مسیر اقتصاد/ هفته گذشته شدت گرفتن مذاکرات برجامی نمایندگان ایران و فرانسه، که پس از حضور وزیر خارجه ایران در اجلاس گروه ۷ در دستور کار قرار گرفته بود، خوش بینی‌هایی را در زمینه دستیابی به یک توافق جدید در زمینه اجرای برجام موجب شد. اما در نهایت به دلیل عدم جذابیت پیشنهاد طرف مقابل برای ایران، زیاده‌خواهی‌های طرف فرانسوی و همچنین مانع تراشی‌های آمریکا، هیچ توافقی حاصل نشد و ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی را عملیاتی کرد.
تلاش گسترده اروپایی‌ها برای جلوگیری از کاهش تعهدات برجامی ایران
اما تحولات هفته گذشته نشان داد طرف‌های اروپایی از کاهش تعهدات برجامی ایران نگرانند و در تلاشند تا از این روند جلوگیری نمایند.
پیشنهاد فرانسه در این زمینه اعطای یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد یورویی در قالب سازوکار اینستکس به ایران و همچنین فراهم کردن امکان فروش نفت در بازه‌ای محدود بود. در صورت عملیاتی شدن این پیشنهاد نیز ایران امکان فروش نفت به اروپا را نداشت و تنها می‌توانست به فروش محدود نفت به خریداران آسیایی خود ادامه دهد؛ و علاوه بر این فرانسه با اعطای یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد یورویی، امکان فروش محصولات شرکت‌های خرد اروپایی به ایران را فراهم می‌کرد.
اجرای تعهدات برجام در قبال «فروش محدود نفت» منطقی نیست
هدف ایران از انعقاد توافق هسته‌ای با کشورهای ۱+۵، تنها فروش محدود نفت و اخذ خط اعتباری برای باز شدن مسیر واردات از اروپا نبوده است؛ حتی فراهم شدن امکان تبادلات بانکی نیز به معنی برآورده شدن تمامی انتظارات ایران از این توافق نیست.
انتظار ایران از توافق هسته‌ایT عادی شدن روابط تجاری بین شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های غیر آمریکایی بوده است تا در یک محیط بانکی و تجاری به دور از ریسک تحریم، بتوانند به تبادل کالا و خدمات و همکاری در زمینه تولید مشترک محصولات بپردازند. بنابراین پیشنهاد خط اعتباری در کنار فروش محدود نفت، فاصله بسیار زیادی با انتظارات ایران دارد.
نکته دیگر اینکه اعطای خط اعتباری ۱۵ میلیارد یورویی فرانسه بیش از آنکه به سود ایران باشد، به نفع شرکت‌های فرانسوی و اروپایی است که محصولات خودشان را در شرایط رکودی اقتصاد اروپا، به بازار پرسود ۸۰ میلیون نفری ایران صادر نمایند. ضمن اینکه مبلغ ۱۵ میلیارد یورو در مقایسه با درآمدهای نفتی سالانه ایران و همچنین نیاز اقتصاد ایران به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی، بسیار ناچیز است و اثر قابل توجهی نخواهد داشت.
شروط گسترده فرانسه برای ایران
از طرف دیگر این پیشنهاد فرانسه بدون پیش شرط مطرح نشده و درخواست فرانسه از ایران به مراتب بیش از عدم اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجامی و یا حتی اجرای کامل این تعهدات از سوی ایران بوده است.
بر اساس آنچه رسانه‌های غربی مطرح کرده‌اند، مواردی همچون بازگشت کامل به اجرای تعهدات برجام، تصویب مقررات مالی کارگروه اقدام مالی(FATF)، پذیرش محدودیت‌های بیشتر از برجام در برنامه هسته‌ای و همچنین شروع مذاکرات در زمینه‌های موشکی و منطقه‌ای، از جمله درخواست‌های فرانسه از ایران برای اخذ مجوز فروش محدود نفت و ایجاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد یورویی بوده است.
فاصله گام‌های برجامی ایران کوتاه‌تر و کاهش تعهدات ملموس‌تر می‌شود؟
حال و پس از به نتیجه نرسیدن مذاکرات، ایران با برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی در زمینه تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای، به طرف اروپایی ۲ ماه دیگر مهلت داد که با پیشنهاداتی عملیاتی تر، از تداوم این روند جلوگیری نماید.
در این زمینه باید توجه داشت که آنچه آمریکا از فشار حداکثری بر اقتصاد ایران مد نظر داشته، تا جای ممکن عملیاتی شده و در حال حاضر تحریم‌های کور و بی فایده اشخاص و نهادها از سوی دولت آمریکا، به خوبی نشان دهنده دست خالی آنها در جنگ تحریمی با ایران است. از این رو اکنون ایران می‌تواند با دستی پر در مذاکرات برجامی با اروپا حاضر شود و از آنجا که گذشت زمان در عمل به سود ایران است، الزامی به پذیرش شروط متعدد طرف مقابل وجود ندارد.
بنابراین پیشنهاد می‌شود برای اثبات هرچه بیشتر اهتمام ایران در تحقق منافع بین‌المللی، گام‌های کاهش تعهدات برجامی با سرعت و جدیت بیشتری در دستور کار قرار گیرد. به طور خاص کاهش زمان اجرای گام‌ها به یک ماه و حرکت به سمت بخش‌هایی همچون محدودیت در بازرسی‌های آژانس و افزایش کمیت و کیفیت غنی سازی، از جمله مواردی است که لازم است در دستور کار طرف ایرانی قرار بگیرد. آنچه مسلم است اینکه هرچه ایران با قدرت بیشتری گام‌های خود را بردارد، از جسارت و گستاخی طرف مقابل کاسته می‌شود.
نکته مهم دیگر اینکه در این زمینه باید از ارسال هرگونه پیام که حکایت از عدم جدیت ایران دارد، خودداری شود. به طور خاص تأکید چندباره رئیس جمهور و وزیرخارجه ایران مبنی بر تمایل به بازگشت به تعهدات برجامی، به منزله اطمینان خاطر دادن به دشمن است و باید از آن خودداری شود. علاوه بر این ایران باید به طور قاطع بر عدم مذاکره درخصوص دیگر حوزه‌ها غیر از توافق برجام، تأکید کند و به طرف‌های غربی نشان دهد تا زمانی که آنچه از برجام مد نظر ایران است، به طور کامل حاصل نشود، هیچ مذاکره دیگری درکار نخواهد بود.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
