مسیر اقتصاد/ هفته گذشته اجلاس «گروه ویژه اقدام مالی» موسوم به FATF در پاریس برگزار شد. بر اساس بیانیه پایانی این اجلاس، تعلیق اقدامات متقابل علیه ایران، برای ۴ ماه دیگر تمدید شد.
گروه ویژه اقدام مالی، به ابتکار کشورهای گروه ۷ و به منظور مبارزه با پولشویی راه اندازی شده است. از سال ۲۰۰۱ میلادی و پس از وقوع حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر در آمریکا، این نهاد فعالیت خود را در زمینه مبارزه با تأمین مالی تروریسم آغاز نموده است؛ اما فعالیت اصلی آن از سال ۲۰۱۰ توسعه یافته است.
تمامی شواهد گواه بر این است که فعالیت این سازمان در طول نزدیک به دو دهه اخیر، هیچ دستاوردی در کاهش پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تررویسم در پی نداشته است و پدیده پولشویی در تمامی کشورهای غربی عضو این نهاد، ریشه دوانده است.
داستان FATF و ایران از چه زمانی آغاز شد؟
ایران از سال ۲۰۰۷ میلادی در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی قرار گرفت و از سال ۲۰۰۹ میلادی این نهاد به طور رسمی خواستار اقدامات متقابل کشورها در تعاملات مالی با ایران شد.
از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶ میلادی و به مدت ۷ سال ایران در لیست سیاه FATF قرار داشته است. اما مصادف بودن این مدت با تحریم های آمریکا و کشورهای اروپایی علیه ایران، موجب شده بود عملا ایران هیچ ارتباط مستقیمی با نظام دلاری و همچنین بانک های بزرگ غربی نداشته باشد و بنابراین بودن یا نبودن در لیست سیاه FATF نیز در عمل تفاوتی برای ایران نداشت.
اجرای برنامه اقدام FATF به معنی خروج دائمی از لیست سیاه نیست
با به نتیجه رسیدن توافق هسته ای، FATF در خرداد ۹۵ ایران را به طور موقت از لیست سیاست خارج کرد و برنامه اقدامی را به عنوان «گام اول» ایران برای خروج دائمی از لیست سیاه در نظر گرفت. در واقع حتی اجرای این برنامه نیز به معنی خروج دائمی ایران از لیست سیاه نیست؛ بلکه انتظار می رود در صورت تکمیل این خواسته ها، بازهم درخواست های دیگری از ایران روی میز قرار بگیرد.
از آن زمان تا به حال ۴ بار تعلیق اقدامات متقابل علیه ایران تمدید شده است و مسئولین ایرانی نیز در حال بررسی ابعاد اجرا و یا عدم اجرای برنامه اقدام تعریف شده از سوی FATF هستند.
اما این بار در بیانیه منتشر شده از سوی FATF، اعلام شده است که در صورت عدم پیشرفت اجرای برنامه از سوی ایران در طول ۴ ماه آتی، به طور خودکار در زمان تعیین شده، بخشی از اقدامات متقابل علیه ایران اجرایی خواهد شد؛ البته که این هشدار نیز به معنای پایان تعلیق نیست.
توصیه های FATF الزام آور نیست
در این شرایط ایران باید با دقت مزایا و معایب اجرای برنامه اقدام FATF را ارزیابی نماید و با بررسی همه جوانب درخصوص آن تصمیم گیری نماید.
اولین نکته ای که باید به آن توجه شود این است که FATF تنها می تواند به دیگر کشورها در تعامل مالی با یک کشور خاص هشدار بدهد و از آن ها اتخاذ تدابیر ویژه تر را درخواست نماید؛ اما مصوبات FATF برای هیچ کشوری الزام آور نیست. هرچند در صورتی که اجماع علیه یک کشور ایجاد شود، فشارهای زیادی بر آن وارد خواهد شد.
تحریم مانع اصلی همکاری با ایران است نه FATF
از طرف دیگر آنچه مسلم است اینکه دلیل عدم دسترسی ایران به شبکه بانکی دلاری، تحریم های آمریکاست. در واقع بانک های غربی تا زمانی که تحریم های دلاری آمریکا پابرجا باشد، حاضر به تبادل مالی با ایران نخواهند بود و این مسئله ارتباطی به حضور یا عدم حضور ایران در لیست سیاه FATF ندارد. کمااینکه پیش از تحریم نیز این مسئله برای ایران وجود نداشت.
بنابراین تا زمانی که ایران تحت تحریم های دلاری آمریکا قرار دارد، عملا اجرای برنامه اقدام FATF نمی تواند هیچ کمکی به بهبود روابط بانکی خارجی ایران نماید.
موافقان اجرای برنامه اقدام در داخل کشور نیز به این حقیقت واقف هستند و تا به حال هیچکدام از مقامات دولتی طرفدار FATF و یا رسانه های آن ها، هیچ قول و یا تضمینی درخصوص بهبود شرایط اقتصادی در صورت اجرای برنامه اقدام نداده اند.
دلایل نامشخص موافقان اجرای برنامه اقدام FATF
با این وجود موافقان به طور کلی دو دلیل «گرفتن بهانه از دست دشمنان» و «امکان قطع همکاری مالی دیگر کشورها در صورت ورود مجدد ایران به لیست سیاه» را در زمینه ضرورت اجرای برنامه اقدام FATF از سوی ایران مطرح می نمایند؛ که البته قابل اعتنا نیستند.
درخصوص دلیل اول که «گرفتن بهانه از دست دشمنان» است می توان گفت دشمنان ایران در طول ۴ دهه اخیر همواره درحال مطرح کردن تهمت ها و تهدیدهای بی پایه و اساس علیه ایران بوده اند. اگر ایران در این مدت برنامه خود را بر اساس «گرفتن بهانه از دست دشمنان» به پیش می برد، امروز هیچکدام از دستاوردهای هسته ای، موشکی و نظامی ایران محقق نشده بود. علاوه بر این تلاش برای گرفتن بهانه از دست دشمنان، در عمل دعوت از آن ها برای بهانه تراشی بیشتر و گرفتن امتیازات بیشتر از ایران است؛ که از اساس یک راهبرد غلط محسوب می شود.
در خصوص دلیل دوم نیز باید توجه داشت ایران در فاصله سال های ۸۸ تا ۹۵ سابقه ۷ سال حضور در لیست سیاه FATF را دارد. در این مدت با وجود تحریم های دلاری آمریکا، بسیاری از شرکای تجاری ایران همچون چین و روسیه حاضر به تعامل مالی با ایران، خارج از نظام بانکی دلاری بودند و به اقدامات متقابل تعیین شده از سوی FATF اعتنایی نکردند. در واقع همانطور که گفته شد ماهیت گروه ویژه اقدام مالی تنها مشاوره به کشورهاست و مصوبات آن از سوی کشورهای جهان لازم الاجرا نیست.
ایران برای تجارت با کشورها نیازمند سازوکارهای پولی مستقل از دلار است
اکنون نیز کشورهایی همچون چین و روسیه هیچگاه نخواهند توانست با وجود تحریم های آمریکا، در قالب نظام بانکی متداول فعلی با بانک های ایرانی به تجارت بپردازند؛ و این مسئله هیچ ارتباطی به بودن یا نبودن ایران در لیست سیاه FATF ندارد.
اما در صورتی که ایران بتواند شرایط راهکارهای جایگزین و به طور خاص استفاده از ارزهای ملی را در تجارت با این کشورها فراهم کند، نه تحریم های آمریکا و نه هشدارهای FATF، هیچکدام نمی تواند مانعی برای تجارت ایران باشد.
بنابراین نه تنها اجرای برنامه اقدام FATF از سوی ایران در شرایط فعلی هیچ دستاوردی به همراه ندارد، بلکه با این اقدام اطلاعات جریان های پولی و مالی ایران برای کشورهای دیگر شفاف خواهد شد که نتیجه آن اشراف کامل آمریکا به تبادلات مالی ایران و در نتیجه افزایش اثرگذاری تحریم های این کشور است.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
