اواسط تیرماه سال جاری گمرک اجرای پروژه «انتشار برخط اطلاعات تجارت خارجی» را به طور کامل متوقف نموده است. گمرک در راستای اجرای این پروژه به طور روزانه اطلاعات مربوط به ۲۰ کالای عمده در واردات، صادرات و ترانزیت خارجی کشور را در دسترس عموم قرار می‌داد.
علاوه بر این در آمارهای ماهانه که به طور دقیق تر و با تفکیک کدهای تعرفه، گمرک و کشور طرف مبادله، به ارائه آمار واردات و صادرات ایران می‌پرداخت، بارگذاری جداول آماری به طور کامل متوقف گردیده و تنها به بارگذاری یک گزارش مختصر یک صفحه‌ای شامل مجموع صادرات و واردات کشور اکتفا شده است.
به این ترتیب اکنون تنها آماری که از تجارت خارجی ایران به صورت ماهانه منتشر می‌شود، مجموع صادرات و واردات ایران است؛ و حتی تفکیک صادرات غیرنفتی در دسته بندی «میعانات گازی»، «گاز طبیعی»، «محصولات پتروشیمی» و «سایر کالاها» نیز از گزارش یک صفحه‌ای ماهانه گمرک حذف شده است.
عقبگرد گمرک در شفاف سازی و سالم سازی اقتصاد کشور
اطلاع رسانی آمارهای ماهانه صادرات و واردات کشور به تفکیک کدهای تعرفه، مبادی وارداتی و صادراتی و کشورهای طرف مبادله، یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته از سوی گمرک در راستای اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بوده است.
از این رو توقف این امر یک عقبگرد در عملکرد گمرک جمهوری اسلامی در زمینه شفاف سازی و سالم سازی اقتصاد کشور محسوب می‌شود.
دلیل توقف انتشار آمار تجارت خارجی چیست؟
آمار تجارت خارجی گمرک، یکی از منابع مفید در تحلیل شرایط ایران در این عرصه و بررسی وضعیت بازار هریک از کالاهای وارداتی و صادراتی کشور است. از این رو عدم انتشار آمار تجاری کشور در ماه‌های اخیر مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفته است.
با وجود این، روابط عمومی گمرک جمهوری اسلامی در اواسط شهریور ماه در واکنش به این اعتراضات، بیانیه‌ای صادر کرد و با تأکید بر تهیه آمار تجارت خارجی طبق روال سابق، دلیل عدم انتشار عمومی این آمارها را «تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران و افزایش تلاش‌ها برای ایجاد فشار و اعمال محدودیت بیشتر در حوزه تجارت خارجی به خصوص صادرات کالاهای غیرنفتی» عنوان کرد. در این بیانیه از صاحبنظران، کارشناسان و اصحاب رسانه درخواست شده است ضمن «درک موقعیت و شرایط حساس کنونی» با گمرک جمهوری اسلامی در این زمینه همراهی نمایند.[۱]
عدم شفافیت اطلاعات واردات و صاردات به سود کیست؟
تحریم‌های آمریکا سابقه‌ای بسیار طولانی مدت دارد و مربوط به سال جاری نیست. سابقه عملکرد گمرک نیز نشان می‌دهد تحریم‌ها هیچگاه مانعی برای انتشار برخط آمار تجارت خارجی نبوده است. اقدامات اخیر آمریکا در زمینه تحریم ایران نیز از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ آغاز شده و تا پیش از شروع سال جاری اثرات آن‌ها بر اقتصاد و تجارت خارجی ایران نمایان شده است و اکنون دیگر برنامه تحریمی جدیدی برای محدود نمودن تجارت ایران قابل تصور نیست. از این رو در بازه زمانی کنونی، اعمال محدودیت‌ها و تحریم‌های آمریکا نمی‌تواند یک دلیل منطقی برای توقف روند انتشار آمار تجاری باشد.
علاوه بر این چنانچه آمریکا بخواهد به آمار تجارت خارجی ایران دسترسی پیدا کند، به طور قطع آمارهایی که گمرکات دیگر کشورها از تجارت با ایران منتشر می‌کنند، بهترین مرجع آماری برای این کشور است.
در شرایط کنونی تنها اشخاصی از عدم انتشار آمار تجاری سود می‌برند که یا با وجود دریافت دلار ۴۲۰۰ تومانی، از واردات کالاهای متعهد شده سرباز زده‌اند و یا از روند صادرات کالا به عنوان پوششی برای خروج سرمایه بهره می‌برند. بنابراین لازم است گمرک جمهوری اسلامی هرچه سریعتر روند انتشار مجدد آمارهای روزانه و ماهانه از تجارت خارجی را از سر بگیرد و با شفاف سازی در این زمینه، از سودجویی این عده جلوگیری نماید.
پینوشت:
[۱] خبرگزاری فارس کد خبر: ۱۳۹۸۰۶۱۷۰۰۰۲۹۰
انتهای پیام/ تجارت و ارز
با سلام ترانزیت بخش اقتصادی و بسیاری سیاسی روابط خارجی و حاکمیتی کشور ما است که طی سه دهه گذاشته بقدری اهمیت آن بالا رفته که در دستکاههای مرتبط با تجارت خارجی نظیر گمرک، بنادر و دریانوردی و راه و شهر سازی دفاتر اداره کلی ایجاد شده است. با علم بانکه در دنیای امروز بحث راجع اهمیت و کاربرد آمار در تصمیم گیری مدیران دوجانبه تجارت خارجی و ترانزیتی دیگر خیلی بدیهی شده ! این نوسان مرتب آمارهای مستمر سالانه و فصلی و ماهانه ترانزیتی و .... بجز بی اعتبار کردن بیشتر کشور و سر در گمی کارشناسان و مدیران و اساتید چه معنایی دارد! آنهم در مهمترین سازمان مرجع تجارت خارجی و ترانزیت کشور! با آنهمه اهمیت جایگاهی همه جانبه خدادادی ترانزیتی کشور و فراری دادن مشتریان خارجی و بازار کار داخلی آن. این جانب هیات علمی دانشگاه هستم و بحث ترانزیت را در ۳۰ سال پیش در کشور و جهان مطالعه و ایجاد کرده و پارسال هم ساعتها این بحث را با کارشناس محترمی در دفتر ترانزیت گمرک مطرح کرده بودم. ۹-۹-۱۳۹۹ دکتر باورصاد