تایر یکی از اقلام ضروری خودرو است که به واسطهی ماهیت مصرفی خود، از بازار بزرگی نیز برخوردار است. در حال حاضر سالانه ۱٫۵ میلیارد دلار معادل ۵ هزار میلیارد تومان تایر در کشور مصرف میشود. این در حالیست که حدود یک سوم از این نیاز معادل ۱۵۰۰ میلیارد تومان از طریق واردات تامین میشود.
با توجه به منسوخ شدن فناوری قدیمی تولید تایر (فناوری بایاس) و کاهش تدریجی بازار مصرف آن، فقط ۱۳۰ هزار تن ظرفیت تولید واقعی با فناوری جدید (رادیال) در کشور وجود دارد. این در حالیست که نیاز کشور به این محصول بیش از ۳۵۰ هزار تن در سال تخمین زده میشود. علاوه بر این برای تحقق پتانسیل صادراتی ۲ میلیارد دلاری تایر، نیاز به یک ظرفیت تولید ۵۰۰ هزار تنی بیشتر از نیاز داخل میباشد.
بدیهیست راه حل این مشکل از مسیر سرمایهگذاری در تاسیس کارخانههای جدید یا توسعه کارخانههای موجود میگذرد. هرچند طرحهای توسعه پراکندهای در سطح کشور در دست اجرا است اما سرمایهگذاران انگیزهی جدی برای ساخت کارخانههای جدید در کشور ندارند.
برای احداث یک واحد ۵۰ هزار تنی تولید تایر، به یک سرمایهگذاری حدودا ۷۰۰ میلیارد تومانی نیاز است. این در حالیست که بررسیها و مطالعات اقتصادی نشان میدهد با توجه به قیمت تمام شده تولید تایر و نرخ فروش این محصول، نرخ بازگشت سرمایه، حدود ۴ سال است. به عبارت دیگر هر سال معادل ۲۵% سرمایهگذاری اولیه، سود نصیب سرمایهگذار میشود. با توجه به حجم بالای سرمایهگذاری و ریسک شدید در تولید، سرمایهگذاران از این صنعت استقبال نمیکنند. با این حال واردات تایر در مقایسه با تولید آن، از سود سرشاری برخوردار است.
در این شرایط دولت با اعطای وامهای یارانهای با نرخهای پایین، سعی در جذاب کردن طرحهای تولید تایر دارد اما به علت کمبود منابع دولتی، عملا طرحهای تولید تایر روی کاغذ مانده و هیچیک از آنها عملیاتی نشده است. بنابراین باید راهکارهای واقعی برای جذاب کردن و تشویق بخش خصوصی به سرمایهگذاری در این صنعت پیدا شود.
بیش از ۷۰% از کل سرمایهگذاری موردنیاز برای راهاندازی کارخانه تولید تایر مربوط به هزینه خرید ماشینآلات است. این ماشینآلات عموما از اروپا و چین وارد میشود. طی سالهای اخیر، سه شرکت ایرانی اقدام به ساخت برخی از ماشینآلات این صنعت کردهاند که قیمت تمام شده آنها بسیار کمتر از نمونههای مشابه خارجی است. با این وجود به دلیل وابستگی شدید تایرسازان داخلی به فناوری خارجی و تولید تحت لیسانس شرکتهای خارجی، منبع تامین کننده فناوری، خرید ماشینآلات خارجی از منابع خاص را تجویز کرده و تولیدکننده داخلی، خود را ملزم به خرید ماشین آلات خارجی میداند.
به این ترتیب، تولیدکنندگان ماشینآلات داخلی بازار خود را از دست داده و رفته رفته به تامینکننده ماشینآلات از خارج تبدیل میشوند.
در حالیکه اگر یک نهاد ارائه کننده مجوز و استاندارد داخلی تایر شکل گرفته و استفاده از ماشینآلات داخلی ترویج شود، سرمایه ثابت مورد نیاز برای راهاندازی خط تولید تایر تا ۲۵% کاهش یافته و طرحهای تولید تایر اقتصادیتر میشوند. در این صورت ضمن خودکفایی و درونیکردن دانش تولید تایر در ایران، مشکل سرمایهگذاری در توسعه کارخانههای تولید تایر مرتفع شده و از سوی دیگر از ارزبری ماشینآلات این صنعت نیز جلوگیری میشود.