به گزارش مسیر اقتصاد در سال ۱۹۸۲، هنرمند آمریکایی «اگنس دنز» در زمینی متروک در نیویورک، در نزدیکی برجهای تازهساختهشده مرکز تجارت جهانی، نزدیک به ۰٫۹ هکتار گندم کاشت. پروژه مشهور دنز با عنوان «گندمزار: یک مواجهه»، اعتراض او به «پارادوکسی قدرتمند» بود؛ اینکه چگونه در جهانی ثروتمند، هنوز میلیونها نفر با گرسنگی دستوپنجه نرم میکنند.
چشمانداز تأمین غذای کافی برای همگان، نامطمئنتر از همیشه است. هماکنون حدود ۲.۳ میلیارد نفر با ناامنی غذایی روبهرو هستند. دنز بهخاطر هشدارهایش درباره فروپاشی زیستمحیطی، بسیار زودتر از زمانه خود «پیشگو» لقب گرفت. اما شاید او در یک چیز دیگر هم پیشگویی کرده بود: اینکه چگونه در آینده غذای خود را تأمین خواهیم کرد. برآورد میشود تا سال ۲۰۵۰ بیش از دو سوم جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند. بنابراین این سؤال جدی مطرح است: آیا کشاورزی شهری میتواند غذای ۱۰ میلیارد نفر را تأمین کند؟
کشاورزی شهری راهحل قدیمی بحرانها
کشاورزی شهری (UA) طیفی گسترده از روشها را در بر میگیرد؛ از سیستمهای پیشرفته مانند «کشاورزی عمودی»، هیدروپونیک، ایروپونیک و آکواپونیک گرفته تا باغبانی چریکی در زمینهای رهاشده. این مفهوم جدید نیست. در هر دو جنگ جهانی، باغهای خانگی به جیرهبندی غذا کمک میکردند. در دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، گروه «چریکهای سبز» صدها قطعه زمین متروکه در منهتن را به کشتزار تبدیل کردند. در دهه ۱۹۹۰، سازمان ملل متحد کشاورزی شهری را بخشی حیاتی از توسعه پایدار دانست. حتی در سالهای محاصره «غوطه شرقی» در سوریه، ساکنان برای بقا در زیرزمین خانههایشان قارچ پرورش میدادند.
همهگیری کرونا موجی تازه از کشاورزی شهری ایجاد کرد و تنها در سال ۲۰۲۱ در بریتانیا حدود ۴.۵ میلیارد پوند در استارتآپهای کشاورزی عمودی سرمایهگذاری شد. با پایان قرنطینه، بسیاری از این شرکتها ورشکست شدند و برخی تحلیلگران تصور کردند «حباب کشاورزی شهری» ترکیده است. اما این ایده، درست مانند مقاومترین گیاهان، بار دیگر رشد کرد. در سال جاری، دولت اسکاتلند یک «مرکز نوآوری کشاورزی عمودی» به ارزش ۱.۸ میلیون پوند افتتاح کرد. مزارع شهری در کانتینرهای حملونقل بروکلین، پارکینگهای زیرزمینی پاریس، پناهگاههای بمبهای جنگ جهانی دوم در لندن و پشتبامهای هنگکنگ و سنگاپور شکل گرفتهاند. اکنون، کشاورزی شهری ۵٪ تا ۱۰٪ از حبوبات، سبزیجات و تکمههای خوراکی مانند سیبزمینی جهان را تولید میکند.
مزایای جانبی کشاورزی در شهر
یک مطالعه در سال ۲۰۲۵ نشان میدهد که کشاورزی شهری میتواند به تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل تا سال ۲۰۳۰ در حوزه مبارزه با گرسنگی، توسعه شهرهای پایدار و مصرف مسئولانه کمک کند. این مدل همچنین میتواند آسیبپذیری زنجیرههای تأمین و میزان انتشار کربن ناشی از حملونقل و بستهبندی مواد غذایی را کاهش دهد. یک پژوهش در سال ۲۰۱۳ نشان داد که هر کیلوگرم غذای تولیدشده در لندن بهطور متوسط ۲.۲۳ کیلوگرم CO₂ کمتر از کشاورزی سنتی منتشر میکند.
کشت بدون خاک فشار را از دوش خاکهای آسیبدیده و منابع آبی بیشاستفادهشده برمیدارد. «مجمع جهانی اقتصاد» تخمین میزند که کشاورزی عمودی تا ۹۸٪ آب کمتر از روشهای سنتی مصرف میکند. آب باران را میتوان از پشتبامها جمع کرد و حتی فاضلاب شهری «آب سیاه» حاوی فضولات انسانی را پس از تصفیه و حذف باکتریهای مضر، بهدلیل داشتن نیتروژن و فسفر فراوان بازیافت کرد.
بامهای سبز میتوانند ساختمانها را خنک کنند و اثر «جزیره حرارتی شهری» را کاهش دهند. همچنین، خودکفایی غذایی شهروندان را از وابستگی به کشاورزی صنعتی رها میکند، بهویژه در مناطقی که منابع کمیاب است. کشتوکار، فعالیتی عمیقاً انسانی است. تبدیلشدن از مصرفکننده صرف به تولیدکننده، به جامعه قدرت و به افراد احساس ارزش و توانمندی میدهد.
این راهحل باید در جای مناسب به کار گرفته شود
با این حال، باید از نگاه آرمانگرایانه پرهیز کرد. کشاورزی در فضای بازِ نزدیک به جادهها میتواند آلایندهها را وارد چرخه غذایی کند. کشت در محیطهای بسته نیز بهشدت انرژیبر است. یک مزرعه عمودی در ساختمانی ۳۰ طبقه با مساحت ۲ هکتار میتواند محصولی معادل ۹۷۱ هکتار در تمام طول سال تولید کند، آن هم بدون توجه به اقلیم یا شرایط آبوهوایی؛ اما اگر این مدل در مقیاس جهانی گسترش یابد، مصرف انرژی آن پایدار نخواهد بود.
بنابراین، بهترین راهکار، ترکیبی از روشهاست. در کشورهای خلیج فارس که ۸۵٪ غذای خود را وارد میکنند، منابع آب تجدیدپذیر اندک است اما انرژی خورشیدی فراوان پس مزارع هیدروپونیک و فضاهای داخلیِ انرژیبر منطقیتر است. در سایر مناطق، کشاورزی کمهزینه در حاشیه شهرها اگرچه بازده پایینتری دارد، اما مناسبتر است.
خلأ سیاستگذاریهای ملی و محلی مانعی جدی است. زمینهای حاشیهای باید شناسایی و زمینهای بلااستفاده در دسترس جوامع قرار گیرد و سرمایهگذاری و آموزش کافی نیز فراهم شود تا اجتماعات بتوانند کشتوکار را آغاز کنند. کشاورزی شهری به تنهایی نمیتواند غذای ۱۰ میلیارد نفر را تأمین کند. اما نادیده گرفتن آن نیز ممکن نیست. ما باید جلوی هدررفت غذا را بگیریم، از خاکها محافظت کنیم، آلودگی را کاهش دهیم، جلوی فروپاشی اقلیمی را بگیریم و از تنوع زیستی محافظت کنیم.
منبع: گاردین
انتهای پیام/ کشاورزی
