مسیر اقتصاد/ طبق برخی از دسته‌بندی‌ها، نظارت بانکی را می‌توان به دو دسته نظارت تطبيقی و نظارت مبتنی بر ریسك دسته‌بندی كرد.
نظارت تطبيقی عبارت است از تطبيق عمليات بانكی با ضوابط و مقررات تعيين شده برای فعاليت بانكی و به عبارتی رعایت مقررات توسط بانك و واحدهای تابعه آن. شيوه نظارت مبتنی بر ریسك نیز بر بررسی كيفيت مدیریت بانك‌ها و همچنين ارزیابی موقعيت مالی آن ها، با استفاده از تجزیه و تحليل نسبت ها تأكيد دارد و به عنوان رویكرد بالا به پایين معرفی می‌گردد.
در سیستم نظارت بانكی آلمان، ترکيبی از اقدامات فوق به کار گرفته می‌شود؛ که شامل بازرسی مستقيم، تحليل گزارش‌های حسابرسی و گزارش‌های ارسال شده از بانک‌ها و تحليل آزمون‌های استرس می‌باشد. همه‌ساله در ۳۱ اکتبر، بانک مرکزی یک برنامه نظارت سالانه را ارائه می‌دهد که براساس سه مورد پروفایل ریسک، اهميت مؤسسه برای ثبات بازارهای مالی و موارد ضروری پيش روی مؤسسات مالی، تنظیم شده است. این برنامه برای بررسی به بافين ارائه می‌شود تا آن را مرور کرده و در نهایت، برنامه در ۱۵ دسامبر هر سال نهایی می‌شود.
فرآیند نظارت موثر بر نظام بانکی در آلمان
نظارت بانکی در آلمان توسط نهادی عمومی و مستقل با نام «بافین» با همکاری بانک مرکزی انجام می‌شود. در واقع اغلب امور اجرایی نظارت شامل مميزی مؤسسات و نظارت غيرحضوری را بانک مرکزی انجام می‌دهد و بافين را از نتایج آن ها مطلع می‌کند؛ در نهایت این نهاد تصميمات لازم را اتخاذ و اعلام می‌کند.
بافين و بانک مرکزی یک فرآیند نظارت بر ریسک مؤسسات ایجاد کرده‌اند که بر اساس آن، پروفایل ریسک هر مؤسسه مطابق با چهار نوع ریسک و سه نوع ثبات سيستمی توسط بانک مرکزی مشخص می‌شود و نتایج آن به منظور تصميم‌گيری نهایی به بافين فرستاده می‌شود.
این فرآیند تأثير بسزایی در هدایت مؤثر نظارت بر مؤسسات مالی دارد. البته بانک مرکزی نقش خود را در این فرآیند بر اساس گزارش مؤسسات انجام می‌دهد. همه مؤسسات ملزم هستند که هر سال یک فرآیند داخلی برای تعيين تمام موارد ریسک و ظرفيت تحمل ریسک مؤسسه یعنی ظرفيت تعيين، ارزیابی، کنترل و اطلاع رسانی این ریسک‌ها را ایجاد کنند و نتایج این تحليل را برای بررسی مسئولان نظارتی بفرستند. بر اساس این گزارش‌ها، پروفایل ریسک هر مؤسسه را بانک مرکزی مشخص می‌کند و نتایج آن به منظور تصميم‌گيری نهایی به بافين فرستاده می‌شود. البته تهيه پروفایل ریسک مؤسسات کوچک‌تر مثل بانک‌های تعاونی و پس‌انداز براساس تحليل آماری اطلاعات موجود انجام می‌شود.
آزمون استرس برای نظارت بانکی در آلمان
علاوه بر بازرسی مستقيم و تحليل گزارش‌های ارسال شده از بانک‌ها، یكی از روش‌هایی که برای بررسی ریسک‌های مؤسسات به کار می‌رود و در تكميل امور نامبرده انجام می‌شود، تحليل آزمون‌های استرس است.
بانک مرکزی انواع مختلفی از آزمون‌های استرس پایين به بالا و بالا به پایين را انجام می‌دهد؛ که مسائل مختلفی نظير ریسک توانایی پرداخت، ریسک نقدینگی و مسائل ثبات سيستمی را پوشش می‌دهد و نتایج این آزمون‌ها به طور منظم در جلسات مسئولان نظارتی و همينطور در ملاقات‌های مسئولان نظارتی با مؤسسات منتخب ارائه شده و مورد بحث قرار می‌گيرد.
از طرف دیگر از ویژگی‌های مهم قانون بانكداری آلمان این است که روش‌های نظارت و محدوده و نحوه تعيين نسبت‌های سرمایه احتياطی و نقدینگی به تفصيل بيان شده است.
جای خالی نظارت بانکی هوشمندانه در ایران
در ایران و در سیستم نظارتی بانک مرکزی، جای این نوع از روش‌های نظارت بسیار کم‌رنگ است و بانک مرکزی بیشتر از روش‌های نظارت تطبیقی استفاده می‌کند و عملیات بانک‌ها را با ضوابط و مقررات تعیین شده تطبیق می‌دهد؛ البته که در این نوع نظارت نیز بسیار ضعیف عمل می شود.
بنابراین برای بهبود سیستم نظارتی بانک مرکزی باید از تجربه کشورهای موفق در این زمینه استفاده نمود. یکی از الگوهای نظارتی کشور آلمان است که در آن از انواع روش‌های نظارتی مبتنی بر ریسک استفاده می شود.
بانک مرکزی باید به عنوان نهاد ناظر، با استفاده از این روش‌ها میزان ریسک فعالیت موسسات مالی و میزان تحمل ریسک آن ها را مشخص کند و پروفایل ریسک مشخصی را برای هر موسسه ایجاد نماید و با توجه به پروفایل ریسک موسسات، تصمیمات لازم را در خصوص هر موسسه اتخاذ نماید که این امر، منجر به بهبود فعالیت نظارتی بانک مرکزی می‌شود.
منابع:
۱- Banking Act of the Federal Republic of Germany (Kreditwesengesetz, KWG).
۲- Germany:Basel Core Principles for Effective Banking Supervision Detailed Assessment of Observance, 2011.
۳- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بررسی سیستم نظارت بانکی در کشورهای منتخب
انتهای پیام/ نظام مالی
